Frazy zdaniowe będące realizacją struktur predykatywnych niższego rzędu, dwumiejscowych P (x, y) są w niniejszej pracy eksplikowane za pomocą

nastę-pujących fraz zdaniowych:

V N_x, N_y V Nx, y V N_x N_{x part}, N_y V Nx, Ny Ny part V N_x, _y N_{x part, y part} V Nx Nx part, Ny Ny part

2 Wymienione frazy zostały skonsultowane z lektorką języka słoweńskiego w Uniwersytecie Łódzkim mgr Mateją Gojkošek.

Wyodrębniono 6 fraz zdaniowych dla zdań fundowanych na strukturze pre-dykatowo-argumentowej z predykatem dwuargumentowym pierwszego rzędu P (x, y). Dla analizowanych zdań realizujących predykat dwumiejscowy pierw-szego rzędu nie odnotowano zjawiska bezkontekstowego niewypełnienia miej-sca argumentowego, por. pol. *Ania suszy. *Majster krzywi, słoweń. *Ana suši. *Mojster krivi. Poświadczony jest fenomen rozszczepienia argumentu z pozycji

x i wyrażenie go np. w postaci zdań pol. Ania suszy psa jedną ręką. Majster krzywi pręt prawą ręką, co zapisujemy w postaci frazy zdaniowej V Nx Nx part, Ny. Potencjalnie jest możliwe wyrażenie w języku polskim frazy nominalnej z uwzględnionym elementem partytywnym Nx Nx part jako ręka Ani, ręka

maj-stra. Jednakże pełne zdanie: Ręka Ani suszy psa odbierane jest jako nienaturalne

dla sprawdzanych wypowiedzi. Natomiast w języku słoweńskim sposób ekspli-kacji argumentu przedmiotowego x z pozycji o wartości Agentive por. [Koryt-kowska 1992] lub argumentu o wartości y, także z uwzględnieniem rozszczepie-nia argumentu na składnik partytywny, może się odbywać poprzez zastosowanie frazy nominalnej z przymiotnikiem dzierżawczym, np. Anina roka, mojstrova

roka, materine roke, otrokovi lasje, strankin obraz, pasja dlaka, konjski hrbet.

Użycie fraz z przymiotnikami dzierżawczymi (svojilni pridevniki) stanowi bardzo częsty oraz gramatycznie i stylistycznie akceptowalny sposób eksplikacji argumentów przedmiotowych ‒ również tych z wydzielonym składnikiem częściowym. Zgodnie z założeniami przyjętymi wcześniej w literaturze przed-miotu, kategoria partytywności jest ograniczona do fraz nominalnych realizują-cych argumenty przedmiotowe, które denotują obiekty o cesze +anim [Kikle-wicz, Korytkowska i in. 2010: 24]. Relacja recyprokalna może ujawniać się przy pełnym wyrażaniu argumentów przedmiotowych w postaci frazy nominalnej oznaczającej zbiór składający się z dwóch osób, por. V Nx, y, np. Ania i Marek /

rodzeństwo lub przy partytywnym rozczłonkowaniu argumentów

przedmioto-wych na poziomie fraz nominalnych, np. V Nx, y Nx part, y part Rodzeństwo suszy

sobie nawzajem włosy (por. 3.1.1.1.). Warto podkreślić, że konfrontacja polskich

i słoweńskich fraz zdaniowych odpowiadających relacji wzajemności (recypro-kalnej) pokazuje charakterystyczną dla języka słoweńskiego osobliwość kodo-wania semantyki dualności poprzez gramatyczną kategorię liczby podwójnej, co uwidacznia się w formach werbalnych, np. Brat in sestra se gladita, krivita,

sušita etc. Podobnie jak w języku polskim, w języku słoweńskim relacja

recy-prokalna może być kodowana dodatkowo przez oddzielne wyrażenie drug

drugega, np. Otroka sušita drug drugega, por. pol. Dzieci suszą się wzajemnie.

3.1.1.1. W materiale polskim w strukturę P (x, y) wpisują się nieliczne verba, np.

krzywić, rozpłaszczać, suszyć. Realizację fraz zdaniowych dla struktury P (x, y)

P (x, y)

Frazy zdaniowe:

V Nx, Ny Jola suszy mokry koc. Ewa suszy mokrego psa.

