W województwie wielkopolskim współpracę w obszarze nowych rozwiązań z instytucjami ze sfery nauki inicjują głównie ośrodki innowacji. Analizując tabelę 1, zauważa się, że pod ich wpływem znacznie rośnie prawdopodobieństwo wdrażania nowości w kooperacji ze wszyst-kimi analizowanymi instytucjami sfery nauki. Parki technologiczne blisko 5-krotnie, a inkuba-tory technologiczne 7-krotnie zwiększają szanse na kooperację z jednostkami Państwowej Akademii Nauk. Współpracę ze szkołami wyższymi ponad 3 razy częściej podejmują przed-siębiorstwa, które korzystały z usług parków technologicznych. W przypadku akademickich inkubatorów przedsiębiorczości i inkubatorów technologicznych wartość ilorazów szans jest jeszcze większa. Pierwsza instytucja powoduje, że przedsiębiorcy blisko 6 razy, a druga 7,5 razy częściej współpracują ze szkołami wyższymi. Kooperację z uczelniami inicjują też ośrodki szkoleniowo-doradcze. Przedsiębiorstwa, które korzystały z ich usług blisko 2-krotnie częściej współpracowały ze szkołami wyższymi. Współpracę z krajowymi i zagranicznymi jed-nostkami badawczymi inicjowały inkubatory technologiczne i akademickie. Inkubatory tech-nologiczne blisko 8 razy, a akademickie 9 razy zwiększały szanse przedsiębiorstw na wdraża-nie nowości we współpracy z krajowymi jednostkami badawczymi. W przypadku jednostek zagranicznych ten wpływ był jeszcze większy. Inkubatory technologiczne blisko 12-krotnie, a akademickie ponad 19-krotnie zwiększały szanse na współpracę z zagranicznymi jednost-kami badawczymi. Ponadto ośrodki szkoleniowo-doradcze powodowały, że przedsiębiorcy 2,5 razy częściej współpracowali z krajowymi jednostkami badawczymi.
Niepokojący jest fakt, że we wszystkich oszacowanych modelach stała kształtowała się na bardzo niskim poziomie. Oznacza to, że w przedsiębiorstwach, które korzystały z usług instytucji wsparcia, dla których oszacowany iloraz szans nie spełniał warunków istotności statystycznej (nie zamieszczono go w tabeli), szanse na nawiązanie analizowanych rodza-jów współpracy były mniejsze niż w przedsiębiorstwach, które nie korzystały z ich usług.
Tabela 1. Wpływ instytucji wsparcia biznesu na nawiązywanie współpracy w obszarze nowych rozwiązań z instytucjami sfery nauki w województwie wielkopolskim w latach 2014–2016
Współpraca z Instytucja
wsparcia
Jednostkami PAN Szkołami wyższymi
Krajowymi jednostkami badawczymi Zagranicznymi jednostkami badawczymi Parki technologiczne 4,91* 3,39* Inkubatory technologiczne 6,66** 7,54* 7,92* 11,90* Akademickie inkubatory przedsiębiorczości 5,76* 8,89* 19,07*
Centra transferu technologii
Sieci aniołów biznesu Lokalne/regionalne fundusze pożyczkowe Fundusze poręczeń kredytowych Ośrodki szkoleniowo-doradcze 1,90** 2,53*** Stała 0,01* 0,03* 0,01* 0,003* Wartość granicznego
poziomu istotności modelu 0,0014 0,0000 0,0002 0,0015 * - poziom istotności 0,01
** - poziom istotności 0,05 *** - poziom istotności 0,1
Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonego badania.
Współpracę innowacyjną w obrębie przemysłu stymuluje większa liczba instytu-cji wsparcia niż ze sferą nauki. W tym obszarze aktywne są nie tylko ośrodki innowainstytu-cji i ośrodki szkoleniowo-doradcze, ale także instytucje finansujące.
