Rozdział IV. Wszczęcie postępowania mediacyjnego i umowa o przeprowadzenie mediacji i umowa o przeprowadzenie mediacji
4.5. Umowa stron z mediatorem o przeprowadzenie mediacji (umowa mediatorska, umowa o świadczenie usługi mediacyjnej) mediatorska, umowa o świadczenie usługi mediacyjnej)
4.5.3. Charakter prawny umowy o przeprowadzenie mediacji
Umowa stron z mediatorem o przeprowadzenie mediacji bywa określana w doktrynie także jako umowa mediatorska632 lub umowa o świadczenie usługi
627 Zob. P. Sobolewski, op. cit., s. 35.
628 Przy niskich wynagrodzeniach, zwłaszcza dla pracownika tracącego pracę i stojącego przed perspektywą bezrobocia, znacznym wydatkiem mogą być nawet ustawowe koszty mediacji sądowej (1% wartości przedmiotu sporu, nie mniej niż 30 zł – rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 30 listopada 2005r. w sprawie wysokości wynagrodzenia i podlegających zwrotowi wydatków mediatora w postępowaniu cywilnym – Dz. U. nr 239, poz. 2018) . Dochodzi do nich zwrot wydatków mediatora;
ewentualnie również opłata od wniosku o zatwierdzenie ugody (art. 71 pkt. 7 ustawy z 28 lipca 2005 r.
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, tekst jedn. : Dz. U. z 2018 r., poz. 300 ze zm., dalej, u.k.s.c.).
629 Podobnie M. Białecki; odmiennie R. Morek, M. Malczyk.
630 P. Telenga, [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do art. 1-729, red. A. Jakubecki, Warszawa 2017, s. 339; P. Machnikowski, [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, Warszawa 2006, s. 1168.
631 Dz. U. z 2016, poz. 921.
632 T. Ereciński, [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, Warszawa 2016, s. 39; A. Banaszewska, op. cit., s. 213.
mediacyjnej633. Stronami tej umowy są z jednej strony – mediator, z drugiej strony sporu, który chcą rozwiązać, korzystając z mediacji. W doktrynie występują różne poglądy dotyczące charakteru prawnego umowy o przeprowadzenie mediacji. Zdaniem M. Pazdana, umowę o przeprowadzenie mediacji należy zaliczyć do kategorii umów o świadczenie usług, do których - zgodnie z art. 750 k.c. - znajdują odpowiednie zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego o umowie zlecenia634. Podobnie wypowiadają się w tym zakresie R. Golat635, R. Morek636, P. Telenga637, K. Weitz i K.
Gajda-Roszczynialska638.
Odmienne zapatrywanie przedstawia Ł. Błaszczak, który stwierdza, że jest to umowa, do której nie znajduje zastosowania art. 750 k.c.639. Podobnie na ten temat wypowiadają się m.in. A. Banaszewska, J. Kuźmicka-Sulikowska, T. Żyznowski640.
J. Kuźmicka-Sulikowska uważa, że między mediatorem a stronami sporu powstaje stosunek obligacyjny o charakterze kontraktowym. Autorka uznaje umowę o przeprowadzenie mediacji za - uregulowaną poza Kodeksem cywilnym - umowę nazwaną641. Przywołuje ona pogląd M. Pazdana dotyczący charakteru prawnego umowy o mediację642 i stwierdza, że argumenty wskazane przez Autora w odniesieniu do umowy o mediację przemawiają za uznaniem także umowy między stronami a mediatorem za umowę uregulowaną przepisami szczególnymi, co wyłącza zastosowanie do niej z mocy art. 750 k.c. przepisów o zleceniu i w związku z tym
633 P. Telenga [w:] Kodeks…, Warszawa 2017, tom I, s. 339; „umowa mediatorska” T. Ereciński, [w:]
Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, Warszawa 2016, s. 39; A. Banaszewska, op. cit., s. 213.
634 Tak, M. Pazdan, Prawa i obowiązki…, s. 384-385.
635 R. Golat, Polubowne rozstrzyganie sporów, Warszawa 2007, s. 88.
636 R. Morek, Komentarz do art. 1835 k.p.c. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. E.
Marszałkowska- Krześ, Warszawa 2015, wyd. 19, Legalis 2017, stan na 2.09.2017 r.
637 P. Telenga, [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, (red.) A. Jakubecki, Warszawa 2012, s. 251.
638 K. Weitz, K. Gajda-Roszczynialska, Mediacja w sprawach gospodarczych, [w:] Postępowanie sądowe w sprawach cywilnych z udziałem przedsiębiorców, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2013, s. 354.
639 Ł. Błaszczak, Charakter prawny…, s. 5-26.
640 A. Banaszewska, op. cit., s. 213; J. Kuźmicka-Sulikowska, Podstawa prawna odpowiedzialności cywilnej mediatora, „ADR. Arbitraż i Mediacja” 2008, nr 3, s. 83; T. Żyznowski, Komentarz do art.
1834 k.p.c. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, (red.) H. Dolecki, t. I, Artykuły 1-366, Warszawa 2013, LEX 2017, stan na: 30.01.2013 r.
641 J. Kuźmicka-Sulikowska, op. cit., s. 84.
642 M. Pazdan, Umowa…, s. 265.
powinno się do niej stosować przede wszystkim przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, zaś w dalszej kolejności przepisy Księgi pierwszej i trzeciej Kodeksu cywilnego. Te przepisy należy stosować w szczególności przy ustalaniu zakresu obowiązków mediatora oraz jego odpowiedzialności odszkodowawczej względem stron.
