Artykuły dotyczące kreowania seksizmu za kierownicą

Powszechnie znane stereotypy na ten temat obecne są także na portalach motoryzacyjnych. Z jednej strony funkcjonują jako stereotypy, przekazywane głównie przez mężczyzn, z drugiej natomiast są przedmiotem sprzeciwu ze strony kobiet kierowców.

125

Objawem buntu i ważnym sposobem walki z przekonaniami dyskryminującymi płeć żeńską w aspekcie kierowania pojazdami są artykuły i felietony poruszające zagadnienie seksizmu za kierownicą. Zjawisko to często wykracza poza ramy pejoratywnej stereotypizacji i może być wykładnikiem przemocy symbolicznej: Jak wskazał wybitny francuski socjolog – Pierre Bourdieu – istnieje typ przemocy symbolicznej, postrzeganej przez społeczeństwo jako normalna sytuacja, zgodna ze schematami kulturowymi, narzuconymi przez grupy dominujące. Przykładem na to jest właśnie stosunek polskich kierowców wobec kobiet za kierownicą [M – a]. Niezmienna powszechność takiego traktowania kobiet w ruchu drogowym jest niejako wpisana w męską dominację w świecie motoryzacji. Najczęstszą reakcją na drodze w sytuacji spotkania ze słabym i złym kierowcą jest określenie go mianem

„baby za kierownicą”, bez względu na świadomość i wiedzę na temat jego płci. Istotą takiej nominacji jest przyzwyczajenie i stereotypowe powiązanie gorszego kierowcy z płcią żeńską, przez co reakcja ta jest nie tylko niezwykle powszechna, ale wręcz „naturalna”.

Przedstawiciele obu płci mają świadomość istnienia tego zjawiska, intensywnie eksplikowanego przez twórców i użytkowników portali. Kobiety, z racji perspektywy bycia zdecydowanie częstszym adresatem krzywdzących opinii, próbują przełamywać negatywne sądy, potwierdzając wiarygodność własnych umiejętności i przecząc powszechnym przekonaniom. Wyrazem tego buntu są liczne artykuły (zdecydowanie przeważające na portalach motoryzacyjnych dla kobiet), które dotyczą problemu seksizmu za kierownicą.

Elementem naprowadzającym na prezentowane zagadnienie są już same tytuły artykułów, w zdecydowanej większości bardzo wymowne i zogniskowane wokół elementu walki płci, przełamywania negatywnego stereotypu i tworzenia pozytywnego wizerunku kobiety kierowcy, np.: Boginii szosy, czyli kreowanie seksizmu za kierownicą [M – a], Walka płci za kółkiem [KA – a], Baba za kierownicą, czyli jak ułatwić sobie jazdę samochodem [KA – a], Baba za kółkiem to mit [A – fe]; Uwaga! Baba za kierownicą [A – fe]; Nie oddawaj kierownicy [A – fe]. Element walki oraz próby ostrzeżenia przed „zagrożeniem”, jakim jest kobieta kierowca na drodze, mają na celu uwypuklenie nierównego traktowania płci i uwidocznienie stereotypowych przekonań, karykaturalne przerysowanie ich. Należy w tym miejscu podkreślić wymiar perswazyjny tytułów, bezsprzecznie wpływających na odbiorcę i sposób jego myślenia.

Nagminne i wielokrotne poruszanie tematyki dotyczącej walki płci jest znamiennym elementem portali motoryzacyjnych dla kobiet, które w swoich założeniach formalnych mają nie tylko skupienie miłośniczek motoryzacji i tworzenie wspólnoty ze względu na pasję i zainteresowanie (z uwzględnieniem tematyki motoryzacyjnej istotnej w wymiarze żeńskim),

126

ale także nieustanną walkę z krzywdzącymi i jednostronnymi stereotypami. Bycie grupą mniejszościową w świecie miłośników samochodów i motocykli automatycznie zakłada nieustanny bunt, a jego obecność w serwisach internetowych dowodzi, iż kobiety nie potrafią i nie chcą zaakceptować zaistniałej sytuacji.

Na poziomie zawartości artykułów zaobserwować można dwie podstawowe tendencje. Po pierwsze, większość przedstawianych treści to wyliczenie podstawowych pejoratywnych elementów wizerunku kobiety kierowcy, związanych z jej umiejętnościami, wiedzą techniczną i zachowaniem na drodze. Drugą kwestią są próby podważenia i udowodnienia nieprawdziwości tych opinii i potocznych sądów. Problem niejednolitej kategoryzacji kierowców odmiennej płci funkcjonuje niezmiennie od lat, czego dowodem jest książka Sylvy Groszovej pt. Kobieta za kierownicą czyli vademecum początkującej automobilistki, wydana już w 1981 roku [Groszova, 1981]. Zawarta w niej tematyka jest skupiona wokół odmienności sposobu jazdy kobiet i mężczyzn, zachowań, właściwości jako kierowca oraz świadomości podziału płciowego w aspekcie kierowania pojazdem. Wiele wątków wciąż jest aktualnych i społecznie reprodukowanych, co świadczy o niezmienności potrzeby żeńskiej perspektywy w tematyce motoryzacyjnej. Niektóre wątki zaprezentowane w niniejszej pracy, będące przedstawieniem obecnego stanu stereotypów w dziedzinie motoryzacji, zostały zamieszczone w książce Groszovej, przez co odwołanie do ww. pozycji wydaje się potrzebne oraz inspirujące pod względem kulturowym i społecznym.

