W 1931 r. ukończyłem Szkołę Powszechną we Włocławku. W 1932 r.
kontynuowałem Szkołę Zawodową. W 1937 r. zostałem powołany do służby wojskowej w Pułku Saperów w Toruniu. W 1938 r. po przeszkoleniu zostałem skierowany do Samodzielnej Kompanii Saperów Ochrony Pogranicza w Starej Wilejce. D-ca kpt. Teodor Engel215. W roku 1939 zostałem przeniesiony do 7-go Batalionu Pancernego w Grodnie na kurs kierowców. Po kursie wróciłem do macierzystej jednostki w Starej Wilejce.
W 1939 r. Kompania Saperów KOP-u została przeniesiona do Warsza-wy celem jej obrony. W czasie działań wojennych 1939 r. dostałem się do nie-woli z której zbiegłem i wróciłem do domu do Włocławka. W czasie okupacji byłem przymusowo zatrudniony przy budowie mostu na Wiśle.
W roku 1942 byłem aresztowany za sabotowanie pracy i siedziałem do 1943 r., kiedy zostałem zwolniony.
W roku 1945 po wycofaniu się niemców z Włocławka216 zostałem po-wołany do I Armii Wojska Polskiego do 23 pal 6 DP. Brałem udział w walkach z niemcami do zakończenia wojny. Po zakończeniu wojny dalej pełniłem służ-bę w wojsku.
W 1948 r. zostałem aresztowany i sądzony za potknięcie polityczne i zwolniony ze służby wojskowej. Następnie pracowałem jako kierowca MPK,
214 Ankieta z datą 26.08.1993 r.
215 Engel Teodor (ur. 7.12.1892 r.) – kpt. sap. WP. W KOP od 1933 r. Do mobilizacji we wrze-śniu 1939 r. d-ca komp. saperów KOP „Wilejka”. We wrzewrze-śniu 1939 r. na dotychczasowym stanowisku. Jako d-ca zmot. komp. sap. brał udział w obronie Warszawy. M. Jabłonow-ski, Formacje…, s. 212. J. PomorJabłonow-ski, Korpus…, s. 64, J. R. Prochwicz, Formacje…, s. 117, R. Rybka, K. Stepan, Rocznik…, s. 259, 947.
216 20.01.1945 r.
następnie w Z-dach Metalowych i w F.S.M.217 w Bielsku-Białej. W 1979 r.
przeszedłem na emeryturę. Do tej pory pracuję społecznie w Stowarzyszeniu Polskich Kombatantów.
Odręczny czytelny podpis J Lewandowski
Lewandowski Jan Bielsko-Biała dn. 24.10.1994 r.
Społeczny Zespół Upamiętniania Tradycji Korpusu Ochrony Pogranicza im. gen. Henryka Minkiewicza-Odrowąża Pismo Wasze otrzymałem pod nr. OK-1111 z dnia 17.10.1994 r. i jed-nocześnie odpowiadam na wymienione wymogi zawarte w tym piśmie:
W roku 1937 zostałem powołany do odbycia zasadniczej Służby Woj-skowej do 8-go pułku saperów w Toruniu. W czerwcu 1938 r. po odbyciu pod-stawowego szkolenia zostałem przeniesiony do Samodzielnej Kompanii Sape-rów Korpusu Ochrony Pogranicza w Starej Wilejce woj. wileńskie, której d-cą był kpt. Teodor Engel. W styczniu 1939 r. zostałem odkomenderowany na kurs kierowców samochodowych do 7-go Batalionu Broni Pancernej w Grodnie.
Po ukończeniu tego kursu zostałem przeniesiony z powrotem do macierzystej jednostki Kompanii Saperów w Starej Wilejce. W lipcu 1939 r. na podstawie odpowiedniego rozkazu kompania nasza została przemieszczona transportem w rejon koncentracji do Zgierza koło Warszawy i zostaliśmy zakwaterowani w fortach Bema i Kilińskiego. Po wybuchu wojny w 1939 r., a jeszcze wcześniej po wykonaniu odpowiednich prac inżynieryjno-saperskich kompania nasza
217 Fabryka Samochodów Małolitrażowych.
została włączona do obrony Warszawy218. Szefem zgrupowania był ppłk Fili-powski219 zam. w Warszawie220.
W czasie działań bojowych w obronie Warszawy byłem ranny w głowę.