Zdaniem M. Malczyka, umowa o przeprowadzenie mediacji jest umową sui generis. Nie jest to umowa zlecenia (734 k.c.), ani żadna inna umowa nazwana. Nie jest to też umową o świadczenie usług, do której stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu (art. 750 k.c.), bowiem umowa o przeprowadzenie mediacji nie zobowiązuje do dokonania czynności prawnych lub faktycznych643.
Przychylam się do poglądu, że umowa o przeprowadzenie mediacji jest umową o świadczenie usług, do której z mocy art. 750 k.c., stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu. Świadczenie mediatora obejmuje szereg czynności faktycznych, zmierzających do przekonania stron do zawarcia ugody w zakresie sporu, który jest przedmiotem danej mediacji. Jest ona źródłem zobowiązaniowego stosunku prawnego pomiędzy mediatorem a stronami (uczestnikami mediacji). Należy pamiętać, że miarą wykonania zobowiązania mediatora nie jest osiągnięcie oznaczonego rezultatu, lecz staranne działanie, będące zawsze przedmiotem nieostrych ocen. Stosunek zlecenia znamionuje w silnym stopniu zaufanie, jakie powinien żywić dający zlecenie (zlecający usługę) do przyjmującego zlecenie644. Mediator, wykorzystując swoje umiejętności, pomaga stronom sporu, sam jego udział nie stanowi jednakże gwarancji zawarcia ugody. Zgodnie z zasadą dobrowolności mediacji, starania mediatora mogą być w każdym momencie przerwane przez którąkolwiek ze stron645. Zaliczenie stosunku obligacyjnego istniejącego pomiędzy mediatorem a stronami do kategorii zobowiązań rezultatu zaprzeczałoby podstawowej idei postępowania mediacyjnego (dobrowolnemu zawarciu ugody) oraz prowadziłoby do wywierania presji na strony w celu zawarcia
643 M.Malczyk, Komentarz do art.1831 k.p.c.,[ w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom I. Komentarz.
Art. 1-729, red. A. Góra-Błaszczykowska, Warszawa 2016, Legalis 2016.
644 Z. Radwański, J. Panowicz – Lipska, Zobowiązania – część szczegółowa, Warszawa 2001, s. 126.
645 M. Pazdan, Prawa i obowiązki…, s. 381.
przez nie ugody. Moim zdaniem, umowa mediatorska jest umową materialnoprawną nienazwaną - umową o świadczenie usług.
Jak trafnie zauważa P. Telenga, źródło stosunku prawnego pomiędzy mediatorem a stronami w przypadku skierowania sprawy do mediacji przez sąd stanowi również umowa mediatora ze stronami sporu, nie zaś orzeczenie sądu. W takim przypadku zasada swobody umów, jeżeli chodzi o określenie przez strony treści tej umowy, jest ograniczona treścią postanowienia sądu co do czasu trwania mediacji (zob.
art. 18310 k.p.c.), natomiast orzeczenie sądu nie wiąże stron co do wyboru osoby mediatora646.
W doktrynie przeważa pogląd, że obie strony sporu stanowią wspólnie stronę w umowie o przeprowadzenie mediacji647. Odmiennie uważa P. Sobolewski, twierdząc, że mediatora łączy osobny stosunek materialnoprawny z każdą ze stron pozostającą w sporze. Jego zdaniem, mediator zawiera dwie odrębne umowy, które, co do zasady, mają taką samą treść648. Przychylam się do przeważającego poglądu w doktrynie, że w umowie o przeprowadzenie mediacji strony sporu stanowią wspólnie stronę w umowie o przeprowadzenie mediacji.
646 P. Telenga, [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do art. 1-729, red. A. Jakubecki, Warszawa 2017, tom I, s. 339.
647 „Umowa mediatorska zawierana jest z jednej strony przez strony sporu, a z drugiej strony przez mediatora”, K. Weitz, [w:] Postępowanie sądowe w spraach gospodarczych. System prawa Handlowego. Tom 7, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2007, Legalis 2018; „Pożądane jest, aby strony zawarły z mediatorem umowę mediatorską, której przedmiotem powinno być określenie ich wzajemnych praw i obowiązków (np. świadczenia mediatora, jego wynagrodzenie)”, T. Ereciński (red.), Komentarz do art. 1832 k.p.c., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II.
Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, Warszawa 2016, LEX 2016, nr 10476; „Źródłem zobowiązaniowego stosunku prawnego pomiędzy mediatorem a stronami (uczestnikami) mediacji jest umowa o świadczenie usługi mediacyjnej (umowa o prowadzenie mediacji, umowa mediatorska)” P. Telenga, Komentarz do art. 1835 k.p.c, [w:] Kodeks postępowania cywilnego.
Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 1-729, red. A. Jakubecki, Warszawa 2018, LEX/el. 2018, nr 561715; „Z uwagi na istotność problematyki związanej z tzw. umową mediatorską, czyli umową między stronami a mediatorem…”, O. Piaskowska, Komentarz do art. 1835 k.p.c., [w:] Mediacja w postępowaniu cywilnym. Komentarz, O. Piaskowska, A. Antolak-Szymanski, Warszawa 206, LEX 2017, nr 10501.
648 P. Sobolewski, Mediacja…, op. cit., s. 35 i n.