ur. 4.11.1910 – Węgiersk
100s. Antoniego i Katarzyny z d. Lulkowska we wrześniu 1939 r. 14 pp
Wspomnienia
101Po ukończonej szkole podstawowej pomagałem Rodzicom w gospo-darstwie rolnym. 2.11.1933 r. zostałem powołany do czynnej służby wojsko-wej do 14 pp. Dowódcą pułku był pułkownik Sudow, zastępcą podpułkownik Mijakowski, dowódcą batalionu major Pietrzykowski. Dowódcą kompanii por. Lamecki. 15.III.1934 r. zostałem przeniesiony do K.O.P. do Batalionu
„Niemenczyn”102. Przydzielony do plutonu łączności. Dowódcą Bat. był major Kasztalanowicz103. Dowódcą plutonu był por. […]jkie, podoficerowie plutonu sierżant Nowak104, sierżant Święcicki105, sierżant Rapacewicz106.
Po krótkim przeszkoleniu budowy linii telefonicznej pluton wysłał dwa patrole po 14 ludzi na remont linii telefonicznej, mój patrol znajdował się w rejonie blisko majątku Pikiliszki107 tj. majątku Marszałka Piłsudskiego. Przy końcu czerwca, może początek lipca 1934 r. patrol nasz dostał rozkaz budowy prowizorycznej linii telefonicznej od centrali z wioski Pikiliszki do placówek ubezpieczeniowych, domyślaliśmy się, że przyjeżdża Marszałek Piłsudski na
100 Węgiersk – wieś w Polsce położona obecnie w woj. kujawsko-pomorskim, w pow. golub-sko-dobrzyńskim, w gm. Golub-Dobrzyń.
101 Ankieta z data 25.04.1994 r.
102 Niemenczyn – obecnie miasto na Litwie w rejonie wileńskim ok. 25 km na płn-wsch od Wilna przy ujściu rzeki Niemenczynki do Wilii.
103 Być może autor miał na myśli Franiciszka Kasztelowicza, d-cę I baonu 45. pp?
K. Rybka. R. Stepan, Rocznik…, s. 29,602.
104 Być może autor miał na myśli por. rez. piech. Jan Władysław Nowak, d-ca I plutonu 4. komp. baonu „Komańcza” 2 pp KOP „Karpaty”, który poległ we wrześniu 1939 r.
w Łopuszance. J. Pomorski, Korpus…, s. 31.
105 Brak szczegółowych informacji.
106 Brak szczegółowych informacji.
107 Pikieliszki − obecnie miejscowość na Litwie, położona około 20 km na północ od Wilna.
urlop wypoczynkowy do pałacu w Pikiliszkach, jak co roku po całodziennej robocie nieskończonej budowy patrol wracał na kwaterę. Na szosie minął nas samochód, a w samochodzie poznaliśmy siedzącego marszałka Piłsudskiego.
Obok Marszałka siedział szczupły Pan w czarnym celenderku108, w przodzie kierowca, skręcił na drogę do majątku Pikiliszki, więc wiedzieliśmy, że Mar-szałek jest już w pałacu, wieczorem (patrol) dostaliśmy rozkaz kończenia budowy linii tylko rozpoczynanie roboty o czwartej rano i nie dłużej jak do godziny dziewiątej. Marszałek wstawał o godzinie 9-ej więc zakazano, żeby Marszałek widział kręcących się żołnierzy na przedpolu, tak robiliśmy jesz-cze rankami dwa dni. Następnie ja z rozkazu Dowódcy Plutonu otrzymałem rower i zostałem wysłany do Pikiliszek jako patrol osiem kilometrowej trasy od Pikiliszek w kierunku Wilna do obserwacji i strzeżenia linii telefonicznej.