Największa liczba instytucji wsparcia przyczynia się do nawiązywania współpracy z dostawcami. W przedsiębiorstwach, które korzystały z usług sieci aniołów biznesu, szanse na jej nawiązanie są ponad 3-krotnie, a inkubatorów technologicznych blisko 3-krotnie większe niż w podmiotach, które nie były usługobiorcami tych instytucji. Niższe wartości ilorazów szans oszacowano dla funduszy pożyczkowych i poręczenio-wych, a także ośrodków szkoleniowo-doradczych. Fundusze pożyczkowe blisko 2 razy, a poręczeniowe 1,5 razy zwiększały szanse na współpracę z dostawcami. Podmioty korzystające z usług ośrodków szkoleniowo-doradczych o ponad 70% częściej koope-rowały z dostawcami. W oszacowanym modelu stała wyniosła 0,26. Oznacza to, że trzy pozostałe instytucje wsparcia (parki technologiczne, akademickie inkubatory przed-siębiorczości i centra transferu technologii) nie zwiększały szans na zajście współpracy z dostawcami.
Przedsiębiorcy, którzy korzystali z usług inkubatorów technologicznych, ponad 5 razy, a akademickich inkubatorów przedsiębiorczości blisko 3 razy częściej, wprowadzali na ry-nek wyroby we współpracy z odbiorcami. Do tego typu kooperacji przyczyniały się też fundusze poręczeń kredytowych i ośrodki szkoleniowo-doradcze. Pod ich wpływem szan-se na kooperację rosły blisko 2-krotnie.
Współpracę przedsiębiorstw w obrębie grupy kapitałowej stymulowały, podob-nie jak w przypadku kooperacji z odbiorcami, inkubatory technologiczne i akademi-ckie. Korzystanie z usług pierwszych z wymienionych instytucji zwiększało szanse na połączenie przedsiębiorstw w obrębie grupy (w celu tworzenia nowych wyrobów) blisko 6-krotnie, a drugich – ponad 7,5 razy. Ten rodzaj współpracy stymulowały też ośrodki szkoleniowo-doradcze, pod wpływem których szanse na kooperację rosły blisko 3 razy.
We wszystkich oszacowanych modelach stała była mniejsza od jedności, co oznacza, że instytucje, dla których oszacowany iloraz szans nie spełniał warunków istotności sta-tystycznej, łącznie nie przyczyniały się do inicjowania kooperacji.
Na tym etapie rozważań należy podkreślić, że żadna z badanych instytucji wsparcia biznesu w badanym regionie nie przyczyniała się do zwiększania szans na koopetycję. Tabela 2. Wpływ instytucji wsparcia biznesu na nawiązywanie współpracy
w obszarze nowych rozwiązań w obrębie przemysłu w województwie wielkopolskim w latach 2014–2016
Współpraca z Instytucja
wsparcia
Dostawcami Odbiorcami W obrębie grupy
kapitałowej Konkurentami Parki technologiczne Inkubatory technologiczne 2,99** 5,29* 5,81* Akademickie inkubatory przedsiębiorczości 2,99** 7,65* Centra transferu technologii
Sieci aniołów biznesu 3,27* Lokalne/regionalne fundusze pożyczkowe 1,92* Fundusze poręczeń kredytowych 1,57** 1,95* Ośrodki szkoleniowo-doradcze 1,76* 1,96* 2,92*
Współpraca z Instytucja
wsparcia
Dostawcami Odbiorcami W obrębie grupy
kapitałowej Konkurentami Stała 0,26* 0,16* 0,02 Wartość granicznego poziomu istotności modelu 0,0000 0,0000 0,0000 * - poziom istotności 0,01 ** - poziom istotności 0,05 *** - poziom istotności 0,1
Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonego badania.
