ur. 13.09.1909 r. Żurczyn
63s. Piotra i Anny z d. Pilarskiej
we wrześniu 1939 r. 4 szwadron 1 p. kaw. KOP Wspomnienia
64Warszawa 6.02.1993 r.
Urodziłem się 13.09.1909 r. w Żurczynie pow. Szubin, woj. bydgoskie.
Po ukończeniu szkoły powszechnej do grudnia 1927 r. pracowałem w Fabryce Maszyn Rolniczych „Głogoski i syn”65 w Inowrocławiu do grudnia 1927 r. Od marca 1928 r. w Gazowni Miejskiej w Bydgoszczy.
W pierwszych dniach listopada 1929 r. zostałem powołany do 24 Pułku Ułanów w Kraśniku Lubelskim. Po ukończeniu szkoły podoficerskiej we wrze-śniu 1930 r., w stopniu kaprala odkomenderowany do 17 szw. KOP w Rokitnie pow. Sarny. Po ukończeniu służby zasadniczej zostałem nadterminowym, a po ukończeniu szkoły dla Podoficerów Zawodowych Kawalerii w Dywizjonie Niewirków zostałem podoficerem zawodowym. W 1936 r. awansowałem do stopnia plutonowego. Pełniłem funkcję zastępcy dowódcy plutonu, a następ-nie dowódcy drużyny ckm. Poza tym pełniłem funkcję podoficera broni, a po ukończeniu kursu WF w Osowcu – instruktora WF w szwadronie. Jednocze-śnie społecznie prowadziłem szkolenie pododdziału PW „Krakus”66, zorgani-zowane przez osadników wojskowych przy pułku Sarny.
Służba nasza polegała na doskonaleniu szkolenia ułanów. Dużo czasu poświęcano na zapoznawanie żołnierzy z terenem działania, z warunkami służby granicznej (teoretycznie i praktycznie), patrolowanie w pasie gra-nicznym, zasadzki wspólnie z piechotą, wzmocnienia kompanii granicznych
63 Żurczyn – obecnie wieś w Polsce położona w woj. kujawsko-pomorskim, w pow. nakiel-skim, w gm. Szubin.
64 Ankieta z data 6.02.1995 r.
65 Prawidłowa nazwa ówczesnej nazwy fabryki „Głogowski i syn”.
66 Przysposobienie Wojskowe Konne „Krakusi” 1929-1939.
i strażnic. Akcje pościgowe często zakończone osaczeniem i zatrzymaniem ściganych oraz przekazanie na placówkę. Jednocześnie szwadron pełnił wartę przy placówce. Dla zdobycia większego zaufania wśród miejscowej ludności (białoruskiej, ukraińskiej, żydowskiej, mały procent Polaków) urządzano czę-sto zawody konne, zimą skiringi67 z udziałem miejscowej młodzieży. Wspól-nie z dowództwem batalionu urządzano zabawy, przedstawienia teatru ama-torskiego z udziałem ludności cywilnej.
Obsada kadrowa szwadronu: 2 plutony, drużyna ckm i poczet dowódców.
Dowódca szwadronu od 1936 -1939 r. – rtm. Adam Bartosiewicz68, z-ca dowódcy i jednocześnie dowódca 1. plutonu – por. Jarosław Domański69, 2. plutonu – st. wachm. Jan Stala70, drużyny ckm – plut. Marian Czechowski71, szef szwadronu – wachm. Kazimierz Sienkiewicz72, kierownik kancelarii – wachm. Adam Dobosz73 (przed mobilizacją).