Po wyjeździe z Pikiliszek Marszałka Piłsudskiego rozmawiałem z robotnikiem tego majątku. Pytałem go, czy Marszałek Piłsudski przychodził do zabudowań majątku. Robotnik odpowiedział mi, że nigdy nikt nie widział w zabudowaniu Marszałka Piłsudskiego. Pani Piłsudska z córkami wchodziły do podwórza, do stajni, patrzyły na konie, zwiedzały zagrodę, było też piękne jezioro przy ma-jątku. Brzeg jeziora znajdował się 6-7 metrów od pałacu, przy ładnej pogodzie córki Marszałka Piłsudskiego na kajaku jeździły po jeziorze. W plutonie od 1 października 34 r. do 28 lutego 35 r. był kurs szkolenia techniki telefonicz-nej. Po kursie 3 marca 1935 r. zostałem przydzielony do Dowództwa Brygady w Wilnie do obsługi centrali telefonicznej. Centrala telefoniczna mieściła się w rejonie poczty głównej. W rejonie poczty głównej mieściły się dwie woj-skowe centrale tel. przy centrali miejskiej. Jedna centrala wojskowa K.O.P., druga wojskowa D.O.War.109. Centrale wojskową obsługiwali żołnierze telefo-niści służby czynnej. Kierownikiem centrali K.O.P. był plutonowy Władysław Charabin110.
108 Powinno być cylinderku.
109 Dowództwo Obszaru Warownego „Wilno”.
110 Brak szczegółowych informacji.
Brygada Wilno K.O.P. składała się z sześciu batalionów i dwóch pułków, 1. bat Troki, 2. bat Niemenczyn, 3. bat Święciany, 4. bat Słobótka, 5. bat Krasne i 6 bat. Wołożyn111. Pułk Stara Wilejka i pułk Głębokie. Dowództwo Brygady znajdowało się w Wilnie przy ulicy róg góry Buchałowej w dużej kamienicy.
Dowództwo zajmowało całe trzecie piętro, do końca marca 1935 r. dowódcą brygady był pułkownik Kruk-Szuster112. Od marca 1935 r. dowódcą brygady był pułkownik Ocetkiewicz113 pilny dowódca wykonania rozkazów bardzo pracowity Oficer114. Szefem sztabu brygady był kapitan dypl. Mieczysław Sawikoski115 szef Kancelarii Łączności brygady był kapitan Tuziński116, szef Kancelarii Żandarmerii Brygady kapitan Żylyński117, szef Kancelarii Konnej
111 Według schematu nr 3 (Struktura organizacyjna Korpusu Ochrony Pogranicza po re-organizacji w lipcu 1929) zamieszczonego w pracy M. Jabłonowskiego, baon „Wołożyn”
organizacyjnie przynależał do pułku KOP „Wołożyn”. Zob. M. Jabłonowski, Formacje…, s. 58. Natomiast autorzy J. Prochwicz, A. Konstankiewicz, J. Rutkiewicz w strukturze Bry-gady KOP „Wilno” z 1934 r. wymieniają następujące jednostki: Pułk KOP „Głębokie”, Pułk KOP „Wilejka”, 19 Baon Gran. „Słobódka”, 20 Baon Gran. „Nowe Święciany”, 21 Baon Gran. „Niemenczyn”, 22 Baon Gran. „Nowe Troki”, Kompania Saperów „Wilno”. Zob.
J. Prochwicz, A. Konstankiewicz, J. Rutkiewicz, Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939, Warszawa 2003, s. 46.
112 Kruk-Schuster Stanisław (ur. 25.02.1890 r. w Kołomyji) – płk piech. WP. W KOP od 1924 r. D-ca Brygady KOP „Wilno” od stycznia 1931 r. do marca 1935 r.
Zob. J. Danielewicz, Wyższa Kadra dowódcza KOP 1924–1939, Korpus..., pod. red.
L. Grochowskiego, s. 37, M. Jabłonowski, Formacje…, s. 181.
113 Ocetkiewicz Marian Józef (ur. 28.10.1895 r. w Chrzanowie – zm. 10.07. 1941 r. w KL Auschwitz) – płk WP. Awansowany do stopnia płk z d. 1.01.1931 r. D-ca brygady KOP
„Wilno” od 19.03.1935 r. do lutego 1937 r. We wrześniu 1939 r. walczy pod Tomaszowem na czele zorganizowanej Grupy Bojowej, którą rozbito 23.09.1939 r. w rejonie Wereszy-cy przez niemiecką 2 DPanc. W kwietniu 1941 r. aresztowany przez Niemców, a dnia 26.06.1941 r. przewieziony został do KL Auschwitz, gdzie rozstrzelano go 10.07.1943 r.