W województwie wielkopolskim w latach 2014–2016 instytucje wsparcia biznesu przyczyniały się do poszukiwania wiedzy o nowościach we wszystkich analizowanych instytucjach ze sfery nauki, jednak najczęściej stymulowały one do przeszukiwania szkół wyższych. Ponad 3,5-krotnie szanse na wystąpienie tego rodzaju źródła rosły w przed-siębiorstwach, które korzystały z usług inkubatorów technologicznych, a blisko 3-krotnie akademickich inkubatorów przedsiębiorczości, centrów transferu technologii i sieci anio-łów biznesu. Na poszukiwanie nowej wiedzy w szkołach wyższych 2 razy częściej decydo-wali się usługobiorcy funduszy pożyczkowych i ośrodków szkoleniowo-doradczych.
Na wykorzystanie jako źródła aktywności innowacyjnej stowarzyszeń naukowo- -technicznych wpływały inkubatory technologiczne, centra transferu technologii i ośrodki szkoleniowo-doradcze. Pierwsza z wymienionych instytucji zwiększała szanse 5,6 razy, druga ponad 3, a trzecia blisko 2,5 razy.
Nowej wiedzy w zagranicznych jednostkach badawczych poszukiwali przedsię-biorcy pod wpływem parków technologicznych (ponad 4-krotnie częściej niż ci, którzy z usług parków nie korzystali) oraz inkubatorów technologicznych (ponad 8,5-krotnie). Akademickie inkubatory przedsiębiorczości ponad 15 razy zwiększały szanse na wyko-rzystanie wiedzy drzemiącej w krajowych jednostkach badawczych, a centra transferu technologii ponad 21 razy stymulowały do poszukiwania wiedzy o nowościach w pla-cówkach PAN.
Stała we wszystkich modelach była poniżej jedności, co oznacza, że instytucje wspar-cia, których iloraz szans nie spełniał warunków istotności statystycznej, nie wpływały pozytywnie na poszukiwanie wiedzy o nowościach w sferze nauki.
Tabela 3. Wpływ instytucji wsparcia biznesu na wykorzystanie źródeł aktywności innowacyjnej związanych ze sferą nauki w województwie wielkopolskim w latach 2014–2016 Współpraca z Instytucja wsparcia Placówki PAN Jednostki badawcze i instytuty rozwojowe Zagraniczne jednostki badawcze Szkoły wyższe Stowarzyszenia naukowo- -techniczne Parki technologiczne 4,23* Inkubatory technologiczne 8,59* 3,51** 5,63* Akademickie inkubatory przedsiębiorczości 15,65** 2,91*** Centra transferu technologii 21,54* 2,86** 3,28**
Sieci aniołów biznesu 2,66**
Lokalne/regionalne fundusze pożyczkowe 2,06** Fundusze poręczeń kredytowych Ośrodki szkoleniowo-doradcze 2,06* 2,44* Stała 0,01* 0,004* 0,02* 0,05* 0,03* Wartość granicznego poziomu istotności modelu 0,0001 0,0685 0,0000 0,0000 0,0000 * - poziom istotności 0,01 ** - poziom istotności 0,05 *** - poziom istotności 0,1
Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonego badania.
Instytucje wsparcia biznesu, wśród źródeł aktywności innowacyjnej pochodzących z przemysłu, najczęściej przyczyniały się do wykorzystania konferencji, targów i wystaw. Przedsiębiorcy, którzy korzystali z usług akademickich inkubatorów przedsiębiorczości, 4 razy częściej, a w przypadku inkubatorów technologicznych – 3,5 razy częściej, poszu-kiwali nowej wiedzy o tego typu wydarzeniach. Szanse na wykorzystanie tego samego źródła blisko 3-krotnie zwiększyły się dzięki aniołom biznesu i funduszom pożyczko-wym, a blisko 2-krotnie – funduszom kredytowym i ośrodkom szkoleniowo-doradczym. Nowej wiedzy wewnątrz przedsiębiorstwa poszukiwali usługobiorcy instytucji fi-nansujących oraz akademickich inkubatorów przedsiębiorczości. Największy wpływ w tym obszarze miały inkubatory akademickie, które 3-krotnie zwiększały iloraz szans. Podmioty, które współpracowały z sieciami aniołów biznesu, blisko 2,5 razy częściej,
z funduszami pożyczkowymi 2 razy częściej, a z poręczeniowymi ponad 1,5 razy częś-ciej wykorzystywały wewnętrzny potencjał przedsiębiorstw jako źródło wiedzy o no-wościach. Instytucje finansujące odgrywały rolę w przypadku stymulowania przedsię-biorstw do wykorzystania dostawców jako źródła innowacji. Podmioty współpracujące z sieciami aniołów biznesu ponad 2,5-krotnie częściej wykorzystywały potencjał do-stawców, z funduszami poręczeniowymi ponad 2-krotnie częściej, a z pożyczkowymi 1,5 razy częściej.
