APERACJA ż → OPERACYJA ż
APETYT* / APATYT● m ‘chęć do jedzenia, łaknienie’ Z apatytam ję [jem] W82Tur66
[Nlp apatytam W82Tur66]
APETYTNIE ndm ‘w sposób pobudzający chęć do jedzenia, apetycznie’ Apetytnie bułeczki wygliondajo Bjw97Dwi113
[apetytńe Bjw97Dwi113]
APETYTNY ‘wzbudzający apetyt, apetyczny’ B32Dom211
[mMlp apetytny B32Dom211] APIAĆ ndm → OPIAĆ* ndm
APIKUŁA m, ż ‘niezdara, oferma’ Ten apikuła nic nie potrafi zrobić Bjw97Dwi113
Chłopczuk, taki apikuła, przez ulica szedł L10Rut14 → CIELEPIEJ m, DOŁBUCHA m, ż 1, KIEREPŁA m, ż, KROPŚCINIA m, ż 1, NIEDOŁĘGA m, NIEDORAJDA m, ż, NIEUDAŁOTA m, NIEUMIEKA m, ż, NIEZGUŁA m, ż, RASCIAPA m, ż,
SAFANDUŁA m, TELEPAJŁO* m 3
[Mlp apikuła L10a)Rut346 ap’ikuła Bjw97Dwi113 L10Rut14]
APILEPSJA ż → EPILEPSJA* ż
APILINKA ż ‘gmina; urząd gminny na Litwie’ Nazywami sielsowiet albo apilinka
Bjw97Dwi113 A tak ot teraz u nas, jeżeli jest po naszemu – apilinka, polska gmina. Nu tu ta sama, tyko że u nas nazwania druga L13Kar362 Za apilinko, za kramo pierwszy brat mieszka K02Kar196 → GMINA ż, SIELSOWIET m
[Mlp ap’ilinka L13Kar362 ap’il’iŋka Bjw97Dwi113 Nlp apiliŋko Kłw01Kar522 ap’il’inko K02Kar196]
APRAWIĆ dk → OPRAWIĆ* dk
APRIL● m ‘kwiecień’ Przychodzi dwadziestego trzeciego aprilia święty Jerzy Użp01Kar263
[Dlp april’a Użp01Kar263]
A PSIK wykrz ‘okrzyk odpędzenia kota’ Krzyczy a psik, a psik, a kot nawet ni purucha sie Łpt72Zda112 → A KYĆ wykrz
[a ps’ik Mgn73Pie174 a ps’Iik Łpt72Zda112]
APTECZNY● ‘przym od apteka’ Wdk99Pab212 ♦ Apteczny dom → DOM m
[mM,Blp aptečny Wdk99Pab212]
APTEKA / OPTEKA ż ‘sklep z lekami, medykamentami, apteka’ On zmarł w Głembokiem, był tam, w aptece pracował, na Suchalinie wywieziony Ikź96Mar21
[Mlp apteka W82Tur66 aptéka Wdz71Giu315 opteka W82Tur 65 optéka Wdz71Giu315 Mslp aptece Ikź96Mar21]
APUSKAĆ ndk → OPUSKAĆ ndk
APUŚCIĆ SIĘ dk → OPUŚCIĆ SIĘ* dk ARBATA ż → HERBATA ż
ARBATECZKA ż → HERBATECZKA* ż ARBATKA ż → HERBATKA* ż
ARBON m ‘samochód do przewozu osób, autobus’ Nie spóźni się na arbon Bjw97Dwi113 → AUTOBUS* m
[Mlp arbon Wn00Daw96 Blp arbon Bjw97Dwi113]
ARBUZ / HARBUZ m 1. ‘roślina warzywna o żółtym niesłodkim miąższu, dynia’
B32Dom211 i in.; 2. ‘roślina warzywna o słodkim różowym miąższu, arbuz, kawon’
Kml96Mar106 → KAWON m ♦ Dostać arbuza ‘zwrot oznaczający nieprzyjęcie przez pannę oświadczyn: dostać kosza’ Odmówiła, to arbuza dostał i pojechał z arbuzem do chaty Kml96Mar106 → ZACIERKA ż
[Mlp arbuz/harbuz B32Dom211 harbuz B32Dom222 Blp arbuza Nlp arbuzem Kml96Mar106]
ARCHITEKTOR m ‘architekt, budowniczy’ B32Dom211
[Mlp architektor B32Dom211]
ARCHIW m ‘uporządkowany zbiór dokumentów, archiwum’ Kościelny archiw Ł67ParIII-43 Ja prosiłam [o dokumenty] w Historycznym Archiwie Ł95Kar42 Pojedziesz do Grodna, weźmiesz w archiwie swoja metryka. Nu, pojechała do archiwu […] B12Gol120