Jednocześnie należy nadmienić, że na morale i dobry nastrój żołnie-rzy duży wpływ miała opieka koła pań z Warszawy pod przewodnictwem Pani Bekowej74, matki ministra Beka75. Koło zapraszało wyróżniających się żołnierzy do zwiedzania stolicy. Na Boże Narodzenie obdarowywano ułanów
67 Skiring – grupa sportów zimowych polegających na ciągnięciu narciarza przez pojazd lub zwierzę.
68 Adam Henryk Bartosiewicz – (ur. 30.1.1900 r. w Rostkowie pow. przasnyski) rtm. kaw.
WP. W 1939 r. d-ca 4 szw. 1 Pułku Kawalerii KOP. Ciężko ranny 5.09.1939 r. pod Zygmun-towem. Aresztowany przez NKWD w szpitalu w Sarnach w nocy z 21/22. 09. 1939 r. Za-mordowany w Charkowie. M. J. Rubas, Katyńska…, s. 31, R. Rybka, K. Stepan, Rocznik…, s. 137, 945.
69 Domański Jarosław (ur. 13 IV 1908 r.) – rtm. kaw. WP. Awans na por. z d. 19.031939 r.
Szwadron Kawalerii KOP „Rokitno”. R. Rybka, K. Stepan, Rocznik…, s. 142, 945.
70 Brak szczegółowych informacji.
71 Brak szczegółowych informacji.
72 Sienkiewicz Kazimierz (ur. 2.01.1897 r. we Lwowie) s. Jana. Od 23.03.1933 r. do 1935 r.
adiutant batalionu KOP „Rokitno”. W LWP nie służył. Zamieszkał w Gliwicach. Aparat…, s. 114.
73 Brak szczegółowych informacji.
74 Powinno być Beck (Bronisława) z d. Łuczkowska.
75 Powinno być Beck (Józef) – wieloletni minister spraw zagranicznych II RP.
prezentami, ciastem i słodyczami. Tak samo na Święta Wielkanocne.
Pod koniec marca 1939 r. szwadron został przetransportowany do stacji kolejowej Rusiec na linii Wieluń – Bełchatów i wchodził w skład zgru-powania „Feliks” Armii „Łódź”, jako 4 Szwadron. Dowódcą zgruzgru-powania był ppłk Feliks Kopeć76. W marcu por. Domański został awansowany do stopnia rotmistrza i odszedł do Grudziądza, a w jego miejsce przydzielono por. Lucja-na Woźniaka77.
Po uzupełnieniu etatów w maju, zgrupowanie zostało przemianowane na 1 Pułk Kawalerii KOP Armia „ Łódź”78. Pod koniec sierpnia szwadron wraz z innymi pododdziałami został podciągnięty bliżej granicy Piaski – Bolesła-wiec. Z 30 na 31 października79 4 szwadron z trzema plutonami, dwoma ckm i działkiem ppanc. obsadził miejscowość Piaski pod Bolesławcem.
Obsada : dowódca szwadronu – rtm. Adam Bartosiewicz, zastępca i dowódca 1. plutonu – por. Lucjan Woźniak, 2. plutonu – ppor. rez. Wojtko-wiak80, 3.plutonu – ppor. rez. Czesław Nosko81, dowódca drużyny ckm – plut.
76 Feliks Kopeć – (ur. 09.09.1895 r.), ppłk kaw. WP. Inspektor Północnej Grupy Szwadronów Kawalerii KOP a następnie d-ca 1 Pułku Kawalerii KOP. Więziony w obozie w Starobiel-sku, zaginiony. Jego nazwisko nie figuruje w Księdze Cmentarnej wykazujących jeńców obozu w Starobielsku, następnie rozstrzelanych i pochowanych na Cmentarzu Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie. Zob. M. J. Rubas, Katyńska.., , s. 192, R. Rybka, K. Stepan, Rocznik.., s. 128, 922.
