Repertuar jednostek predykatywnych zawierających w swych struktu- struktu-rach treściowych znaczenie danego koloru jest poszerzany i wzbogacony w obu

językach przez konstrukcje analityczne. Przymiotnik rdzawy jest podstawą kauzatywnego analityzmu nadać rdzawość, np. Jesień nadała rdzawość liściom, a adiectivum srebrzysty – nadać srebrzystość, np. Stylista nadał srebrzystość

ozdobom; szary – nadać szarość, np. Stylista nadał meblom szarość; złocisty – nadać złocistość, np. Stylista nadał złocistość włosom klientki. Znaczenie

całkowitego pokrycia danego obiektu lub obszaru danym kolorem wprowadzają werbalizatory pokryć i pokrywać w ramach orzeczeń analitycznych, por. pokryć

czernią / pokryć bielą, np. Artysta pokrył obraz czernią. Malarze pokryli ściany

głęboką czernią. Śnieg pokrył bielą nadmorskie miasta. W języku słoweńskim

analitycznie wyrażone ‘nadanie barwy białej’ odnajdujemy we frazie: Viseči zid

je pisano polepljenim in obloženim stenam prispeval belino NB, zawierającej

predykator prispevati belino z dwuaspektowym werbalizatorem prispevati ‘dać, dawać; przyczynić się, przyczyniać się’. Analityzm pogłębić czerń (por. głęboka

czerń), np. Projektant pogłębił czerń tkanin, poprzez wykorzystanie verbum pogłębić jako narzędzia werbalizacji, tym samym wskazuje na wprowadzanie

cechy czerń / czarny w stopniu wyższym (por. rozdz. VII.2.1), na temat sposo-bów eksplikacji intensywności cechy w polskich i słoweńskich predykatorach kauzatywnych [Zatorska 2012]. Słoweńska fraza „kako hitro začne belina

prehajati v sivino in kakšna je najbolj črna črnina” NB stanowi dowód na to, że

w języku nazwy kolorów mogą być stopniowane.

2.1.2. Przymiotniki określające właściwości odbierane przez zmysł dotyku, np. te nazywające typ faktury danej powierzchni, budują parafrazy predykatorów objętych badaniami w niniejszej pracy. W obu językach poświadczone są kore-spondujące z właściwością bycia gładkim i powodowania stanu bycia gładkim jednostki predykatywne. W języku polskim por. GŁADKI – gładzić –

wygła-dzić1 – wygładzać1, np. Majster wygładził ściany przed pomalowaniem; a także

przegładzać – przegładzić, np. Malarz zwykle przegładza ściany przed

pomalo-waniem. Słoweńskie GLADEK buduje parafrazy kilku jednostek

predykatyw-nych: gladiti1, np. Tok reke gladi kamen; ogladiti1, np. Reka je ogladila kamen;

ugladiti1 – uglajati1 – uglajevati1, oraz izgladiti1, zgladiti1; na temat gladiti [Vidovič-Muha 1985: 52]. Cechę bycia gładkim nazywają również adiectiva skoncentrowane wokół RÓWNY i odpowiednie kauzatywa – por. pol.

wyrów-nać – wyrównywać, np. Robotnicy wyrównali teren wokół obiektu; zrówwyrów-nać¹ –

zrównywać¹, np. Ogrodnik zrównał powierzchnię rabatek z pobliskim podłożem. Słoweńskie izravnati¹ – izravnavati¹ mogą być parafrazowane przez RAVEN (RAVAN), np. Delavci so izravnali teren. Do cech powierzchni nawiązują również przymiotniki pol. KOSMATY – kosmacić, np. Częstym noszeniem

kosmaci swetry; skosmacić, np. Szarpaniem skosmacił szalik oraz słoweń.

