Bkb83a)Giu89 ♦ Kawał chłopa ‘duży, postawny mężczyzna’ BL82Giu229 ◆ Mój chłop
‘mój mąż’ Bkb83Gju81 → MĄŻ m, MÓJ2 m, STARYK m
[Mlp χłop Bkb83Gju81 Bkb83a)8Dlp χłopaBl82Giu229 Clp chłopowi B32Dom204]
CHŁOPAK m 1. ‘chłopiec w wieku 14-18 lat’ → CHŁOPIEC m, (MŁODY) KAWALER m, KAWALERCZAK m, KAWALERCZYK m, PAROBCZAK m, PODKAWALER m, PODLOTEK* m, PODROST m, PODROSTEK m; 2. ‘syn’ Bkb83Gju81 →
CHŁOPIEC m 2, SYN m
[Mlp Ichłopak Bkb83Gju76 Iχłopak Bkb83Gju81 Clp chłopaku W83Tur20]
CHŁOPCZAK m ‘chłopiec – o dziecku’ W82Tur66 → CHŁOPCZUK m, CHŁOPCZYK m 1, CHŁOPIEC m 1
[Mlp χłopčIak W82Tur66]
CHŁOPCZENIATKA m ‘zdr pieszcz. od chłopiec, mały chłopiec, chłopczyk’ W86Dub74
→ CHŁOPCZUCZEK m, CHŁOPCZUNIA m, CHŁOPCZYK m 1
[Mlp chłopczeniatka W86Dub74]
CHŁOPCZUCZEK m ‘zdr pieszcz. od chłopiec, mały chłopiec, chłopczyk’ Bjw97Dwi64 → CHŁOPCZENIATKA m
[Mlp chłopczuczek Bjw97Dwi64]
CHŁOPCZUK m ‘chłopiec – o dziecku’ A jak u jich ta dziewczyneczka i drugi młodszy chłopczuk, to u jich, to te nic nie rozumiejo K99Zie16 → CHŁOPCZAK m
[Mlp chłopczIuk W86Dub72 Bjw97Dwi63 xłopčuk K99Zie16]
CHŁOPCZUNIA m ‘zdr pieszcz. od chłopiec, mały chłopiec, chłopczyk’ Bjw97Dwi64 → CHŁOPCZENIATKA m
[Mlp chłopczunia Bjw97Dwi64]
CHŁOPCZURKA ż ‘kobieta lubiąca towarzystwo mężczyzn’ Bkb83a)Gju98
[Mlp χłopčurka Bkb83a)Gju98]
CHŁOPCZYK m 1. ‘zdr od chłopiec, mały chłopiec’ Mój chłopczyk jak chorował
W82Tur97 → CHŁOPCZAK m; 2. ‘zdr od chłopiec – syn, synek’ Dwa chłopczyki zostali się Ł06Ost458 → SYNECZEK m, SYNEK m, SYNOK m, SYNUK m, SYNULEK m, SYNUŚ m
[Mlp xłopčyk Ł06Ost458 Iχłopčyk Bkb83Gju81 χł;opčyk W82Tur97 Mlm xłopčyki Ł06Ost458]
CHŁOPIEC m 1. ‘chłopiec w wieku 14-18 lat’ Dobra chłopcy W82Tur71 → CHŁOPAK m;
2. ‘syn’ U niej był chłopiec od tamtego męża Ł06Ost458 → CHŁOPAK m 2 ◆ Chłopiec jak łań → ŁAŃ m
[Mlp xłoPec Ł06Ost 458 χłop’ec BL82Giu227 Iχłop’ec Bkb83Giu81 Clp chłopcowi B32Dom204 Mlm χłopcy W82Tur71]
CHMIELNIK m ‘łodyga chmielu z liśćmi bez szyszek’ Chmielniku krowy nie chco jeść, musisz jego wyrzucić Łpt72Zda129
[Mlp χMIel’ńik Łpt72Zda129 Dlp χMIel’ńiku/χMel’ńIiku Łpt72Zda129]
CHMURNY● ‘pochmurny’ Żgw01Kar489 ♦ Chmurna powietrza → POWIETRZA ż,n
[żMlp χmurna Żgw01Kar489]
CHMYŹNIA ż ‘krzaki, zarośla, chwasty’ To jedna miejsca takie bahny, takie chrusty, chmyźnie, takie mukradły byli Włj01Kar354 O, już tych chmyźniów ni ma jich, co była K02Kar284 → CHRUSTY1 lm, KMYŻNIAK m, ZAROŚLINY lm, ZAROŚNIAK m
[Mlp xmyz’ńa K02Kar284 Mlm χmyz’ńe Włj01Kar354 Dlm xmyz’ńuf K02Kar284]