Po zakończeniu działań bojowych i kapitulacji Warszawy w dniu 2-go paź-dziernika 1939 r. dostałem się do niewoli niemieckiej. W dniu 15-go listopada korzystając z dogodnej sytuacji, jaka się nadarzyła uciekłem z niewoli i powró-ciłem w rodzinne strony, do Włocławka. Po powrocie zostałem przymusowo zwerbowany do pracy przy budowie mostu na Wiśle we Włocławku. Wiosną 1942 r. za udzielenie pomocy niejakiemu Stanisławowi Balaon i odstąpieniu mu swojej Kenkarty co zostało wykryte, zostałem aresztowany i przebywałem w więzieniu śledczym we Włocławku, a potem w Radogoszczy i w Sieradzu pod obostrzonym rygorem. Natomiast Stanisław Balaon został skazany na karę śmierci. Ponieważ w czasie śledztwa nic mi nie mogli udowodnić, wy-rokiem sądu z dnia 21 marca 1943 r. zostałem zwolniony z zaliczeniem do-tychczasowego pobytu w więzieniu. Po powrocie z więzienia zostałem znowu przymusowo zatrudniony do pracy w Zakładach Samochodowych „Szmit”.
W pracy pomagali mi koledzy, ponieważ po więzieniu byłem bardzo wyczer-pany i miałem wodę w boku221.
218 W marcu 1939 r. dla kompanii saperów KOP „Wilejka” zarządzono mobilizację alarmową.
Po jej zakończeniu kompania, pod dowództwem kpt. Teodora Engela, została przetrans-portowana na Mazowsze w rejon działania Armii „Modlin”, gdzie w okresie od kwietnia do sierpnia 1939 r. prowadziła inżynieryjną rozbudowę obronną przedmościa pułtu-skiego. W dniu 8.09.1939 r. na rozkaz d-cy przedmościa mjr Kazimierza Mazura komp.
sap. wycofała się do Warszawy. J. R. Prochwicz, Formacje…, s. 117-118, et al.
219 Filipkowski Aleksander (ur. 20.08.1895 r. – ?) – ppłk WP. Awansowany do stopnia ppłk z d. 19.03.1939. Szef saperów w Szefostwie Saperów KOP Dowództwa KOP w Warszawie.
We wrześniu 1939 r. w obsadzie personalnej Dowództwa Grupy Operacyjnej gen. Kru-szewskiego. J. R. Prochwicz, Formacje…, s. 359, R. Rybka, K. Stepan, Rocznik…, s. 243, 919.
220 W pracy pt: Warszawa we wrześniu 1939 roku. Obrona i życie codzienne, pod red.
Cz. Grzelaka, jako d-ca zmot. komp. sap. widnieje kpt. Teodor Engel. Cz. K. Grzelak, War-szawa…, s. 514.
221 Potoczne określenie woda w boku lub woda w płucach może odnosić się do dwóch sy-tuacji klinicznych. Pierwsza to obecność wysięku lub przesięku w świetle pęcherzyków płucnych. Druga sytuacja to płyn w jamie opłucnowej.
Po wyzwoleniu Włocławka w 1945 r. zostałem powołany do służby wojskowej i wcielony do 23 pal-u 6 Pomorskiej Dywizji Piechoty. W ramach tego pułku przeszedłem szlak bojowy, w przełamaniu222 Wału Pomorskiego, zdobywaniu Kołobrzegu, forsowanie Odry kończące działania bojowe na rzece Łabie. W czasie działań wojennych byłem kierowcą i moim zadaniem było dowożenie amunicji na stanowiska ogniowe, a także innego sprzętu. Po zakończeniu działań wojennych nasza jednostka przez pewien czas przeby-wała na terenie Niemiec a w 1945 r.223 wróciliśmy do kraju i jednostka została rozlokowana w Bielsku-Białej224.
Obecnie jestem kombatantem w Kole im. gen Kustronia w Bielsku-Bia-łej. Poprzednio pracowałem w Zarządzie Koła w Komisji odznaczeń i wnio-sków innych wykonywałem prac społecznych dla dobra Koła jak chodzeniu ze Sztandarem na pogrzeby członków Koła i inne uroczystości. Obecnie jestem inwalidą 1-szej grupy i ze względu na zły stan zdrowia muszę mieć opieku-na przy odbywaniu dalszych podróży. Pod względem wojskowym podlegam pod WKU Cieszyn ul. Błogocka 9 kod. 43-400. Jednocześnie w załączeniu przesyłam:
obicie na kxero225 książeczki wojskowej gdzie są wszelkie dane awansów i nr. rozkazów.
odbitki legitymacji odznaczeniowych gdzie są wszelkie potrzebne dane od-nośnie podstawy odznaczeń.
Na tym kończę z przesłaniem kombatanckiego pozdrowienia.
