Urodziłem się dnia 23.II.1916 r. syn Jana i Anieli z Cebulów pocho-dzenia rolniczego, we wsi Suchowola, woj. Zamość. Po ukończeniu Szkoły Podstawowej, mając lat 17 złożyłem podanie do RKU w Zamościu z prośbą o przyjęcie do wojska i w 1935 r. znalazłem się w 8 pp Leg w Lublinie. Po
304 Odręczny dopisek w kolorze czerwonym: ZMARŁ – bez daty i miejsca.
305 Suchowola – wieś w Polsce położona w woj. lubelskim, w pow. zamojskim, w gm. Adamów.
306 Ankieta z datą 16.01.1994 r.
półrocznym przeszkoleniu wysłano mnie do C.W.P.K.O.P. w Osowcu307, po-tem Kawalerii w Niewirkowie k/Równego a następnie do C.W. Żandarmerii w Grudziądzu. Moją jednostką macierzystą po wyjściu z Lublina był poste-runek Żandarmerii KOP w Dawidgródku podległy plutonowi żandarmerii w Łachwie. W końcu m-ca lipca za dobre strzelanie przeniesiony zostałem do plutonu żandarmerii przy D-twie Dywizjonu Żandarmerii i Korpusu Ochro-ny Pogranicza w Warszawie, gdzie zastała mnie II Wojna Światowa308. Dnia 4 września D-two309 zostało ewakuowane do Pińska, a 16.IX do Dawidgródka.
Po przejściu granicy przez wojska radzieckie organizowano opór. Niezależnie od wojsk radzieckich, gnębiły nas również partyzantki białoruskich chłopów, budujących bramy tryumfalne na powitanie wojsk radzieckich. Dowódcą Dywizjonu Żandarmerii K.O.P. był ppłk Jagodziński310, a jego Zastępcą – mjr Mayblum311. Natomiast Dowódcą Korpusu Ochrony Pogranicza był gen.
307 Zapewne Autor używają skrótu CWP KOP miał na myśli Centrum Wyszkolenia Piechoty KOP w Osowcu niemniej oficjalna nazwa brzmiała Centralna Szkoła Podoficerska Korpu-su Ochrony Pogranicza z czego zdawał sobie sprawę pisząc w ankiecie poprawną nazwę tej szkoły.
308 Zapis jak w oryginale.
309 W swojej relacji, gen. bryg. W. Orlik-Rückeman jako datę ewakuacji dowództwa KOP -u z Warszawy podaje noc z 5/6 września 1939 r. Zob. W. Orlik-Rückeman, Ze sprawozda-nia.... s. 741.
310 Apolinary Jagodziński (ur. 5.08.1889 r. – zm. ?) – płk żand. WP. W latach 1927-1939 d-ca Dywizjonu Żandarmerii KOP w Warszawie. W czasie wojny obronnej 1939 r. we wrześniu (od 17 do 20) kierował ewakuacją rodzin oficerów i urzędników cywilnych Dowództwa KOP z Dawidgródka do Pińska, a następnie pełnił funkcję komendanta Kwatery Głównej Zgrupowania KOP gen. Orlik-Rückemanna. 1.10.1939 r. wzięty do niewoli po bitwie pod Wytycznem, prawdopodobnie zamordowany w Lasach Włodawskich. Zob. L. Głowacki, Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939, Lublin 1986, s. 391, W. Orlik-Rücke-mann, Kampania…, s. 747, 752, M. Rubas, Cmentarze, mogiły i nieznane miejsca pochów-ku poległuch i pomordowanych w kampanii obronnej 1939 ropochów-ku żołnierzy Korpusu Ochrony Pogranicza i Straży Granicznej zob. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Historia i pa-mięć, Olsztyn 2014, s. 136, J. Wróblewski, Samodzielna Grupa Operacyjna „Polesie” 1939, Warszawa 1989, s. 212.
311 Szymon Józef Mayblum (ur. 28.06.1895 r.w Brzeżanach – zm. w nocy z 28/29.09.1939 r. w Mielnikach na Wołyniu) – mjr żand. WP. Do września 1939 r. zastępcą d-cy Dy-wizjonu Żandarmerii KOP. W czasie wojny obronnej w 1939 r. dowodził Batalio-nem Sztabowym Grupy KOP. 18.09.1939 r. z polecenia d-cy Grupy KOP, gen. bryg.