CHOCHEM m ‘łapówka’ B32Dom215
[Mlp chochem B32Dom215]
CHOCHLUK m pogard. ‘Ukrainiec’ W86Dub72
[Mlp chochluk W86Dub72]
CHOCHOTAĆ* / CHACHOTAĆ● ndk ‘śmiać się’ I znowu jedne chachoczą, drugie podziwiają Bht98Pab110
[ter3lm chachoczą Bht98Pab110]
CHOCHOTUSZKA*/ CHACHATUSZKA ż ‘kobieta, dziewczyna skłonna do śmiechu, śmieszka’ Bkb83a)Gju87 → CHICHOTKA ż
[Mlp χaχatuška Bkb83a)Gju87]
CHOĆ / CHÓĆ / CHOT’ / CHACIA part ‘chociaż, przynajmniej’ A to wszystko chot’ na drzew, choć co Drś96Mar25 Choć ty pałoż sia, krzyczy i umiraj Jrz99Pab94 Choć jego cholera W80Tek69 Ja to chóć byłam musi w piąty kliasie czy w szóstyj, to ja ji torty [piekłam] Brż96Mar168 I ona odkładała po groszu, za rok odłoży i mnie za dwanaście złotych kupi pantofelki, jak ja mówie teraz, chot’ na etażerke postaw, takie ładne
Trt96Mar183 Chacia ty ni lieź, gdzie ni trzeba Łpt72Zda128 ♦ Choć koł czesz → KOŁ m, CZESAĆ2 ndk ♦ Choć sprzedawaj → SPRZEDAWAĆ ndk
[xot’ Trt96Mar183 xot’/xoc’ Drś96Mar25 xoc’ Bjw97Dwi122 Jrz99Pab94 W80Tek69 xuć Brż96Mar168 χac’Ia Łpt72Zda128]
CHOD m ‘wejście’ B32Dom216 i in. ♦ Czarny chod ‘tylne wejście, wejście od kuchni’
B32Dom216 ♦ Paradny chod ‘wejście frontowe’ B32Dom242 ♦ Woz na drewnianym chodzie ‘wóz na drewnianych osiach’ W96Rie107 ♦ Woz na żelaznymchodzie ‘wóz na żelaznych osiach’ W96Rie107 ♦ W chodzie być ‘kursować – o pieniądzach’ Akurat ruskie pieniondzy w chodzie u nas tutyj, a potym już stali łaty Dgd82Par257
[Mlp chod B32Dom214,216,242 Mslp chodzie W96Rie107 xo[’e Dgd82Par257]
CHODAK / CHADAK m ‘liche obuwie składające się z podeszwy i rzemyków’ Musiał mieć długa unucza, nakrencał jo noga jak w wojsku uwijaczam, nakładał chodak i obwiązywał rzyminiami Łpt72Zda12
[Mlp χadIak/χIodak Łpt72Zda129 Blp χIodak Łpt72Zda129]
CHODKI ‘umiejący szybko chodzić, mający lekki chód’ W82Tur76 i in.
[mMlp chodki Ł84Par144 χotKi W82Tur76]
CHODNIA ż ‘chodzenie, chód, marsz’ Zmęczył się ja to chodnio W96Rie85 Po śniegu chodnia ciężka W82Tur76
[Mlp chodnia W96Rie85 χodńa W82Tur76 Nlp chodnio W96Rie85]
CHODNIK m ‘długi wąski dywanik na podłogę, chodnik’ Bkb73Gju124 → DROŻKA ż
[Mlp Ixodn’ik Bkb73Gju124]
CHODULKI* / CHADULKI lm ‘chodzik dla dziecka’ Bkb73a)Gju114 → BIEGUNCZYK m
[Mlm xaIdulki Bkb73a)Gju114]
CHODUN / CHODUN / CHADUN m ‘dobry piechur lub osoba, która dużo chodzi’ Lialka dobry chadun, du Turgiel zajdzi za nicała gudzina Łpt72Zda129
[Mlp χodIun W82Tur75 χadIun/χIodun Łpt72Zda129]
CHODUNKI* / CHADUNKI / CHADUNKI lm ‘chodzik dla dziecka’ Wdz71Gju314 i in.