77 Lucjan Woźniak – (ur. 15.12.1906 r. w Noskowie k. Kalisza – zm. 11.05.1996 r. w Pozna-niu) – rtm. kaw. WP. Awans na ppor. w 1933 r., por. w 1936 r. Oficer w 17. Pułku Ułanów Wielkopolskich w Lesznie oraz oficer ordynansowy Generalnego Inspektora Sił Zbroj-nych, Marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego. W maju 1939 r. w 1. Pułku Kawalerii Korpusu Ochrony Pogranicza. Uczestnik walk na Lubelszczyźnie. Dotarł do Warszawy i wstąpił w szeregi ZWZ. Wiosną 1941 r. skierowany do Radomyśla Wielkiego, gdzie objął dowódz-two placówki ZWZ-AK. W sierpniu 1944 r. r. stanął na czele Oddziału Partyzanckiego
„Zawierucha”. Po zakończeniu walk opuścił teren Obwodu Mielec. Wyjechał na Ziemie Zachodnie i zatrudnił się w spółdzielczości rolniczej. Od 1955 r. mieszkał w Poznaniu.
W 1974 r. przeszedł na emeryturę. Był członkiem Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Skrócony biogram sporządzono na podstawie m . in. R. Rybka, K. Stepan, Rocz-nik.., s. 146, 701 oraz za stroną internetową http://www.wolamielecka.info/index.php?-news&nid=432 Data dostępu [10.06.2015].
78 Zob. T. Böhm, K. Romańczyk, 1 Pułk....
79 Zapewne Autor miał na myśli m-c sierpień 1939 r.
80 Brak szczegółowych postaci.
81 Czesław Nosko – (ur. 14.01.1911 r.) s. Antoniego, ppor. rez. kaw. WP. We wrześniu 1939 r.
Marian Czechowski, szef szwadronu – wachm. Kazimierz Sienkiewicz.
1 października82 1939 roku o godz. 6-tej pokazały się pierwsze motocy-kle empla, 3 czołgi i 2 samochody ciężarowe piechoty, które zostały zniszczone przez działka ppanc. i ckm-y. O godz. 17-tej szwadron został zmuszony, przez przeważające siły nieprzyjaciela, do wycofania się z zajmowanych pozycji.
Szwadron wycofując się aż po Wartę opóźniał natarcie wroga. Po ciężkich wal-kach nad Wartą i dużych stratach w ludziach (ranny rtm. Bartosiewicz został odwieziony do szpitala w Łodzi, następnie rehabilitowany w Sarnach, zginął w Katyniu), dowództwo obejmuje por. L. Woźniak. Pułk otrzymał rozkaz wy-cofania się w kierunku Warszawy.
9 września rano pułk dotarł do Warszawy i przez most Kierbedzia zo-stał skierowany w okolice Otwocka, po walkach obronnych na wschodnim brzegu Wisły. 18-tego września szwadron otrzymał rozkaz wycofania się na wschód w kierunku Osieka – Garwolina, w ogólnym kierunku na Chełm.
Do Chełma nie dotarliśmy, ponieważ tam już podchodziły wojska sowieckie.
W pierwszych dniach października wraz z innymi wojskami szwadron został oddany w niewolę.
13.09.1939 r. dowódca Armii „Łódź” wydał rozkaz pochwalny dla 1 Pułku Kawalerii KOP. Wyciąg z rozkazu gen. Rómmla:
„Od samego przybycia pułku do Armii „Łódź”, Pułk Kawalerii KOP pod dowództwem ppłk. Feliksa Kopcia wykazał się jako wzorowy oddział.
Wysunięty ku samej granicy, aż pod Wieruszów – Ostrzeszów – Kępno pułk uparcie i niezachwianie przeprowadzał od 1 września aż po dzień 3 września walki opóźniając, stale przechodząc do przeciwuderzenia i biorąc jeńców wyświetlił sytuację. Na pozycji głównego oporu pod Wartą brał wybitny udział w walkach z 4 na 5 września pod Boleniem, Strońskiem i Piaskami.
Podczas odwrotu ku Wiśle pułk w czasie ciężkich walk nie ustąpił ani piędzi
ciężko ranny w Zygmuntowie n/Wartą, ewakuowany do szpitala w Sarnach. Aresz-towany przez NKWD w nocy z 21/22 września 1939 r., zamordowany w Charkowie.