W. Orlik-Rückemanna miał przeprowadzić dochodzenia i ukarać winnych miesz-kańców miejscowości Bereźno (Bereźce), położonej na trasie Dawidgródek-Stolin,
Orlik-Rückemann312 i pod jego rozkazami cała grupa gnana była przez armię radziecką aż do Wytyczne gdzie otrzymano rozkaz demobilizacji. Cofanie się naszej grupy było podobne do polowania na wilka, a on biedny ucieka i cza-sami coś ugryzie. Na drugi dzień po demobilizacji dojechałem do Żelechowa, gdzie zostałem aresztowany przez wojska hitlerowskie. Na drugi dzień, wojska podległe generałowi Kleebergowi poddały się armii Niemieckiej. Skończyła się wojaczka i zaczęła się okupacja. Dnia 1 stycznia 1941 r. zostałem przyjęty do ZWZ, a potem AK Ośrodek Warka, najpierw jako d-ca drużyny a potem plutony oraz jako d-ca grupy specjalnej. Po wejściu wojsk radzieckich roz-wiązała się cała grupa poza grupą specjalną w ilości 1+5, która pod moim d-twem weszła w skład ROAK313 powiatu Grójeckiego. Były akcje i z tego powodu musiałem się ujawnić po ukazaniu się amnestii. Po rozpracowaniu grupy ROAK powiatu Grójeckiego i aresztowaniu jego dowódcy byłem poszu-kiwany i od 1.XI do chwili ujawnienia ukrywałem się314. Następnie po ujaw-nieniu rozpocząłem prace w jednostce podległej Ministerstwu PGR a potem rolnictwa315. Zostałem zwolniony na własną prośbę316 otrzymując emeryturę i pracując społecznie w ZBOWID, OSP Dzielnicy Mokotów, jako radny, ZSL,
którzy wystawili bramę powitalną dla Armii Czerwonej. W nocy z 28/29.09.1939 r., w lesie na wschód od wsi Mielniki, po krótkiej walce z sowietami został przez nich rozstrzelany. W. K. Cygan, Zbrodnie sowieckie na jeńcach wojennych we wrześniu – październiku 1939 r., Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 3 (141), Warszawa 1992, s. 126, L. Głowacki, Działania…, s. 391, W. Orlik-Rückemann, Kampania…, s. 748, J. Wróblewski, Samodzielna…, s. 212.
312 Wilhelm Orlik-Rückemann (ur. 1.08. 1894 r. we Lwowie – zm. 18.10.1986 w Ottawie) – gen. bryg. WP. W 1938 r. przeniesiony na stanowisko z. d-cy Korpusu Ochrony Po-granicza, a 31.08.1939 r. objął dowództwo formacji. Po agresji ZSRS 17.09.1939 r. d-ca Zgrupowania KOP, które stawiło opór w marszu odwrotowym od wschodniej granicy II RP. Po wojnie w 1947 r. gen. W. Orlik-Rückemann przeszedł w stan spoczynku i pozo-stał na emigracji. Początkowo mieszkał w Londynie, a w 1972 r. przeniósł się do Kanady.
Zmarł w Ottawie 18.10.1986 r. Pochowano go na tamtejszym cmentarzu. T. Kryska-Karski, S. Żurakowski, Generałowie…, s. 139, A. Kralisz, Na straży wschodnich rubieży. Biografia ostatniego dowódcy KOP gen. bryg. Wilhelma Orlik-Rückemanna, Warszawa 1999, et al.
313 Ruch Oporu Armii Krajowej.
314 Zapis jak w oryginale bez pełnej datacji.
315 W tym miejscu nieczytelny, odręczny zapis trzech słów.
316 Odręczny dopisek na maszynopisie: z dniem 30.VI.1978 r.
i Komitecie Osiedlowym Sadyby. Zaznaczyć należy, że z pracy zostałem zwol-niony z dniem 30 czerwca 1978 r.317
1) t.j. do 11.III.1947 r. po ujawnieniu się rozpocząłem pracę w Warszta-tach Napraw Państ. Nieruchomości Ziemskich318 w Świdwinie woj. Koszalin.
W 1950 roku, zostałem służbowo przeniesiony do Bud. Zarz, potem Minist. PGR.
Następnie po zlikwidowaniu ministerstwa PGR zostałem przydzielony jako
starszy insp. W 1969 r.
otrzymałem Brązowy Medal Zasługi dla Obronności […]
[…] o tym rozeznać319
[…] do Tech. Ek. Zaocz. Nr. 2 w Warszawie gdzie otrzymałem świadec-two dojrzałości technik ekonomista. Dn. 7.II.1974 r. Nr. 4205/74320.
317 Ostatnie zdanie przekreślone czarnym tusze i poniżej odręcznie dopisany tekst rozpoczy-nający się od cyfry jeden.
318 Państwowe Nieruchomości Ziemskie – instytucja państwowa, powołana do życia w 1946 r.
w celu przejęcia, zagospodarowania i opieki nad nieruchomościami ziemskimi. W stycz-niu 1946 r. powołano Zarząd Państwowych Nieruchomości Ziemskich, a w lutym 1946 r.
przedsiębiorstwo Polskie Nieruchomości Ziemskie. Z dniem 1.01.1949 r. z zasobów Pań-stwowych Nieruchomości Ziemskich utworzono Państwowe Gospodarstwa Rolne (PGR).
319 Po prawej stronie karty zapis: Oryginał i kopie zostały wysłane. Poniżej zapis w pionie:
Kom. Gł. Straży Granicz, płk Niedziela, AL. Niepodległości 100, 02 – 514 Warszawa. Na-stępnie: Stowarzyszenie Polskich Kombatantów w Kraju, mjr mgr inż. H. Pakuła, Prezes, Nowy Świat 18/20, służ. tel. 26-04-75 dom, 29-58-64, ul. […], 00-590. ASG Szczecin, KOP, Zbiór spuścizn i relacji, Tom II, sygn akt. 2237/11, k. 230.
320 Zdanie odręcznie zakreślone. W ankiecie załączono kserokopię Zaświadczenia nr. 12731 Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa w Warszawie z dnia 11.03.1947 r. o skorzystaniu z amnestii, oraz kserokopię wybranych stron książeczki wojskowej, oraz różnych legity-macji uprawniających do posiadania odznaczeń wojskowych. ASG Szczecin, KOP, Zbiór spuścizn i relacji, Tom II, sygn akt. 2237/11, k. 232-239.