→ BIEGUNCZYK m
[Mlm xadunk’i Wdz71Gju314 xadunIki W73Gju114]
CHODUNY / CHADUNY lm ‘chodzik dla dziecka’ W73Gju114 → BIEGUNCZYK m
[Mlm xoIduny/xaIduny W73Gju114]
CHODZENIA ż ‘systematyczne uczęszczanie, chodzenie’ Oj, taka chodzenia [do szkoły].
Pójda na para miesiency, to póki krowy paso, to trzeba było ludziom krowy pasić Ejs99Smu154
[Mlp chodzenia Ejs99Smu154 xudzen’ә Brż96Kon76]
CHODZIĆ ndk 1. ‘poruszać się stąpając, chodzić,’ Słysza chtoś chodzi poza oknie
W82Tur117; 2. za kogo ‘odgrywać kogo’ Od Bożego Narodzenia do Trzech Króli chodzo za kolędników. Za Trzy Króli chodzili i śpiewali kolęda W99Rut36; 3. ‘systematycznie uczęszczać, chodzić’ Bwk99Pab186 i in.; 4. koło kogo, czego ‘doglądać kogo, czego’ Z rana wstali, poszli my na tego[ na pole], a on poszed koło żywioły chodzić, a ja tu w skliepie tam naszym Kmn99Kar91; 5. ‘fermentować’ Piwa tedy chodzi Dgd82Par259 Potam drożdży łożym, nakryjim, ciepło w kublie, żeby ona [piwo] chodziła Mtr01Kar242◆
Chodzić budować ‘najmować się do prac budowlanych’ Chodził budować podzionno po Liflandiji Ł67ParIII-24 ♦ Chodzić za czym ‘chodzić po co’ Chodzili za jajkami
Bjw97Dwi84 ♦ Chodzić byczym sikiem ‘chodzić chwiejnym krokiem’ Dzisiej, widza, chodzisz byczym sikiem Łpt72Zda126 ◆ Chodzić jak ziemia przedawszy → PRZEDAĆ dk ♦ Chodzić na arenda ‘brać w arendę ziemię’ Nu tut u nas mała ziemi, nu co, pójdzim, chudzili tam na orenda, tam pracowali Ł67ParI-20 ♦ Chodzć na cypkach, na cypach → CYPKA ż, CYPY lm ♦ Chodzić na zadnich łapkach → ŁAPKA ż ◆ Chodzić w położeniu
→ POŁOŻENIE n; ♦ Po biedostwie chodzić ‘żebrać, chodzić na żebry W82Tur103; ◆ Po połowach chodzić ‘uprawiać ziemię za połowę plonów’ Biednijsze byli, mój ojciec po połowach chodził [...], nu gdzie ziemia oddajo na połowa, szwedł on na połowy Żgw01Kar479 ♦ Chodzić z allelują → ALLELUJA ż
chodziwszy ipu Już wtedy Ignalka do Helenki był chodziwszy W91Ado100 Jurek byłby do niej chodziwszy, gdyby mama pozwolała W91Ado102 Do szkoły nie chodziwszy, to tylko tak, co mama w domu pouczyła Bwk99Pab186 [...] a język, akcent nieczysto polski, bu do szkołow nie chodziwszy polskich tu, tu i akcent ich taki słabowaty Ncz02Koz71
[bzk chodzić B32Dom236 Kmn99Kar91 Wdg01Kar440 χ;o{ić W82Tur117 ter2lp χ;o{iš W82Tur117 χIo[’iš Łpt72Zda126 ter3lp χo[’i Dgd82Par259 χ;o{i W82Tur103 ter3lm chodzoW99Rut36 W82Tur117 prze3lp m choʒ’ił Ł67ParIII-24 χo[’ił Żgw01Kar479 prze3lp ż χo{iła W82Tur117 Mtr01Kar242 prze3lm chodz’il’i W99Rut36 xoз’il’i Bjw97Dwi84 chuʒ’ l’i Ł67ParI-20 ipu chodz’iwszy Ncz02Koz71 chodzifšy
W91Ado100,102 xo{ifšy Bwk99Pab186]
CHODŹ TU wykrz ‘okrzyk przywoływania psa’ Mgn73Pie173 → CIO CIO wykrz, CIU CIU wykrz, NA CIUĆKA NA wykrz, NA-NA-NA wykrz, NA TU wykrz