KOSMAT – kosmatiti – okosmatiti ‘narediti kaj kosmato’, np. Sestra je

okosma-tila staro deko. Veter je okosmatil pasjo dlako. Polski przymiotnik

CHROPA-WY, jak również słoweński hrapav, odnotowano jedynie w parafrazach predy-katorów analitycznych: nadać / nadawać chropawość, np. Projektant nadał

površini stene jest definiowany w SSKJ jako antonim do gladek „1. ‘ki ni

gla-dek’, hrapav les, papir” SSKJ. Podobną obserwację poczyniono w stosunku

do kauzatywów zgrupowanych wokół cechy określanej przez adiectivum SZORSTKI – Predykatory parafrazowane przy użyciu określenia cechy szorstki są reprezentowane jedynie przez analityzmy, np. nadać / nadawać szorstkość, np. Szarpaniem nadał szorstkość tkaninie.; wywołać / wywoływać szorstkość, np.

Szarpanie wywołuje szorstkość dzianiny. Do cech percypowanych dotykiem

można też zaliczyć parę antonimów miękki – twardy. Wokół adiectivum MIĘK-KI koncentruje się semantyka następujących kauzatywów polskich: miękczyć –

zmiękczyć – zmiękczać, np. Płukanie zmiękcza bieliznę. Płukanie z dodatkiem

balsamu zmiękczyło bieliznę. Opady deszczu zmiękczyły nawierzchnię. W języku

słoweńskim cecha MEHEK (także mehak) buduje znaczenia takich jednostek kauzatywnych, jak: mehčati – omehčati – omehčavati, np. Frizerka ji je

ome-hčala lase. Kozmetičarka ji mehča kožo na obrazu; również razmehčati. Zmianę

stanu w odniesieniu do cechy miękkości możemy w obu językach wyrazić analitycznie, por. pol. dodać miękkości, np. Szampon dodał włosom miękkości;

nadać miękkość, np. Pranie nadało bieliźnie miękkość; por. słoweń. dodajati / dodati mehkobo, np. Frizerka je dodala mehkobo lasem. TWARDY – pol. utwardzać – utwardzić, np. Robotnicy utwardzają / utwardzili drogę. Obok

znaczeń związanych z działaniami intencjonalnymi zmiana cechy określanej adiectivum twardy może być obecna we frazach oznaczających działanie sił przyrody – zjawisk nieintencjonalnych, np. Mróz utwardził taflę jeziora. W języku słoweńskim zmiany stanu wyrażanego przez TRD mogą być ekspli-kowane przez zdania zawierające następujące verba: trditi1 – utrditi1 – utrjevati1

oraz utrditi2 – utrjevati2 np. Delavci so utrdili cesto. Mraz je utrdil led na jezeru.

Zobozdravnik je utrdil pacientovo zobno površino. Dla obu języków możliwe

jest wyeksplikowanie sensu P / X powoduje, że coś staje się twarde / bardziej

twarde przez konstrukcje analityczne, por. pol. zwiększyć twardość, np. To, że w nocy była minusowa temperatura, zwiększyło twardość pokrywy lodowej na rzece. Zastosowanie specjalnych materiałów gresowych zwiększyło twardość podłogi; słoweń. povečati trdnost / trdoto, np. Mraz je povečal trdnost ledu.

2.1.3. Przymiotniki nazywające cechy percypowane przez zmysł smaku to m.in. pol. GORZKI oraz SŁODKI i parafrazowane z ich udziałem predykatory kauza-tywne, por. pol. słodzić, osłodzić1 – osłodzić1, np. Osłodził herbatę miodem. W języku słoweńskim (inaczej niż w polskim, w którym znaczenie to można wyeksplikować jedynie analitycznie, np. Lekarstwo czyni napój gorzkim) w sposób syntetyczny można wyrazić znaczenie oddane przez frazę X uczynił Y

gorzkim, bardziej gorzkim – por. słoweń. narediti kaj grenko – greniti1 – Nata-kar greni žganje. Polisemia przymiotnika parafrazującego koreluje tutaj ze