[Mlp archiw Ł97a)Kar73 arxiṷ Ł67Par-III-43 Dlp arχ’ivu Mslp arχ’iv’e B12Gol120 Arx’iw’e Ł95Kar42]
ARCYBISKUP* / ARKOWISKUP● m ‘biskup ordynariusz diecezji, arcybiskup’ Do arkowiskupa Stankiejicza K02Kar311
[Dlp arkov’iskupa K02Kar311]
ARDYNARIA ż / ARDYNARIE lm → ORDYNARIA* ż ARDYNARYSTY m → ORDYNARYSTY* m
AREAŁ m ‘obszar, powierzchnia gruntu, areał’ Był kiedyś wielki areał polskiego osadnictwa Kwn01Kar392
[Mlp areIał Kwn01Kar392]
ARENDA / ORENDA ż bnac. ‘najem, użytkowanie za opłatą, dzierżawa’ I on miał kontrakt zrobiony na kilka liat, na pułowa, sam płacił aręda, alie pułownicy jemu pracowali
K96Saw74 A potym w arenda byli wydawszy Bjw97Dwi77 A tak to w arenda ziemia brali, arendowali, a co to znaczy sia arenda, wiecie [...] płaci sia Wdk01Kar244 Swoji ziemi mysmy nie mieli, jak teraz orenda liczo Drj96Mar29 Oni w arendzie mieli ta ziemia
K02Kar322 ♦ Chodzić na orenda → CHODZIĆ ndk ♦ Na pół arendy ‘uprawianie całego pola w zamian za połowę plonów’ Oni byli na pół arendy Pcn01Kar252
[Mlp arenda B32Dom211 Wdk01Kar244 K02Kar322 orenda Ind99Ost303 Dlp arendy Pcn01Kar252 Blp arenda Bjw97Dwi77 Wdk01Kar244 aręda K96Saw74 orenda Ł67ParI-20 ôrenda Drj96Mar29 Mslp v aren[’e K02Kar322]
ARENDARZ m bnac. ‘osoba użytkująca ziemię, nieruchomość za opłatą, dzierżawca’ Wielia zboża namłócisz na mojej ziemi, pułowa daj dlia mnia, a pułowa arendarza Wdk01Kar244
→ ARENDATOR m, POSESOR* m
[Mlparendarz B32Dom211 Dlp arenda/a Wdk01Kar244]
ARENDATOR bnac. / RENDATOR m ‘osoba użytkująca ziemię, nieruchomość za opłatą, dzierżawca’ Nu to arendator umowa zrobi i utedy na czy [trzy] liata, na ilie Jrz96Mar64 Żeby to tak jak rendator, jak była przed wojno u Polsce Jrz96Mar64 → ARENDARZ m
[Mlp arendator B32Dom211 Jrz96Mar64 rendator Jrz96Mar64]
ARENDATORKA ż ‘kobieta, użytkująca ziemię, nieruchomość za opłatą, dzierżawczyni’
B32Dom211
[Mlp arendatorka B32Dom211]
ARENDOWAĆ / ORENDOWAĆ ndk ‘użytkować za opłatą, dzierżawić’ A teraz chto będzi orendować? Bjj99Ado75 Nu i orendował ojciec. Robił tam, cały czas orendował
Bjj99Ado75 Tutej oni tam u dwory orendowali Bjj99Ado60 Wikulki tut pu połowa orendowali Bjj99Ado73 A tak to w arenda ziemia brali, arendowali [...] Wdk01Kar244
[bzk arendować B32Dom211 orendóvac’ prze3lp m orendóvał/³orendóvał Bjj99Ado75 prze3lm arendoval’i Wdk01Kar244 orendováli Bjj99Ado73 ŏrendováli Bjj99Ado60]
ARESZNIK m → ORESZNIK* m
ARESZTANT / ARYSZTANT m ‘swawolne, rozpuszczone dziecko’ [Arysztant] wszędzie on wliezi, wszystko pupsuji, aż chuliera bierzy patrzać na to Łpt72Zda112 ♦ Pełna beczka aresztantów ‘niestworzone rzeczy, rzecz nieprawdopodobna’ Potrafisz nagadać pełna beczka aresztantów Łpt72Zda117
