Dialogowość i dyskusyjność na portalu internetowym

Portale internetowe, a przede wszystkim ich ważny składnik – forum, nastawione są na dialogowość – jedną z podstawowych cech komunikacji internetowej [zob. II – 1.3.].

Aktywność odbiorcy jest z góry założonym procesem rozwoju strony internetowej.

Użytkownik staje się tym samym współtwórcą, mającym prawo ingerencji i wpływu na

71

wyświetlane treści. Moc kreacyjna znosi bierność osoby odwiedzającej portal i zakłada wymienność ról między nadawcą a odbiorcą. Ta tendencja nie dotyczy wyłącznie przestrzeni internetowej. Małgorzata Kita zaznacza powszechność dialogu w komunikacji medialnej³⁸ i ujmuje go w kategorii mody [por. Kita, 2004]. Środki masowego przekazu uobecniają strukturę rozmowy, tworząc zarazem szereg gatunków medialnych (np. wywiad, debata, talk-show czy czat).

Interakcje użytkowników w Internecie mogą mieć różny wymiar. Jan Grzenia wyróżnia trzy typy komunikacji językowej w tej sferze. Pierwszy z nich – typ konwersacyjny – występuje przede wszystkim na czatach i jest reprezentowany przez wszelkie pogawędki internetowe. Drugi to typ e-mailowy, obejmujący pocztę elektroniczną, grupy, listy i fora dyskusyjne. Trzecim jest typ hipertekstowy, występujący w tekstach dostępnych w sieci WWW, nie obejmujący dwóch poprzednich typów [Grzenia, 2004: 22]. Każdy z wymienionych rodzajów wypowiedzi cechuje się własnymi regułami i odnosi się do innych przykładów tworzonych tekstów. Użycie danej strategii komunikowania się w Internecie jest uwarunkowane występowaniem różnych sposobów kontaktu i przekazu informacji (kontakt bezpośredni – „na żywo”, kontakt pośredni itd.). Internauci muszą dostosowywać swoje działania komunikacyjne do potencjalnych możliwości odwiedzanych stron, portali internetowych, wykorzystywanych usług.

Specyfika Internetu powoduje, że dialog nie występuje jedynie w tekście, ale jest obecny również w wizualnych formach oddziaływania na odbiorcę. Jan Grzenia podkreśla, że

„w obrębie witryn internetowych występują wizualne (graficzne i tekstowe) oznaki dialogowości bądź zachęty do dialogu” [Grzenia, 2004: 28]. Mogą się zawierać w obrazkach, hasłach przyciągających uwagę odbiorcy lub formach apelatywnych, najczęściej jako bezpośrednie zwroty do użytkownika sieci. Dialogowość ujawnia się w dużej mierze w formułach powitalnych. Zachęty te mogą mieć oznaki potoczności lub oficjalności [Grzenia, 2004: 29]. Wszystkie mają za zadanie oddziaływać na odbiorcę, powodując jego aktywność i prowadząc do działania, będącego efektem zainteresowania daną tematyką.

Najważniejszym obszarem realizacji dialogowości jest forum internetowe, gdzie użytkownicy prowadzą ze sobą dialog lub nawet polilog, będący „zjawiskiem nakładania się na siebie kilku dialogów jednocześnie” [Skudrzykowa, Urban, 2000: 113]. Często forma dialogowa jest przełożeniem języka mówionego na język pisany (wynikającym z kontekstu sytuacji i bezpośredniości zwrotów do współrozmówcy). Bożena Taras podkreśla, iż „teksty

38 Na gruncie neotelewizji zagadnienie dialogu opisuje Iwona Loewe w artykule pt. O dialogu z widzem w polskiej neotelewizji publicznej. Paratekst jako składnik strumienia telewizyjnego [Loewe, 2004a].