Czasopisma i publikacje branżowe były ponad 2,5 razy częściej wykorzystywane jako źródło wiedzy o nowościach w przedsiębiorstwach, które korzystały z usług fundu-szy pożyczkowych i sieci aniołów biznesu oraz blisko 2 razy częściej wśród usługobior-ców ośrodków szkoleniowo-doradczych.
Klientów jako źródło aktywności innowacyjnej ponad 4 razy częściej traktują usługobior-cy funduszy pożyczkowych, a blisko 1,5 razy częściej ośrodków szkoleniowo-doradczych.
Stałe dla omówionych modeli były mniejsze od jedności, co oznacza (podobnie jak w poprzednich przypadkach), że pozostałe instytucje wsparcia nie zwiększały szans na wykorzystanie analizowanych źródeł aktywności innowacyjnej. Jedyny wyjątek stano-wili klienci (stała wyniosła 1,41). Dowodzi to, że ośrodki innowacji, sieci aniołów bizne-su oraz fundusze poręczeń kredytowych łącznie także przyczyniają się do zwiększania szans na poszukiwanie nowej wiedzy u klientów.
Tabela 4. Wpływ instytucji wsparcia biznesu na wykorzystanie źródeł aktywności innowacyjnej pochodzących z przemysłu w województwie wielkopolskim w latach 2014–2016
Współpraca z Instytucja wsparcia
Wewnętrzne
w firmie Dostawcy Klienci Konkurenci
Konferencje, targi, wystawy Czasopisma i publikacje branżowe Parki technologiczne Inkubatory technologiczne 3,56* Akademickie inkubatory przedsiębiorczości 3,03*** 4,06** Centra transferu technologii
Sieci aniołów biznesu 2,45** 2,64** 2,78** 2,55**
Lokalne/regionalne
Współpraca z Instytucja wsparcia
Wewnętrzne
w firmie Dostawcy Klienci Konkurenci
Konferencje, targi, wystawy Czasopisma i publikacje branżowe Fundusze poręczeń kredytowych 1,57* 2,29* 1,78* Ośrodki szkoleniowo-doradcze 1,39*** 1,89* 1,86* Stała 0,75* 0,65* 1,41* 0,29* 0,19* Wartość granicznego poziomu istotności modelu 0,0000 0,0000 0,0002 0,0000 0,0000 * - poziom istotności 0,01 ** - poziom istotności 0,05 *** - poziom istotności 0,1
Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonego badania.
Zakończenie
Analiza wpływu instytucji wsparcia biznesu na nawiązywanie współpracy w obszarze no-wych rozwiązań oraz na wykorzystanie źródeł aktywności innowacyjnej dostarczyła kilku istotnych informacji o badanym regionie.