[Mlp areštIant/aryštIant Dlp aryštIanta Clp aryštIantu Mlm aryštIanty Łpt72Zda112 Dlp areštIantuf Łpt72Zda117]
ARFA● / ARPA● ż rol. ‘maszyna rolnicza do wiania zboża, wialnia’ Jak kiedyści ni było jiszcze arfy, to wijałko wieli zboża Łpt72Zda112 [...] które już bogatsze byli takie, mieli majątek już, to te mieli arfa [...] zboże przeczyszczać Sdr99Pab165 [...] kcem arpa zabrać, kiedy dla pana niapotrzebna L29Nit244 Arfa miał do czyszczenia zboża Śwc83Wer146
[...] potem młócarko młócili też, potem arfy mieli, arfowali Slc99Pab203 → WIALNIA ż, WIJAŁKA ż
[Mlp arfa Ł67ParIII-50 Dlp arfy Łpt72Zda112 Blp arfa Sdr99Pab165 árfa Śwc83Wer146 arpa L29Nit244 Blm arfy Slc99Pab203]
ARFOWAĆ● ndk rol. ‘oczyszczać zboże na wialni, na arfie’ Łpt72Zda90 arfowawszy ipu Łpt72Zda90
[ipu arfovIafšy Łpt72Zda90]
ARGANISTY m → ORGANISTA m ARGANY lm → ORGANY lm ARGINI ż → GEORGINIA ż ARGINIA ż → GEORGINIA ż
ARKLIADUŃCZY lm bot. ‘gatunek szczawiu’ Jagodki ich czerwone, a oni takia listeniutki malutkia, taka niewielkia rośli w tym, w lasach, to oni bardzo dobra te listeczki byli jak pemchierz, zapalenia penchierza, od nyrkow. Arkliaduńczy, ci oni po litewsku nazywali sia, ci oni po polsku Ppl08Rut64
[Mlm arkliaduńczy Ppl08Rut64,65]
ARKOWISKOP m → ARCYBISKUP* m
ARKUSIK* / ARKUSZYK m ‘zdr. od arkusz, mały arkusz, arkusik’ B32Dom211
[Mlp arkuszyk B32Dom211]
ARKUSZYK m → ARKUSIK* m
ARMIJA ż ‘wojsko’ Trzy roki jak przy Polsce była armija, synek odsłużył prawie armiju Brs04a)Ste127
[Mlp arḿi a Blp armiju Brs04a)Ste127]
ARMONIA ż → HARMONIA ż ARMOSZKA ż → HARMOSZKA ż
ARNIK m bot. ‘arnika – roślina lecznicza’ Jak przyłożysz arnik na wrzód Orn73a)Masl72 Zalejesz wrzątkiem i oczy przemyjesz i tak on leczy dobrze ten arnik. [...] to ja tam znała takie miejsca, że tego arnika [zbierałam] Kml99Pab113
[Mlp arńik Kml99Pab113 Blp arn’ik Orn73a)Masl72 Iarnika Kml99Pab113]
ARPA ż → ARFA ż
ARSZULA ż → USRSZULA* ż
ARSZYN / ARSZYN m ‘dawna rosyjska miara długości równa 0,711 m’ W tym kawałku ni będzi wiencaj jak trzy arszyny Łpt72Zda113
[Mlp arszyn W99Rie57 Iaršyn Mlm aršIyny Łpt72Zda113]
ARTAJ m → ORTAJ m
ARUD m ‘sąsiek w spichrzu do zsypywania zboża’ W świrnia pustyja arudy Łpt72Zda113 → TORF m 1, TORP m 1, TORPA ż 1, ZAGRODKA ż 2, ZASIEK m
[Mlp arud W31Otr82 Mlm arIudy Łpt72Zda113]
ARYSZTANT m → ARESZTANT m ARŻYSKA n → RŻYSKO* n
ASAKA ż → OSOKA* ż ASIŁAK m → OSIŁEK m ASINA ż → OSINA ż
ASINNIK m → OSINNIK m ASKOMA ż → OSKOMA ż ASŁA ż → HASŁA* ż ASMA ż → ASTMA* ż ASOKA ż → OSOKA* ż
ASPAN / ASPAN m ‘pogardliwe przezwisko zamożnego gospodarza’ Ot patrzajcia, aspan, bałtuchu je na kuliacja Łpt72Zda113
[Mlp Iaspan/aspIan Łpt72Zda113]
ASTANOWIĆ SIĘ dk → OSTANOWIĆ SIĘ dk ASTANOWKA ż → OSTANOWKA ż
ASTANÓWKA ż → OSTANOWKA ż