Co ciekawe, autorami artykułów dotyczących seksizmu za kierownicą są zarówno kobiety, jak i mężczyźni. Teksty autorstwa kobiet świadczą o naturalnym buncie przedstawicieli grupy osób, w którą wymierzone są negatywne sądy. Artykuły mężczyzn są objawem potrzeby równouprawnienia i świadomości nieprawdziwości generalizujących przekonań. Niektóre przedstawione artykuły mają na celu pomoc kobietom w prowadzeniu samochodu. Poniekąd jest to przyznanie się do akceptacji stereotypu i próbie walki z nim w wymiarze praktycznym. Użyteczne wskazówki, porady i techniczne nowości w autach pomagają kobietom w ich eksploatacji i prowadzeniu, o czym przekonuje fragment artykułu:

Całe szczęście producenci samochodowych gadżetów wychodzą nam naprzeciw, oferując cały szereg technicznych nowinek i udogodnień, które sprawią, że jazda samochodem stanie się o wiele łatwiejsza [KA – a]. Uproszczenie i usprawnienie jazdy kobiet mogą wspomóc:

możliwość wyboru małego i zwrotnego samochodu, wspomaganie kierownicy, czujnik cofania, nawigacja samochodowa, lusterko szerokokątne (obserwacja dzieci na tylnych siedzeniach), zestaw głośnomówiący oraz chusteczki nawilżane (w razie wizyty na stacji benzynowej lub dolewania płynu do spryskiwaczy) [KA – a]. Wymienione elementy nie

127

decydują jednak o płci kierowcy, są uniwersalnym i dogodnym wyposażeniem dla kierujących, mając praktyczne zastosowanie podczas jazdy i eksploatacji auta. Typowo kobiecą wskazówką jest natomiast założenie odpowiedniego obuwia⁷⁴ w czasie prowadzenia samochodu: Dbałość o kobiecy wygląd absolutnie na każdym kroku nie zawsze idzie w parze z bezpieczeństwem jazdy. Jeśli na co dzień chodzisz w szpilkach (patrz casus Dody, której postępy w jeździe samochodem mogliśmy obserwować kilka lat temu w telewizji), warto wozić ze sobą w aucie parę wygodnych butów (najlepiej na płaskim obcasie) na zmianę. W ten sposób nie ryzykujemy, że obcas zahaczy o wycieraczkę lub noga ześlizgnie się z pedału hamulca [KA – a]. Buty, które nie utrudniają jazdy to podstawowy element gwarantujący bezpieczeństwo i mogący stanowić silny argument w zestawieniu kobieta – mężczyzna w samochodzie. Może on stanowić zarówno ułatwienie dla mężczyzn w umiejętności prowadzenia pojazdu – z uwagi na oczywistą abstrakcyjność tego zagadnienia, jak i przeszkodę dla kobiet – ze względu na dość powszechną jazdę w szpilkach, co dotyczy nie tylko przedstawicielek świata showbiznesu, ale także przeciętnych kierujących. Zagadnienie to jest obecne na przestrzeni lat, porusza je Sylva Groszova, twierdząc, że „mało jednak kto zastanawia się, w jakim obuwiu prowadzić samochód, w związku z czym widuje się za kierownicą panie zarówno w butach narciarskich, jak i pantofelkach balowych” [Groszova, 1981: 53]. Autorka wielostronnie analizuje problem obuwia, wskazując możliwe niedogodności i utrudnienia, przytaczając różne historie i polecając praktyczne rozwiązania.

Szczegółowa zawartość wymienionych artykułów zostanie przedstawiona w kolejnym podrozdziale, dotyczącym stereotypów płciowych związanych z motoryzacją [III – 3.2.].

Należy jednak nadmienić, że nie tylko kobiety poddane są aktom stereotypizacji. Kierowca płci męskiej także jest zestawiony z konkretnymi zachowaniami na drodze i sposobami jazdy, jednakże w dużo mniejszym stopniu niż kobieta za kierownicą, przez co to grupa kierowców płci żeńskiej jest nacechowana.

Monopol władzy mężczyzn za kierownicą w minionych dziesięcioleciach, zwłaszcza w okresie początków motoryzacji, wciąż wywołuje reperkusje we współczesnym społeczeństwie. Wielokrotnie podejmowana tematyka seksizmu za kierownicą świadczy o newralgiczności tej kwestii. Próby budowania pozytywnego wizerunku kierowcy płci żeńskiej są tożsame z eliminacją negatywnych przekonań i zachowań mężczyzn wobec kobiet na drodze. Z całą pewnością intensywność przemian społecznych i wielopłaszczyznowa kategoria równouprawnienia mają swój oddźwięk w świecie motoryzacji, w którym coraz

74 Zagadnieniu odpowiednich butów w czasie prowadzenia auta został poświęcony osobny artykuł pt. Buty do auta [KA – a], poruszający wiele wariantów obuwia podczas jazdy.

128

częściej męska dominacja zostaje przełamywana, a kobiety również mogą zyskiwać status dobrego kierowcy.