2.1.3.1. Dla obu języków antonimy słodki – gorzki i zawierające je kauzatywa występują w znaczeniach metaforycznych. Frazy z czasownikami osładzać2 – osłodzić2 nawiązują do przymiotnika słodki2 który oznacza cechę bycia miłym,

przyjemnym, np. Wizyty przyjaciół osłodziły mu egzystencję. Opuszczenie przez bliskich uczyniło jego życie gorzkim. Paralelne zjawisko odnajdujemy w języku

słoweńskim: GRENEK por. greniti2 od grenek2, grenak2 [manj prijeten, srečen],

np. Otrokove napake mu grenijo življenje oraz sladiti2 od SLADEK – sladek2

[bolj prijeten, srečen], np. Vnukovi obiski mu sladijo starost. Czasownik greniti zawarła w swych analizach słowotwórczych lublańska lingwistka [Vidovič-Muha 1985: 52].

2.1.4. Do przymiotników jakościowych A. Nagórko zaliczyła także cechy psychiczne człowieka. Przykładem słoweńskiego causativum z nazwą przymiotu człowieka resen w parafrazie jest czasownik resniti – zresniti, np. Vojna ga je

zresnila. Spowodowanie tego, że ktoś zaczyna mieć pewną cechę psychiczną –

bycia głupim – mądrym oddają polskie jednostki ogłupiać – ogłupić, np.

Nada-wanie głośnej muzyki oszołamia i ogłupia młodego człowieka (parafraza NKJP),

por. słoweń. poneumiti – poneumljati – Slaba glasba poneumlja ljudi. Powo-dowanie, że ktoś zaczyna być nosicielem danej cechy psychicznej otwiera cały szereg problemów związanych z oddzieleniem cech aktualnych, momentalnych od habitualnych, a nawet cech trwałych. Odpowiedź na pytanie, czy w danym zdaniu określamy początek stanu z cechą aktualną czy habitualną może przy-nieść kontekst. Na przykład zdanie: Częste nadawanie głośnej muzyki ogłupia

dziecko można zinterpretować ze względu na właściwość bycia głupim jako na

cechę uniwersalną pod względem temporalnym. Zdanie: Kilkugodzinne

nada-wanie głośnej muzyki na parę godzin kompletnie ogłupiło chłopaka informuje

o znaczeniu aktualnym przymiotnika i odpowiadającego mu causativum. Na uniwersalizm czasowy wskazuje fraza Kobiece pisma ogłupiają NKJP – Ženske

revije poneumljajo, w której dodatkowo wyzerowaniu ulega argument

przedmio-towy skutku w pozycji Experiencera, co dodatkowo podkreśla uniwersalność powodowania danej cechy. Zróżnicowanie pod względem cech uniwersalnych i aktualnych potwierdza także materiał słoweński, np. Taki dogodki resnijo

družbo. Nekatere knjige in filmi resnijo ljudi. W kręgu cech charakteru

czło-wieka pozostają słoweńskie predykatory hrabriti – ohrabriti, np. Zmaga

za-govornika človekovih pravic je ohrabrila kitajske oporečnike NBp. S povečano likvidnostjo je ameriška centralna banka ohrabrila vlagatelje, da so krenili v nakupe NBp.

2.1.5. Materiał poświadcza także szereg predykatorów odpowiadających kauza-cji cech fizycznych człowieka lub innych istot żywych, np. słoweń. hrom1 por.

hromiti1 – ohromiti1, np. Toksične snovi hromijo telo. Dla języka słoweńskiego charakterystyczne jest, że para czasowników hromiti2 – ohromiti2 tworzy

również zdania odzwierciedlające struktury z argumentami nieprzedmiotowymi (por. rozdz. IV struktura, także V), np. Administrativne ovire hromijo postopke

v gospodarstvu. Stavke hromijo šole, promet, trgovino in večino gospodarskih dejavnosti. Venezuela se duši v oblaku smoga, promet pa hromijo neskončni zamaški. Manj prijetne zadeve hromijo naše alpsko smučanje (przykłady za NB).

2.1.6. W zakresie kauzatywów określających zmiany kształtów wyróżniamy