V N_x, _y Ania i Marek suszą się nawzajem (bo są mokrzy po

ulewie).

V N_x N_{x part}, N_y Ewa suszy wilgotne jabłko jedną ręką.

V Nx, Ny Ny part Matka suszy dziecku główkę / główkę dziecka po kąpieli.

V N_x, _y N_{x part, y part} Rodzeństwo suszy sobie nawzajem włosy (po wyjściu z basenu).

V N_x N_{x part}, N_y N_{y part} Matka suszy główkę dziecka jedną ręką (drugą pod-

trzymuje dziecko).

Zjawisko rozczłonkowania argumentów przedmiotowych na ich składowe w odniesieniu do denotatów obiektów ożywionych jest poświadczone w zakresie argumentu w pozycji x, np. V Nx Nx part, Ny Ewa suszy jabłko jedną ręką oraz argumentu z pozycji y, np. N_y N_{y part} dziecku główkę / główkę dziecka. Relacja

recyprokalna jest podkreślana przez adverbium wzajemnie, nawzajem etc., np.

Przemoknięci turyści suszą się nawzajem3. Zjawiska niewypełniania jednej z dwóch pozycji argumentowych nie odnotowano.

3.1.1.2. Wśród czasowników słoweńskich w zdaniach realizujących strukturę P (x, y) odnajdujemy dla badanego zbioru nieliczne przykłady, np. kriviti,

ploščiti, razploščiti, sušiti. Realizacja zdaniowa i sposób schematycznego

przedstawienia fraz zdaniowych dla struktury P (x, y) są zilustrowane za pomocą zdań ze słoweńskim czasownikiem sušiti:

P (x, y)

V N_x, N_y Mojca suši mokro deko. Mojca suši mokrega psa.

V Nx, y Mojca in Marko se sušita.

V N_x N_{x part}, N_y Ženskina roka suši mokro jabolko.

V Nx, Ny Ny part Gospa suši pasjo dlako.

3 Opuszczenie zaimka lub rzeczownikowego wykładnika argumentu x w ramach frazy zda-niowej jest uwarunkowane możliwościami form czasownikowych w systemie gramatycznym badanych języków słowiańskich: polskiego i słoweńskie. Frazy zdaniowa pol. Ania i Adam suszą

jabłka; słoweń. Ana in Tone sušita jabolka może być zredukowana w określonym kontekście do

frazy: Suszą jabłka / sušita jabolka - np. w odpowiedzi na pytanie: pol. Co robią Ania i Adam? słoweń. Kaj delata Ana in Tone? Jabłka suszą / sušita jabolka. Możliwe jest także wyrażenie argumentu z pozycji x przez wyrażenie argumentowe zawierające zaimek: Oni suszą jabłka.

Onadva sušita jabolka. Niewypełnienie pozycji argumentowej x dopuszczane przez polską i

sło-weńską strukturę języka spotykamy w zdaniach: Krzywi drąg. Krivi drog. W takiej sytuacji przy braku informacji o tym, kto krzywi drąg lub jej niewyrażeniu przez nadawcę można uzupełnić pozycję argumentową x w ramach frazy nominalnej Nx przez zaimek niekreślony w każdym z języków, np. Ktoś krzywi drąg. Nekdo krivi drog.

V Nx, y Nx part, y part Brat in sestra si sušita glavi. Brat in sestra sušita glavo

drug drugemu.

V Nx Nx part, Ny Ny part Materina roka suši otrokovo glavo.

We frazach zdaniowych zawierających partytywne rozczłonkowanie argu-mentu obserwujemy dla słoweńszczyzny wyrażanie tych argumentów za po-mocą przymiotników dzierżawczych, por. Nx Nx part Ženskina roka; Ny Ny part pasjo dlako na poziomie składniowym (por. 3.1.1). Materiał słoweński

umożli-wia także wyrażanie relacji recyprokalnej (por. 3.1.1) przez formy liczby po-dwójnej dla odpowiednich fraz, por. V N_{y part}, _y Mojca in Marko se sušita; V Nx, y Nx part, y part Brat in sestra si sušita glavi (dve glavi).

3.1.2. Dla predykatów niższego rzędu trójmiejscowych wydzielono 11