ur. 17.04.1919 r. Kaczanówka
264s. Michała i Marii z d. Warzybok
we wrześniu 1939 r. baon KOP „Skałat”
Wspomnienia
265Urodziłem się 17.04.1919 r. w Kaczanówce woj. Tarnopol, pow. Skałat.
Po ukończeniu szkoły powszechnej (7 kl.) w roku 1935 wstąpiłem na ochotni-ka do K.O.P. „Sochotni-kałat” batalion 12 do orkiestry, gdzie służyłem do 17 września 1939 r. i tego dnia cały batalion wyruszył z koszar w kierunku południowym.
Odeszliśmy przeszło 30 km od Skałatu i tam zostaliśmy okrążeni przez armię Sowiecką266. Dowódca batalionu267 wydał rozkaz: wydać suchy prowiant, broń niszczyć, w rzekach, stawach potopić i każdy żołnierz ma się bronić na własną rękę aby się nie dostać do niewoli sowieckiej. Ja po paru dniach wróciłem do domu. Byliśmy już pod okupacją sowiecką. W roku 1941 po napaści Hitlera na ZSSR byłem jeszcze w domu. W kwietniu 1942 r. zostałem wywieziony przez Niemców do Niemiec na przymusowe roboty. W maju 1945 r. wróciłem do Polski, gdzie ponownie wstąpiłem do Polskiej Armii do Orkiestry Reprezen-tacyjnej Wojska Polskiego w Warszawie, gdzie służyłem do 28 października 1953 r. We wrześniu tegoż roku wyszedł rozkaz Marszałka Rokosowkiego268, pozwalniać: oficerów, podoficerów bez żadnej odprawy do cywila, oraz akow-ców, andersowakow-ców, policję, którzy służyli zawodowo przed wojną 39 r., a mię-dzy innymi i mnie. Od października 1953 r. pracowałem jako instruktor mu-zyczny w Gr. Komendzie „Służba Polsce”269, a w roku 1957 zostałem ponownie
264 Kaczanówka – obecnie wieś w rejonie podwołoczyskim obwodu tarnopolskiego na Ukra-inie. Dawna gm. wiejska w pow. skałackim woj. tarnopolskiego II Rzeczypospolitej.
265 Ankieta z datą 1993.03.01.
266 Do zdarzenia doszło w miejscowość Sorocko.
267 W dniu 17 września 1939 r. d-cą batalionu KOP „Skałat” był ppłk Franciszek Janusz.
M. Jabłonowski, Formacja…, s. 178.
268 Konstanty Ksawerowicz Rokossowski.
269 Organizacja „Służba Polsce” (SP) – państwowa organizacja paramilitarna, utworzona
powołany do służby wojskowej gdzie służyłem do roku 1967. Obecnie jestem na emeryturze w stopniu st. sierżanta. W Warszawie mieszkałem do 1989 r.
ale ze względów rodzinnych zmuszony byłem się przenieść bliżej Rodziny, ponieważ w Warszawie nie mam nikogo.
Dowódcy 12 batalionu KOP „Skałat”
Ppłk Pietrzak270 – maj. Jachimowski271 – dow. komp. obw. kpt. Mro-zek272 (imion nie pamiętam). Kapelmistrz ork. kpt. Antoni Szał273 – szef ork.
sierż. Jerzy Ochocin274, ref. ośw. por. rezerwy Aleksander Mac275.
25.02.1948 r., przeznaczona dla młodzieży w wieku 16 – 21 lat. Organizacja prowadziła obowiązkowe przysposobienie zawodowe, wojskowe, wychowanie fizyczne oraz indok-trynację polityczno-ideologiczną. Politycznie kontrolowana przez PpR (później PZPR) za pośrednictwem Związku Walki Młodych, później Związek Młodzieży Polskiej. Orga-nizacyjnie powiązana z wojskiem. W 1949 r. do „Służby Polsce” należało około 1,2 mln osób. Związek rozwiązano 17.12.1955 r. a jego w jego miejsce zostały powołane w 1958 r. Ochotnicze Hufce Pracy. J. Hellwig, Powszechna Organizacja Służba Polsce, Warszawa 1977.
270 Powinno być Pietrzyk Stanisław (ur. 10.11.1895 r.) – ppłk piech. WP. W KOP od 1936 r.
Awansowany do stopnia ppłk z d. 19.03.1937 r. Do dnia 29.03.1939 r. d-ca baonu KOP
„Skałat”. Więzień obozu w Kozielsku. Według M. Jabłonowskiego zamordowany przez NKWD w 1940 r., M. Jabłonowski, Formacja…, s. 190. Jednak nazwisko nie zostało znalezione na rosyjskich listach jeńców obozów w Kozielsku, Ostaszkowie, Starobielsku i więzionych na Ukrainie – zamordowanych wiosną 1940 r. W opracowaniu A. Moszyń-skiego Lista Katyńska. Jeńcy obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Zaginieni w Rosji Sowieckiej figuruje zapis: …Pietrzyk Stanisław, płk. (LZK)… LZK – lista zaginionych jeń-ców z obozu rosyjskiego Kozielsk. A. Moszyński, Lista Katyńska. Jeńcy obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Zaginieni w Rosji Sowieckiej, Warszawa 1989, s. 148, K. Rybka.