Zob. M. Jabłonowski, Formacje…, s. 188, Biogram T. Gąsiorowski, Małopolski Słownik Biograficzny Uczestników Działań Niepodległościowych 1939-1956, t. 3, Kraków 1998, s. 120-121, K. Rybka. R. Stepan, Rocznik…, s. 29,602.
114 Zapis jak w oryginale.
115 Brak szczegółowych informacji.
116 Tuziński Wacław – mjr łączności. W KOP od 1930 r. Do czasu mobilizacji w 1939 r. d-ca łączności pułku KOP „Wilno”. M. Jabłonowski, Formacje…, s. 198.
117 Żyliński Kazimierz – kpt. adm. WP. W KOP od 1932 r. Do czasu mobilizacji w 1939 r. adiutant pułku KOP „Wilno”. We wrześniu 1939 r. adiutant w 133. pułku piech. rez.
33 DP rez. 28.09.1939 r. kpt. Żyliński trafił do niewoli niemieckiej. Jeniec m. in. Stala-gu VIII A. Zmarł w lipcu 1946 r. w Zgorzelcu. M. Jabłonowski, Formacje…, s. 264, H. Majewska, Losy żołnierzy Września cd. Wspomnienie o Kazimierzu Żylińskim, „Biuletyn
Brygady był major Preser118. Początek lipca 1935 r. Dowództwo Brygady K.O.P. powzięło decyzję złożenia urny z ziemią wileńską na kopiec Marszałka Piłsudskiego w Krakowie. Na placu przed Dowództwem Brygady w Wilnie Dowódca Brygady pułkownik Ocetkiewicz patriotycznem oficerskim prze-mówieniem wręczał urnę oddziałowi żołnierzy K.O.P. do przewiezienia na kopiec Marszałka Piłsudskiego w Krakowie. W Krakowie dzień był upalny, to też por. Dowódca Oddziału pozwolił nam zdjąć mundury i powieźć taczkami ziemię na kopiec.
Rozkazem z dnia 10.8.1935 r. dostałem awans na st. strzelca i 12.9.1935 r. zostałem zwolniony do rezerwy. Wróciłem do Rodziców w pomocy na go-spodarstwie rolnym.
1.9.1939 r. zostałem zmobilizowany do 14. p.p. kompania zbiorowa, dowódcą kompanii był porucznik Padlewski119. Po ostrych starciach pod No-wym Dworem i Garwolinem 14.9.1939 r. znalazłem się w obronie Warszawy i do końca wojny tj. do 27.9.39 r. w walkach w obronie Warszawy. Dowódcą obrony Warszawy był gen. Czuma, kapitulację ogłosił i podpisał gen. Rumel120. 29.9.1939 r. kompania razem z dowódcą, również ja oddała się do niewoli nie-mieckiej. Od 29.9.1939 r. do 17.4.1945 r. obozy jenieckie. W listopadzie 1945 r.
wróciłem do Polski121. Podjąłem pracę w swoim zawodzie gospodarstwo rolne (ojcowizna), podejmowałem wiele prac społecznych. Bezpartyjny. Obecnie rencista, samotny, bezdzietny, od roku bez żony.
25.04.1994 Dejewski122
informacyjny miasta Zgorzelec” 2009 (listopad), s. 14.
118 Być może Autor miał na myśli mjr Henryka Pressera (ur. 1.06.1892 r.). Awans do stopnia mjr z d. 1.01.1931 r., lekarz weterynarii 3 Pułku Artylerii Ciężkiej. K. Rybka, R. Stepan, Rocznik.. s. 362,
119 Brak szczegółowych informacji.750.
120 Powinno być gen. dyw. Juliusz Rómmel.
121 Podana data zgodna z zapisem w ks. wojskowej. Kserokopia w/w dokumentu załączona do ankiety osobowej. ASG Szczecin, KOP, Zbiór spuścizn i relacji, Tom I, sygn. akt. 2237/11, k. 138.
122 W ankiecie załączono odręczą korespondencję Bernarda Dejewskiego z KG SG w Warszawie, która nie wnosi nowych informacji nowych ponad zawarte w ankiecie. Ponadto załączono kserokopie m. in. ks. wojskowej Nr 0340627, Legitymacji Odznaki Korpusu Ochrony Pogranicza Nr 596 z datą 11.091935 r. i in. różnych świadectw, orzeczeń, zaświadczeń, dyplomów oraz kilku