Porównując inicjowanie współpracy przedsiębiorstw z podmiotami ze sfery nauki i pomiędzy przedsiębiorstwami, zauważono, że dla obu grup oszacowano podobną liczbę ilorazów szans, które spełniały warunki istotności statystycznej. W pierwszym przypadku było ich 11, a w drugim 12. Różnie przedstawiała się jednak ich struktura. Współpracę z podmiotami ze sfery nauki inicjowały głównie ośrodki innowacji: inku-batory technologiczne, akademickie inkuinku-batory przedsiębiorczości i parki techno-logiczne. W dwóch przypadkach (szkoły wyższe i krajowe jednostki badawcze) były to też ośrodki szkoleniowo-doradcze. Dla kooperacji z innymi przedsiębiorstwami inicjowanymi przez ośrodki innowacji oszacowano natomiast o połowę mniej istot-nych statystycznie ilorazów szans. Ich funkcję w tym obszarze przejęły sieci anio-łów biznesu, fundusze pożyczkowe i poręczeniowe, które pobudzały współpracę z dostawcami i odbiorcami. Na tym etapie analiz należy zaznaczyć, że współpracę w obrębie przemysłu cechują niższe wartości ilorazów szans, niż miało to miejsce w przypadku współpracy ze sferą nauki. Dowodzi to, że instytucje wsparcia stanowią ważne ogniwo w procesie pobudzania innowacyjności regionu. Widoczna jest też ich specjalizacja – ośrodki innowacji częściej pobudzały kooperację ze sferą nauki niż w obrębie przedsiębiorstw. Pokazuje to, że w regionach z silnym zapleczem na-ukowym instytucje wsparcia pozwalają na transfer wiedzy ze sfery nauki do biznesu.
Tendencja, która zaznaczyła się w przypadku współpracy w obszarze nowych rozwią-zań, ujawniła się także w wykorzystaniu źródeł aktywności innowacyjnej. Interesujące wnioski nasuwają się jedynie w przypadku centrów transferu technologii. Nie odnotowano wpływu tej instytucji na nawiązywanie współpracy w obszarze nowych rozwiązań, jednak przyczyniała się ona do poszukiwania nowej wiedzy w placówkach PAN, szkołach wyższych i stowarzyszeniach naukowo-technicznych. Może to oznaczać, że centra przyczyniają się do zawierania umów kupna-sprzedaży nowych technologii, a nie ich tworzenia od podstaw.
Duży wpływ ośrodków innowacji na współpracę innowacyjną zawieraną przez badane przedsiębiorstwa napawa optymizmem, jednak jeżeli zwróci się uwagę na liczbę podmiotów, które korzystały z ich usług, to okaże się, że oddziaływanie nie jest już tak znaczące. Formularz ankietowy wypełniło 819 podmiotów, a zaledwie 66 z nich współpracowało z parkami technologicznymi. W przypadku pozostałych ośrodków innowacji liczba ta była jeszcze mniejsza. Oznacza to, że przedsiębiorcy powinni być zachęcani do korzystania z usług ośrodków innowacji. Szczególnie może odnosić się to do młodych, dopiero zakładanych podmiotów. Inkubatory technologiczne oraz akademickie inkubatory przedsiębiorczości były instytucjami, dla których oszacowane ilorazy szans miały najwyższe wartości. Dowodzi to, jak waż-ne jest doradztwo i wsparcie w przypadku młodych, dopiero tworzonych podmiotów. Młodzi przedsiębiorcy, chcący zdobyć pozycję na rynku, są zmuszani do twórczego i kreatywnego myślenia w tworzeniu swojej oferty. Jednocześnie pomoc oferowana przez inkubatory pozwala im bezpiecznie się rozwijać i zdobywać miejsce w branży.
W przypadku badanych usługobiorców instytucji wsparcia biznesu najbardziej po-pularnymi źródłami aktywności innowacyjnej były szkoły wyższe oraz konferencje, tar-gi i wystawy. Wykorzystywanie szkół wyższych jako źródła wiedzy o nowościach może wskazywać, że podmioty te stają się coraz bardziej otwarte na świat biznesu oraz że następuje ich powolna ewolucja z uczelni drugiej do trzeciej generacji. Funkcjonowanie takich uczelni jest pożądane z punktu widzenia rozwoju regionu, z tego względu war-to rozważać tworzenie przy uczelniach wyższych centrów transferu technologii, które skupiałyby się na komercjalizowaniu tworzonych na nich nowości. Duże wykorzystanie konferencji, targów i wystaw w kontekście aktywności innowacyjnej pokazuje, że spot-kania przedsiębiorców face to face są ważne dla ich rozwoju. W tym kontekście władze samorządowe mogłyby inicjować podobne wydarzenia w regionach, którymi kierują.