72

forum dyskusyjnego, tekst-matka i teksty-opinie – to dialogi szczególne, niespotykane w rzeczywistości pozainternetowej. Ten swoisty wielopłaszczyznowy dialog, odnoszący się do komunikacji werbalnej w sieci, można określić terminem netlog” [Taras, 2004: 44]. Netlog jest rozmową w sieci, specyficzną, bo nowomedialną. Niepożądanym zjawiskiem na forum internetowym jest tzw. flaming, czyli kłótnia internetowa, zwana potocznie „wojną na obelgi”

[Wrycza, 2006: 310]. Takie zachowanie w skrajnych przypadkach może zdezintegrować funkcjonowanie forum, chociaż w delikatniejszej postaci jest wykładnikiem dynamiki i rozbudowy treści. Innymi czynnikami zakłócającymi komunikację w obrębie forów internetowych mogą być: utrudnienia techniczne, skrótowość, modyfikacje zapisu wyrazów, ikonizacja, leksyka o ograniczonym zasięgu społecznym, entropia (brak linearności tekstu) oraz wielogłosowość i spontaniczność [Karwatowska, Jarosz, 2013a].

Dyskusja na forum internetowym jest powszechnym sposobem komunikacji w obszarze Internetu. Oparta jest na dialogu³⁹ i właśnie z niego wynika jej specyfika. Dyskusja pozwala na wymianę poglądów, myśli i zastępuje bezpośrednią komunikację. Katarzyna Wyrwas charakteryzuje ją jako gatunek wtórny wobec dyskusji prowadzonej twarzą w twarz [Wyrwas, 2004: 54]. Jest przeniesieniem komunikacji międzyludzkiej w pole nowego medium. „Wydaje się, że zmianie ulegają również intencje dyskutantów: pragną oni jedynie wyrazić swoje opinie i spowodować modyfikację opinii interlokutorów, raczej nie dążą do osiągnięcia konsensusu” [Wyrwas, 2004: 54]. Ważnym aspektem dyskusji na forum jest brak presji podtrzymywania rozmowy. Reakcja odbiorcy jest zależna od jego indywidualnych odczuć i ewentualnej chęci podjęcia tematu. Kontakt na żywo nie zapewnia możliwości takiego zawieszenia wypowiedzi, braku odpowiedzi lub wycofania się w dowolnym momencie.

Byłoby to uznane za postępowanie niegrzeczne lub lekceważące. Komunikacja internetowa daje użytkownikowi całkowitą swobodę w zakresie aktywności i podjęcia tematu. Długość wypowiedzi danego uczestnika dyskusji jest uwarunkowana tym, ile ma do powiedzenia na konkretny temat. Dlatego zdarzają się wypowiedzi bardzo długie, co nie zakłóca w żaden sposób komunikacji [Wyrwas, 2004: 59]. W rozmowie na żywo długość odpowiedzi jest związana z sytuacją i koniecznością przemienności ról nadawcy i odbiorcy. Internet nie ogranicza w żaden sposób czasowo i ilościowo użytkownika.

Duża (i ciągle powiększająca się) zawartość treściowa forum wymaga rozwiązań formalnych i technicznych, które porządkują wypowiedzi w tej formie grupy dyskusyjnej.

„Uporządkowaniu wymiany zdań sprzyja tu konstrukcja elektronicznych wypowiedzi –

39 Innym przejawem dialogowości on-line są komunikatory internetowe [zob. Mankiewicz, 2007].

73

kolejne repliki są dokładnie oznaczone (data, godzina) i ułożone chronologicznie według napływu, natomiast w uporządkowaniu i rozpoznawaniu wątków pomocne jest tytułowanie w rubryce »temat«” [Wyrwas, 2004: 56]. Pomimo dużej liczby interlokutorów dyskusja na forum nosi cechy spójności i przejrzystości. Wyszukiwanie i selekcja informacji stają się przez to łatwiejsze i szybsze.

Dialogowość i dyskusyjność w obszarze forum internetowego oraz innych elementów portali w bezpośredni sposób wpływa na charakter kontaktu i sposobu tworzenia komunikatu.

Całkowita dowolność interakcji oraz wymienność ról nadawczo-odbiorczych kształtują relacje między użytkownikami i zachęcają uczestnika dyskusji do aktywności.