M. J. Rubas, Katyńska…, s. 116.
82 Powinno być 1 września 1939 r.
zajmowanej pozycji. Odchodził tylko na rozkaz, do końca zachował wzorową postawę, świecąc przykładem dla innych oddziałów. Żołnierze 1 Pułku Kawa-lerii KOP odchodzicie teraz z Grupą Operacyjną KawaKawa-lerii na wschód.
Dziękuję Wam w imieniu służby za Waszą wytrwałość, za żołnier-ską postawę i ofiarność. Życzę Wam nadal powodzenia bojowego ku chwale Ojczyzny”.
Odręczny nieczytelny podpis
Życiorys
Urodziłem się 13.09.1909 r. w Żuroczynie pow. Szubin, woj. bydgoskie.
Po ukończeniu szkoły powszechnej pracowałem w Fabryce Maszyn Rolni-czych „Głogoski i syn”.
13 września 1939 r. w rejonie Kępa – Glinki zostałem kontuzjowany (kompresyjne złamanie kręgosłupa i wstrząs mózgu). 4.10.1939 r. dostałem się do niewoli niemieckiej. W lutym 1940 r. zostałem warunkowo zwolniony z niewoli z powodu odniesionych ran i przebywałem u ojca w Przyłubiu Kra-sińskim83, a później w Solcu Kujawskim. Po odzyskaniu zdrowia pracowałem w cegielni jako robotnik, a następnie w Nasycalni Podkładów Kolejowych w Solcu Kuj. W lutym 1941 r. wstąpiłem do organizacji PAL84 (ps. „Rus”) jako komendant rejonu Solec Kuj. W lutym 1945 r. zorganizowałem ze swoich lu-dzi, zgodnie z otrzymanym polecenie PAL-u posterunek MO w celu ochrony mienia społecznego. W maju 1945 r. zostałem odwołany do Bydgoszczy do Komendy Powiatowej MO na stanowisko młodszego referenta. W grudniu
83 Przyłubie – obecnie wieś w Polsce położona w woj. kujawsko-pomorskim, w pow. bydgo-skim, w gm. Solec Kujawski. W okresie międzywojennym należała do pow. bydgoskiego.
Rozróżniano wówczas Przyłubie Polskie, leżące bliżej Solca nad Wisłą oraz Przyłubie Kra-ińskie rozlokowane wzdłuż drogi z Solca do Torunia.
84 Polska Armia Ludowa (PAL) – lewicowa, konspiracyjna organizacja zbrojna działająca w latach 1943–1945. Zob. J. Urbanowicz, Mała encyklopedia wojskowa, Warszawa 1970, t.II, s.711.
tego roku skierowano mnie do wojska – 9 Pułk KBW85. Po zdaniu egzami-nu na kursie w szkole oficerskiej w Legnicy otrzymałem stopień chorążego.
W kwietniu 1947 r. po ujawnieniu przynależności do organizacji PAL, po krótkim zawieszeniu mnie w czynnościach służbowych zostałem wezwany do Warszawy, gdzie po przesłuchaniu i wyjaśnieniu sprawy, otrzymałem rozkaz objęcia stanowiska dowódcy kompanii ochronnej sztabu KBW. W 1949 r. zo-stałem naznaczony na komendanta Sztabu KBW. W 1957 – 1958 Akademia Sztabu Generalnego. Od 1958 – 1966 Kwatermistrzostwo – st. pomocnik szefa Sztabu. Rozkazem MSW nr 3463 z dnia 7.10.1964 r. awansowany do stopnia ppłka. 8 lipca 1966 r. rozkazem MON nr 0197 z dnia 6.06.1966 przeniesiony do rezerwy. Od kwietnia 1968 r. do kwietnia 1982 r. pracowałem w Zarządzie Głównym ZIW na stanowisku szefa działu administracyjno-gospodarczego.
Rozkazem MON nr 0193 z dnia 23.03.1977 r. zostałem mianowany do stopnia płka.