Leksyka motoryzacyjna – próba klasyfikacji

Rozwój motoryzacji, uwarunkowany szybkim rozwojem cywilizacyjnym i technologicznym, w sposób niepodważalny warunkuje rozbudowywanie obszaru leksyki motoryzacyjnej, skupionej wokół tematyki związanej z samochodami, ujmowanej wieloaspektowo. W skład tego słownictwa wchodzą m.in.: język techniczny, specjalistyczny, branżowy i profesjonalny (posiadający różnorodne odmiany), a także język miłośników motoryzacji, skupionych wokół hobbystycznego zainteresowania tematyką motoryzacyjną.

Zagadnienie opisywanego języka badała Anna Starzec, czyniąc przedmiotem swej analizy leksykę motoryzacyjną do 1945 roku [Starzec, 1984]. Temat ten podjęła również Urszula Żydek-Bednarczuk, prezentując terminologię znormalizowaną i leksykę profesjonalną w obrębie języka motoryzacji (słownictwo pochodzące z lat osiemdziesiątych)

[Żydek-58

Bednarczuk, 1987]. Obydwie prace wpisują się w zakres badań profesjolektu. Pozostałe prace dotyczące języka motoryzacyjnego to charakterystyka języka kierowców autokarów [Bartłomiejczyk, 2012a] lub języka CB-radia (kierowców tirów) [Nowik, 2007; Jaros, 2011].

Określenie użytkowników, w dużej mierze hobbystycznie odwiedzających portale motoryzacyjne, jako grupy społecznej nie stawia znaku równości między nimi a np. grupą marynarzy, robotników, subkulturą młodzieżową itd. Sklasyfikowanie ich jako wyodrębniona społeczność nie zawsze jest uzasadnione formalnie, jednakże biorąc pod uwagę jednostkowe cechy warunkujące istnienie takiej zbiorowości, posługującej się specyficznym słownictwem, skłania do przekonania o możliwości użycia takiego określenia. Przemawia za tym także pojawiający się termin slang motoryzacyjny lub – alternatywny do socjolektu – profesjolekt np. kierowców zawodowych (szczególnie prowadzących tiry, funkcjonujący przede wszystkim jako język CB-radia). Kwestia formalnego scharakteryzowania istoty omawianego materiału nie jest problemem odosobnionym i jednostkowym. Wielość sposobów klasyfikacji i niejednolita terminologia sprawiają, że wybór terminu (slang, gwara, żargon, język, socjolekt) często jest kwestią intuicyjną i rezultatem przyjęcia pewnych założeń metodologicznych przez autora. Fakt ten potęguje podkreślanie przez wielu badaczy „chaosu terminologicznego” w tym obszarze.

Niejednorodność użytkowników portali motoryzacyjnych wzmacnia trudności nazewnicze związane z określeniem ich języka. Wydaje się, że podstawowa opozycja socjolekt – profesjolekt, może w wielu przypadkach ulegać zatarciu. Wśród udzielających się na analizowanych stronach tematycznych mogą być osoby hobbystycznie związane z motoryzacją i osoby zawodowo związane z motoryzacją, przez co nie można uniknąć pojawiających się profesjolektów, czyli elementów języka grupy społecznej skorelowanej zawodowo z ww. tematyką. Kategoryczne oddzielenie socjolektów od odmiany zawodowej w kontekście wielości treści i różnorodności użytkowników na portalach motoryzacyjnych jest niemożliwe, gdyż wiele osób nie definiuje roli motoryzacji w codziennym życiu (sfera zawodowa lub hobbystyczna), przez co ich status jest anonimowy. Istotną kwestią jest także obecność osób niezwiązanych w żaden sposób z motoryzacją, korzystających z portali w celu uzyskania odpowiedzi na pytanie związane z problemem technicznym pojazdu lub porady w wyborze samochodu. Ich wypowiedzi nie są jednakże nasycone w dużym stopniu specyficznym słownictwem motoryzacyjnym, a dowodem niezaangażowania w dziedzinę mogą być prośby o wyjaśnienie i doprecyzowanie niektórych nieznanych wyrażeń.