Instytucje finansujące częściej były aktywne w pobudzaniu współpracy pomię-dzy przedsiębiorstwami. Może to wynikać ze specyfiki usług, jakie świadczą. Pożyczki udzielane przez fundusze pożyczkowe lub poręczane przez fundusze poręczeniowe opiewają zwykle na kwotę do 120 tys. zł. Często skupiają się one na wsparciu dla grup wykluczonych (osoby bezrobotne, niepełnosprawne), co w połączeniu z niewielkimi
kwotami pożyczek nie jest dużym impulsem dla innowacyjności. Bez wątpienia ka-pitał, który pochodzi z funduszy, przyczynia się do prowadzenia aktywności innowa-cyjnej, jednak szanse na jej pojawienie się są mniejsze niż w przypadku korzystania z usług ośrodków innowacji.
W świetle powyższych wniosków postawiona na początku artykułu hipoteza badaw-cza potwierdziła się – wpływ instytucji wsparcia na nawiązywanie współpracy w obsza-rze nowych rozwiązań w badanych pw obsza-rzedsiębiorstwach był zróżnicowany. Ośrodki inno-wacji częściej przyczyniały się do transferu wiedzy ze sfery nauki do biznesu, a pozostałe ośrodki były bardziej aktywne w obszarze współpracy sektorowej. Podobne analogie wystąpiły w przypadku wykorzystania źródeł aktywności innowacyjnej.
Bibliografia
Arauzo-Carod J.M., Segarra-Blasco A., Teruel M (2018), The role of science and technology
parks as firm growth boosters: an empirical analysis in Catalonia, “Regional Studies” t. 52, nr 5,
ss. 645–658.
Castillo F., Gilless J.K., Heiman A., Zilberman D. (2018), Time of adoption and intensity of
tech-nology transfer: an institutional analysis of offices of techtech-nology transfer in the United States,
“Jour-nal of Technology Transfer”, t. 43, nr 1, ss. 120–138.
Colombo M.G., Delmastro M. (2002), How effective are technology incubators? Evidence from
Italy, “Research policy”, t. 31, nr 7, ss. 1103–1122.
Danieluk B. (2010), Zastosowanie regresji logistycznej w badaniach eksperymentalnych,
„Psycho-logia społeczna”, tom 5, nr 2–3(14), ss. 199–216.
Etzkowitz H. (2002), The Triple Helix of University – Industry – Government. Implications for Policy
and Evaluation, Institutet för studier av utbildning och forskning, Stockholm.
Han, S., Yoo, G.M., Kwak S. (2018), A Comparative Analysis of Regional Innovation Characteristics
Using an Innovation Actor Framework, “Science Technology and Society”, t. 23, nr 1, ss. 137–162.
Koprowska-Skalska E. (2010), Ośrodki szkoleniowo-doradcze [w:] Ośrodki innowacji
Maddala G.S. (2006), Ekonometria, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Matusiak K.B. (2011), Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości [w:] Innowacje i transfer technologii.
Słownik pojęć, red. K.B. Matusiak, PARP, Warszawa, ss. 181–185.
Matusiak K.B., Mażewska M., Banisch R. (2011), Budowa Skutecznego Otoczenia
Innowacyjne-go Biznesu w Polsce, cele i założenia Inicjatywy Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, PARP,
Warszawa.
Rocio Vasquez-Urriago A., Barge-Gil A., Modrego Rico A. (2016), Science and Technology
Parks and cooperation for innovation: Empirical evidence from Spain, “Research Policy”, t. 45, nr 1,
ss. 137–147.
Stanisz A. (2007), Przystępny kurs statystyki, Tom 2. Modele liniowe i nieliniowe, Statsoft, Kraków.
Świadek A. (2011), Regionalne systemy innowacji w Polsce, Difin, Warszawa.