R. Stepan, Rocznik…, s. 16,638.
271 Brak szczegółowych danych.
272 Mrozek Stanisław I (ur. 6.04.1899 r. – zm. 1.08.1958 r.) – ppłk piech. WP. W KOP od 1931 r. Do czasu mobilizacji w 1939 r. adiutant baonu KOP „Skałat”. We wrześniu 1939 r.
d-ca kompanii odwodowej odtworzonego baonu KOP „Skałąt”. 21.09.1939 r. aresztowany przez NKWD we Lwowie. Trzy dni później ucieka z więzienia. Komendant miasta Lwo-wa ZWZ-2. 21.06.1940 r. ponownie aresztoLwo-wany przez NKWD we Lwowie. Więziony we Lwowie i Moskwie. Zwolniony przypuszczalnie w 1940 r. W latach 1941-1943 d-ca komp.
w AP w ZSRR, d-ca 15 baonu pp w 5 DP w AP w ZSRR i WPŚrW. W latach 1944-1945 d-ca Szkoły Podchorążych PWSK 3 Polskiego Korpusu w Egipcie. W latach 1945-1948 w 4 DP w Anglii. Zmarł w 1958 r. w Rochester N. Y. w USA. M. Jabłonowski, Formacja…, s. 190, J. Węgierski, Lwów pod okupacją sowiecką 1939-1941, Warszawa 1991, s. 128,134-136,144,151-152,174,303,350,373-374,379. R. Rybka, K. Stepan, Rocznik…, s. 40, 938.
273 Brak szczegółowych informacji.
274 Brak szczegółowych informacji.
275 Aleksander Leonard Mac (ur. 30.09.1913 r. w Babicy – zm. w Warszawie 11.08.1985 r.)
Kończę swój życiorys oraz krótki przebieg w wojsku i pozostaję Z poważaniem
/ – / Mikołaj Malkut
Czeladź dnia 22 lutego 1993 r.276
– płk WP. W latach 1936-1939 pracował w 12 Baonie KOP „Skałat”, jako instruktor oświa-ty i propagandy KOP. W sierpniu 1939 r. zmobilizowany do służby czynnej w baonie KOP
„Skałat”. 17.09.1939 r. po krótkiej walce z Sowietami jednostka będąc w okrążeniu zostaje rozwiązana przez jego dowódcę. W 1939 r. znalazł się na terenie ZSRR i tam wstąpił do 1 DP. D-ca komp. w 2 Pp. Powraca do Skałatu, zadenuncjowany jako oficer zostaje uwięzio-ny w Podwołoczyskach i Tarnopolu. Więzień obozu w Starobielsku. Śmierci w Starobiel-sku unika przyjmując sowieckie obywatelstwo. Skazany na 10-letni wyrok ciężkich robót wywieziony do Archangielska. Później w okolicach Omska a stamtąd trafia do I Armii WP.
Od kwietnia do lipca 1944 r. pełnił obowiązki z-cy d-cy komendanta szkoły oficerskiej do spraw polityczno-wychowawczych I Korpusu. Następnie (od 1.09.1943 r. do 29.12.1943 r.) d-ca Pierwszego Samodzielnego Batalionu Kobiecego tzw. „Platerówek”. W sierpniu 1944 r. dowodził batalionem w trakcie Powstania Warszawskiego. Po zakończeniu działań wojennych z dniem 7.09.1945 r. został komendantem miasta Poznania. Następnie wy-konywał kilka innych funkcji dowódczych i sztabowych. Ostatnim jego stanowiskiem było dowodzenie w okresie od października 1947 r. do maja 1950 r. Jednostką Wojskową w Stargardzie n. Iną. W stanie spoczynku mianowany do stopnia płk. WP. Płk Aleksander Mac zmarł w Warszawie w 1985 r. Biogram sporządzono na podstawie strony internetowej http://www.babica.czudec.pl/index.php?strona=macplk [Data dost. 12.05.2015.]
276 Załączono do ankiety odręczny list zatytułowany Uzupełnienie, w którym zostały uściślo-ne dauściślo-ne typu: nr ks. wojskowej, przyznauściślo-ne odznaczenia wojskowe i państwowe. Jednak w korespondencji tej nie zawiera nowych, istotnych informacji na temat służby w KOP w związku z tym korespondencja nie została przytoczona. ASG Szczecin, KOP, Zbiór spu-ścizn i relacji, Tom II, sygn. akt. 2237/11, k. 47,48.