[rozk lp xoc’ tú! Mgn73Pie173]
CHOLERA / KALERA ż ‘przekleństwo’ W82a)Tek286 ◆ Cholera pobierz → POBRAĆ dk
[Mlp kol’era W82a)Tek286 χuol’iera Wdg01Kar440]
CHOŁCHOZ m → KOŁCHOZ m
CHOŁODZIEC m kulin. ‘nóżki w galarecie’ B32Dom215
[Mlp chołodziec B32Dom215]
CHOMĄT / CHUMĄT m / CHOMĄTA ż ‘część uprzęży w kształcie pałąka, chomąto’ Ten chomont koniu skóra natar Bjw97Dwi36 Dla koni zakładajo taki chumont, nazywa się K02Kar182 Na użwy chumonta zakładała sia hułobla i duha, a potam mocna zaciskała sia klieszczy chumonta Łpt72Zda129 Do chomonta Orn94Mas131 Szorki w rodzaju
chomonty Orn94Mas131
[mMlp chomąt B32Dom215 Bjw97Dwi36 χomont Wrn08Koz32 Dcs13Kar387 χIomont/χIumont
Łpt72Zda129 mDlp xomonta Orn94Mas131 χumIonta Łpt72Zda129 mBlp xumont K02Kar182 żDlp xomonty Orn94Mas131]
CHOMĄTA ż → CHOMĄT m CHONOROWY → HONOROWY CHOR m → CHÓR* m
CHORĄGIEW m → CHORĄGWIA ż
CHORĄGWIA● / CHORĄGWA● ż / CHORĄGIEW m ‘flaga; chorągiew’ Chorongwia na święta wywieszać trzeba Bjw97Dwi41 Polska chorągwia tam nios Wdg01Kar459 Ten chorągiew Dcs13Koz387 Ja pamientam jak tutej z chorągwami chodzili po Rezekne Rzc98Ost-nmw2
[Mlp χoroŋg’ef Dcs13Koz387 Blp xorong’v’a Bjw97Dwi41 χoroŋgv’a Dcs13Koz387 χoro.gVa Wdg01Kar459 Nlm x r gvaḿi Rzc98Ost-nmw2]
CHOROBA / CHAROBA / CHUROBA ż ‘schorzenie, choroba’ Ta wojna ni była taka straszna jak piersz, w pierszej najstraszniejszy był głod i churoby Łpt72Zda129 →
BOLEŹNIA ż ♦ Mózgowa choroba ‘choroba psychiczna’ […] bo taka kręci się mózgowa choroba Śwt01Kar379 ◆ Padająca choroba ‘padaczka, epilepsja’ Nu to ta padająca
choroba, to ta, i widziałam jak rzuca Wdg01Kar448 Nazywajo padajonca choroba Wdg01Kar443 → EPILEPSJA* ż
[Mlp xuroba Śwt01Rut381 χoroba Śwt01Kar379 Wdg01Kar443 χůroba Wdg01Kar448 χurIoba/χorIoba/χarIoba Mlm χurIoby Łpt72Zda129 Dlm chorob W83Tur17]
CHOROMY lm ‘pałace, piękne, wspaniałe domy’ Ł67ParIII-35
[Mlp chόromy Ł67ParIII-35]
CHOROWAĆ ndk (z) czym ‘cierpieć na jakąś chorobę, chorować na co’
Niesystematycznością uczenia się „choruje” prawie cała klasa W01Mas103 Ojciec też chorował z rakam Dgd82a)Par221 Jak myślicie, czym chorowała matka W01Mas103 Sercem choruje. Ale ot jakoś trocha podleczy sie i daliej, daliej żyjemy Obc99Rie83
Wszyskia trzy zaroślim i nia chorowalim ni zapalienia, ni bronchitem K02Kar240 → CHERLAĆ* ndk
[bzk χ;orovać W82Tur97 ter3lp choruje W01Mas103 xoruje Obc99Rie83 prze3lp m chorόvał
Ł67ParIVPar-6χorovał Dgd82a)Par221 prze3lp ż chorowała W01Mas103 prze1lm xOroval’im K02Kar240]
CHOROWITY ‘często chorujący, słabego zdrowia’ Bkb83a)Gju86 → CHERLAK* m
[mMlp χorov’ity Bkb83a)Gju86]