ASTER* m / ASTRA ż bot. ‘aster’ Pusadzili na mugiłkach astry, lwa paszcza Łpt72Zda113
[Mlp Iastra Blm astry Łpt72Zda113]
ASTMA* / ASMA ż med. ‘dusznica, astma’ Staryk ty, staryk, już ciebie asma dusi, a ty samagonka pijisz Łpt72Zda113 → DYCHAWICA ż
[Mlp Iasma Łpt72Zda113]
ASTRAWOK m → OSTROWOK* m ASTROŻNIE ndm → OSTROŻNIE* ndm
ASYMILOWAĆ● dk ‘przywłaszczyć, przyswoić sobie’ Alie teraz tam, już tam nic ni zostało sie, zatem że tam już wszystka asimiliowali wszystko zniszczyli, wszystkie te domy Kjd01Kar286
[prze3lm as’im’il’oval’i Kjd01Kar286]
ASYPKA ż → OSYPKA ż
ASYSTENCIJA / ASYSTEŃCJA ż 1. ‘asysta państwa młodych do ślubu’ Cała asystencija była ładnia udziana Łpt72Zda113; 2. ‘jedna z osób towarzyszących młodej parze’
Asystencija to my czasam nazywami drużka abo drużbanta Łpt72Zda113
[Mlp asystIenćija Łpt72Zda113 asysteńćja B29Nit247 Dlp asystIenćiji Łpt72Zda113]
ASYSTENT● / OSYSTENT / SYSTENT● m ‘drużba weselny’ Nu jag był osystentem my poznajomili sia [...] i ożenili sia [...] Bjw99Pab136 Jeżeli to młoda, to młodego swat siada koło młodej, a osystenty siadajo z jego, znaczy uważeńnie, uważajo, a swoji już daliej siedzo Kml96Mar107 Teraz to dużo tych, osystenci, jak sie nazywajo Bjw96Mar133 Najmujo pięciu asystentów [...] ilie chce asystentow mieć Bjw97Dwi21 Byli asystenty Bjw97Dwi100 Była tylko jedna para asystentów Wn99Dwi147 […] jakich sześć systentów […] kumpańja wielka L13Kar372 → DRUH m, DRUŻBANT m
[Mlp osýstent Wdz71Giu315 Nlp osystentem Bjw99Pab136 Mlm asystenty Bjw97Dwi100 osystenty Kml96Mar106,107 osystenc’i Bjw96Mar133 Dlm asystentów Wn99Dwi147 asystentuf/asystentof Bjw97Dwi21 systentuf L13Kar372]
ASYSTENTKA / OSYSTENTKA● / OSISTENTKA● / SYSTENTKA● ż ‘druhna weselna’
Wijo asystentki wianek Bjw97Dwi100 Ależ pamientam jak siostry moje tak i ja asystentko jeździła. Wielie ja byłam, musi sześć razy asystentko L13Kar362 A potem już to ona podnosi [podaje], a osystentki przyszywajo Bjw96Mar133 Kiedyś to nie było tylie, najwyżej ze cztery osystentki, trzy, cztery Bjw96Mar133 A nu teraz nu [...] osystentki, osystenty, swat i swacia jest Kml96Mar106 U nas już swat i swacia i osystenty i osystentki Kml96Mar106 [...] tam gdzie młoda siedzi na pierszym miejscu z młodym, swat koło niego z jednej strony, a z drugiej strony osystentki Kml96Mar107 Nu, waselia mama strojiła, osistentkow tam prosiła czterach L13Kar373 Bywa kumpańja wielka, jakich sześć par, jakich sześć systentów i sześć systentków L13Kar373 → DRUHNA ż,
DRUŻBANTKA ż, DRUŻKA ż
[Mlp asystentka Bjw97Dwi100 Nlp asystentko L13Kar363 Mlm asystentk’i Bjw97Dwi100 osystentKi Kml96Mar106, 107 Bjw96Mar133 Dlm systentkuf/os’istentkof L13Kar373]
ASYSTOWAĆ ndk bnac. ‘zalecać się do dziewczyny’ Ł84Par140 → ADRESOWAĆ SIĘ ndk
[bzk asystować Ł84Par140]