W obrębie kategorii leksyki socjolektalnej wyróżniona została: zawodowość, ekspresywność i tajność. Z punktu widzenia niniejszych rozważań i specyfiki omawianej

59

grupy społecznej, za najważniejszą właściwość można uznać ekspresywność. Wyrażana jest ona przede wszystkim w ekspresywności formantów oraz użyciu neologizmów jako środka ekspresji [Grabias, 1981]. Artur Rejter analizuje zagadnienie leksyki ekspresywnej na materiale historycznojęzykowym, dowodząc dynamizmu słownictwa na różnych poziomach języka [Rejter, 2006]. Wspólnota użytkowników portali motoryzacyjnych cechuje się jawnością, a używana leksyka jest wyrazem asymilacji grupy i zainteresowania tematyką motoryzacyjną. Natomiast mając na uwadze zasięg komunikacyjny, zasadne jest umieszczenie leksyki motoryzacyjnej w obydwu wymienionych grupach – wąskiego i szerokiego zasięgu. Za takim rozwiązaniem przemawia fakt, że część leksyki powszechnie funkcjonuje w języku ogólnym, słownictwo motoryzacyjne może stawać się nawet inspiracją, z której czerpią inne odmiany języka. Należy jednak mieć na uwadze również takie słownictwo, które jest specyficzne wyłącznie dla osób hobbystycznie lub zawodowo związanych z motoryzacją. W takim przypadku słownictwo bywa niezrozumiałe dla osób spoza ścisłego kręgu. Na portalach motoryzacyjnych dowodem na to mogą być prośby mniej zaawansowanych motoryzacyjnie użytkowników o wyjaśnienie danego określenia czy zwrotu. Ze względu na różnorodność charakteru i celu tworzonego słownictwa, możemy zaobserwować realizację obu wymienionych funkcji (profesjonalno-komunikatywnej i ekspresywnej) w obrębie portali motoryzacyjnych.

Język motoryzacji jest pojęciem niejednorodnym znaczeniowo, występującym na różnych płaszczyznach komunikacji, warunkującym specyfikę porozumiewania się użytkowników.

W jego skład wchodzi „wiele różnych subjęzyków, które często się na siebie częściowo nakładają i w wielu przypadkach dzielą tę samą lub podobną leksykę” [Bartłomiejczyk, 2012a: 191]. Magdalena Bartłomiejczyk wyróżnia kilka podstawowych grup językowych (zróżnicowanych wewnętrznie) opisywanego zagadnienia: język techniczny, język prasy motoryzacyjnej, język telewizyjnych programów motoryzacyjnych, język przepisów drogowych, język materiałów dydaktycznych, język reklam związanych z samochodami, profesjolekty grup zajmujących się motoryzacją, socjolekty grup hobbystycznie zajmujących się motoryzacją (podkr. W.W.), język CB-radia [Bartłomiejczyk, 2012a: 192]. Tematyka niniejszej pracy wpisuje się w nurt socjolektu hobbystycznych grup motoryzacyjnych, aczkolwiek należy pokreślić, iż ze względu na szeroki wachlarz odbiorców i różnorodność funkcjonowania portali motoryzacyjnych, możliwe jest mieszanie się poszczególnych odmian języka motoryzacyjnego, co buduje obraz heterogenicznej grupy użytkowników portali.

60

2.5. Podsumowanie

Ujęcie socjolingwistyczne decyduje o konotowanych właściwościach leksyki. Na gruncie polskiej socjolingwistyki dominującymi ustaleniami charakteryzują się prace Stanisława Grabiasa i Władysława Lubasia. Termin socjolekt, skupiony na więzi łączącej członków danej społeczności/grupy, zostaje przeciwstawiony profesjolektowi, opisującemu zawodowe odmiany języka. Powszechną właściwością jest jednak współegzystowanie wymienionych zbiorów leksyki w języku różnych grup społecznych. Niejednorodność terminologiczna wskazuje na częściowo wymienne funkcjonowanie wielu pojęć (np. gwara, żargon, slang).

Leksyka motoryzacyjna nastawiona jest na ekspresywność i komunikatywność wypowiedzi, posiadając w pewnym stopniu także nacechowanie profesjonalne. Różnorodność charakterystycznego słownictwa i przekazywanych przez nie treści decydują o różnym stopniu zrozumiałości komunikatu.

61

II. SPECYFIKA KOMUNIKACJI INTERNETOWEJ I POLE