CHORY1 ‘chorujący, cierpiący na jakąś chorobę’ I my chory wszyscy jesteśmy Dgd82Par208
→ SŁABY 2
[Mlm χory Dgd82Par208]
CHORY2 lm ‘miejsce w kościele dla zespołu śpiewaczego, chór’ Jak tyko Litwini, to na chorach to języki pokazywali i jeszcze pobili się na uostatku w kościele Mtr01Kar233 Bili się na chorach, łupili się Litwini Wdg01Kar453 → CHÓR* m 2
[Mlm chory B32Dom215 Mslm χoraχ Mtr01Kar233 Wdg01Kar453]
CHORYŃKI ‘zdr od chory, chorutki’ Choryńki nasz chłopczyk Łpt72Zda130
[mMlp χIory.Ki/χIoryńKi Łpt72Zda130]
CHOT’ ndm → CHOĆ ndm
CHOWAĆ SIĘ● ndk ‘być grzebanym, chowanym na cmentarzu’ Wszystkie tu chowajoń sie Dcs13Koz387
[ter3lm χova oń s’e Dcs13Koz387]
CHOWANIE* n / CHUWANIE●n ‘pochówek, złożenie do grobu’ Potam już tyku do trumny przed chuwaniem kładli Śwt01Kar379
[Nlp χůvańem Śwt01Kar379]
CHOWANKI● / CHAWANKI● / CHUWANKI●lm ‘zabawa w chowanego’ Niachaj bawio sia w chawanki, a ni w pikiera Łpt72Zda130
[Mlm χova.k’i Dcs13Koz386 Blm χavIa.Ki/χovIa.Ki/χuvIa.Ki Łpt72Zda130]
CHOZIAJIN● m ‘gospodarz’ Da domu dajachali choziajina Brs02Rie49 → GOSPODARZ m, GOSPODARZUK m
[Dlp xoźajina Brs02Rie49]
CHOZIAJKA* / CHAZIAJKA● ż ‘gospodyni’ To chaziajki zostają w domu B96Doł213 → GOSPODYNIA
[Mlm chaziajki B96Doł213]
CHOZIAJSTWO● n ‘gospodarstwo wiejskie’ Choziajstważ była Brs02Rie49
[Mlp xoźajstva Brs02Rie49,50 Mslp u χoz’ajstv’e Gjd83Ana69]
CHÓĆ ndm → CHOĆ ndm
CHÓR* / CHOR m 1. ‘zespół śpiewaków, chór’. Jak raz ja poszłam do kościoła i usłyszałam jak dwa chory śpiewali, to bardzo przeciwnie, to ja przestraszyłam się i wyszłam
Wtr96Saw76; 2. ‘miejsce dla śpiewaków w kościele, chór’ Słyszałam, że tam już krzyk powstał i Polaka tam jednego zrzucili z choru Wtr96Saw76 A Litwini weszli też na chor i oni zaczęli śpiewać Wtr96Saw76 I Polacy poszli na swoje miejsca i tam na chorze śpiewali Wtr96Saw76 Jak na chorze śpiewali Polacy, to jednym słowem tu była rewalucija
Żjm01Kar513 W swoim kościelie śpiewam tam w chorze kościelnym B12Gol127 → CHORY2 lm
[Mlp chor Wtr96Saw72 Dlp choru Wtr96Saw76 Blp chor Wtr96Saw76 Mslp chorze Wtr96Saw76 na χože Żjm01Kar513 v χože B12Gol127 Mlm chory Wtr96Saw76]
CHÓRYSTKA● ż ‘śpiewaczka wystepująca w zespole śpiewaczym, chórzystka’ Ta chórystki, która śpiewajo w chorze i w kościela Wdg01Kar461
[Mlm xurystKi Wdg99Pab231 χurystKi Wdg01Kar461]
CHÓRYSTY m → CHÓRZYSTY m
CHÓRZYSTY / CHÓRYSTY m ‘śpiewak w zespole śpiewaczym, chórzysta’ Ty idzisz na zabawa a chórzysty musi iść na próba Łpt72Zda130 To moj papuk chórysty jeszcze był tam Bjj99Ado63 I my śpiewali chórzyści wszyscy K02Kar120
[Mlp χužIysty Łpt72Zda130 xurýsty Bjj99Ado63 Mlm xužyśći K02Kar120]
CHRABRYJ ‘odważny’ Chrabryj maliec Ł67ParIVPar-9
[mMlp chr bryj Ł67ParIVPar-9]