Jan Lewandowski
222 Zapis jak w oryginale. Brak słów brałem udział.
223 Po zakończeniu działań wojennych 6 DP weszła w skład wojsk okupacyjnych i została przegrupowana do rejonu Belendorf, gdzie stacjonowała do dnia 15.06.1945 r.
224 6 DP przebazowano na ziemie polskie. Powierzono jej m. in. zadanie ochrony granic na zachodzie i południu Polski. J. Kajetanowicz, Polskie wojska lądowe 1945-1960, Toruń 2004, s. 429.
225 Zapis jak w oryginale.
Życiorys
Urodziłem się dnia 27 maja 1916 roku we Włocławku jako syn Anto-niego i Janiny z/d Kobylińska. W roku 1931 ukończyłem szkołę podstawową we Włocławku, a następnie kontynuowałem naukę do 1933 roku w dwuletniej szkole zawodowej we Włocławku. W okresie nauki należałem do Harcerstwa Polskiego, a następnie do Związku Strzeleckiego. W roku 1937 zostałem powołany do zasadniczej służby wojskowej i wcielony do 8 pułku saperów w Toruniu. W październiku 1938 roku po odbyciu podstawowego szkolenia zostałem przeniesiony do samodzielnej kompanii saperów Korpusu Ochrony Pogranicza w Starej Wilejce, której dowódcą był kpt. Teodor Engel.
W styczniu 1939 r. zostałem odkomenderowany na kurs kierowców do 7 batalionu broni pancernej w Grodnie i po jego ukończeniu wróciłem do ma-cierzystej jednostki. W lipcu 1939 roku kompania wyjeżdżała w wyznaczony rejon koncentracji do Zgierza k/Warszawy i zostaje zakwaterowany w fortach Bema i Kilińskiego. Po wykonaniu prac inżynieryjno-saperskich kompania zostaje włączona do obrony Warszawy. Szefem zgrupowania saperów ppłk Filipowski zamieszkały wraz z rodziną w Warszawie przy ul. Cegłowskiej 34, na tej samej ulicy mieszkał także kpt. Engel.
W czasie działań bojowych w obronie Warszawy byłem ranny w głowę.
Po zakończeniu działań bojowych i kapitulacji Warszawy w dniu 2 paździer-nika 1939 roku dostałem się do niewoli niemieckiej, z której w dniu […] paź-dziernika 1939 roku zbiegłem, wracając do Włocławka.
Po powrocie zostałem przymusowo zwerbowany do pracy przy bu-dowie mostu na Wiśle. Wiosną 1942 roku przybył do mnie kolega Stanisław Balaon prosząc o ukrycie go przed władzami niemieckimi. Po tygodniu kie-dy wymieniony opuszczał mój dom dałem mu swoją kenkartę, co po ujęciu wymienionego doprowadziło do aresztowania mojej osoby. Dnia 21 marca 1943 roku zapadł wypadł w mojej sprawie i z zaliczeniem pobytu w więzieniu zostałem zwolniony. W roku 1945 po wyzwoleniu rejonu i miasta Włocławka
zostałem powołany do służby wojskowej i wcielony do 23 PAL 6 DP.
W ramach tej jednostki uczestniczyłem w forsowaniu Wału Pomor-skiego, zdobyciu Kołobrzegu, forsowaniu Odry kończąc działania na Łabie, gdzie w dniach 3-4 maja 1945 roku oddziały 23 PAL 6 DP spotkały jednostki amerykańskie. Nasza jednostka przez dłuższy czas przebywała na terenie Nie-miec, a do kraju wróciła w lipcu 1945 roku.
W lecie 1947 roku będąc już żonaty zostałem powołany do przewoże-nia plonów zbieranych przez wojsko w Bieszczadach. Do garnizonu w Biel-sku-Białej powróciłem dopiero w połowie grudnia 1947 roku. Pełniąc służbę awansowałem do stopnia ogniomistrza i pełniąc szereg odpowiedzialnych funkcji w służbie samochodowej 23 PAL 6 DP w roku 1948 zostałem szefem kursów samochodowych dla wszystkich jednostek 6 Pomorskiej Dywizji Pie-choty. Po zwolnieniu ze służby podjąłem pracę zawodową226.
Jan Lewandowski
226 Załączona karta z wykazem przyznanych odznaczeń i medali. Kserokopia fatalnej jakości z obciętym prawym brzegiem strony uniemożliwiająca odczytanie praktycznie wszyst-kich datacji nadanych wyróżnień. ASG Szczecin, KOP, Zbiór spuścizn i relacji, Tom II, sygn. akt. 2237/11, k. 20.