Umowy procesowe – pojęcia, cechy umów

Zdaniem W. Siedleckiego umowy procesowe, zwane także układami procesowymi⁴⁸⁵, są to umowy, które zawierane są przed procesem albo innym postępowaniem sądowym w sprawach cywilnych, a wywołują skutki procesowe⁴⁸⁶. Według K. Weitza i K. Gajdy-Roszczynialskiej w najogólniejszym ujęciu umowy procesowe to umowy, których główny, bezpośredni skutek przejawia się w płaszczyźnie procesowej⁴⁸⁷.

483 M. Piekarski, Czynności materialnoprawne a procesowe w sprawach cywilnych, „Studia Prawnicze”

1973, z. 37, s. 110-111.

484 Por. J. Jodłowski, [w:] Materiały…, s. 180.

485 Tak, W. Siedlecki, O tzw. umowach procesowych, s. 169.

486W. Siedlecki,O tzw. umowach procesowych, [w:] Księga pamiątkowa ku czci prof. A. Ohanowicza,

„Studia z prawa zobowiązań”, red. Z. Radwański, Warszawa-Poznań 1979, s. 169.

487 K. Weitz, K.Gajda – Roszczynialska, [w:] Postępowanie sądowe w sprawach cywilnych z udziałem przedsiębiorców, red. T. Wiśniewski, tom 7, Warszawa 2013, s. 359 i cytowana tam literatura.

Do umów tych należą przede wszystkim: umowy dotyczące właściwości sądu (prorogacyjne jak i derogacyjne), jurysdykcji krajowej (także prorogacyjne jak i derogacyjne), zapis na sąd polubowny, a także umowy dowodowe⁴⁸⁸, w których strony zgadzają się na prowadzenie dowodów nieprzewidzianych przez kodeks postępowania cywilnego bądź rozszerzają lub zawężają możność dowodzenia.

Według jednego poglądu, „umowy procesowe” są to czynności prawa materialnego⁴⁸⁹, według drugiego poglądu są to czynności procesowe⁴⁹⁰. Istnieje także pogląd kompromisowy, według którego umowy procesowe są czynnościami o charakterze mieszanym⁴⁹¹ lub czynnościami sui generis⁴⁹².

Przepisy prawa postępowania cywilnego nie wymieniają wprost elementów niezbędnych do określenia istoty umów procesowych. W doktrynie rzadko formułuje się definicje umów procesowych. W polskiej literaturze prawa postępowania cywilnego w sprawie definicji umów procesowych wypowiedzieli się F.K. Fierich i E. Waśkowski.

Według F.K. Fiericha, umowy procesowe to zgodne objawienie woli stron wiodących spór, w granicach prawnie dozwolonych, celem wywołania pewnego skutku

488 „Umowy te nie są wprost przewidziane przez prawo procesowe. W ustawie procesowej nie można znaleźć odpowiedzi na pytanie, czy dopuszczalne sa dowodowe umowy procesowe. Niektórzy autorzy poszukują rozwiązań opierając się na zasadach prawa procesowego, z których decydujące znaczenie mają zasady: dyspozycyjności, kontradyktoryjności oraz zasady prawdy materialnej”. R.

Kulski, Charakter prawny umów procesowych, „Państwo i Prawo” 2002, z. 1, s. 54.

489 M. Jędrzejewska, Wpływ czynności procesowych na bieg przedawnienia, Warszawa 1984, s. 22;. J.

Mokry, Odwołalność czynności procesowych w sądowym postępowaniu cywilnym, Warszawa 1973, s. 111.

490A. Skąpski, Ograniczenia dowodzenia w procesie cywilnym, Warszawa–Kraków 1981, s. 26; s. 167;

W. Broniewicz, glosa do orzeczenia SN z dnia 13 czerwca 1975 r., II CZ 91/75, OSPiKA 1977, z. 5, poz. 83, s. 202; S. Gołąb, Z. Wusatowski, Kodeks postępowania cywilnego, Kraków 1933, s. 529.

491 P. Osowy, Umowa o właściwość sądu jako przykład umowy przedprocesowej. Uwagi na tle art. 46 k.p.c., „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2005, z. 2, s. 434; R. Kuratowski, Sądownictwo polubowne.

Studjum teoretyczno-praktyczne z uwzględnieniem prawodawstwa, obowiązującego w trzech dzielnicach Rzeczypospolitej i Polskiego Kodeksu Postępowania Cywilnego z roku 1930, Warszawa 1932, s. 23.

492 Stanowisko pośrednie prezentuje J. Jodłowski. Według autora chodzi o kategorie sui generis, o typ umowy, która nie jest wprawdzie czynnością procesową, ale ponieważ jest nacelowana wyłącznie na proces i wywołuje skutki tylko w procesie, nie może być traktowana jako umowa materialnoprawna. Tenże [w:] Materiały I ogólniopolskiego integracyjnego zjazdu cywilistów…, s.

179.

procesowego⁴⁹³, natomiast E. Waśkowski określa umowy procesowe jako porozumienia stron mające na celu wywołanie skutków procesowych⁴⁹⁴.

W definicjach umów procesowych podkreśla się skutek procesowy, jaki te umowy wywołują. Oparcie definicji jedynie na tym aspekcie nie można jednak uznać za wystarczające. Jak powszechnie wiadomo, wszystkie czynności procesowe dokonywane w postępowaniu cywilnym cechują się tym, że wywołują skutki zgodnie z przepisami prawa procesowego. Nie można natomiast przychylić się do stwierdzenia, że każda czynność, która wywołuje skutki procesowe, jest umową procesową⁴⁹⁵.

Biorąc pod uwagę powyższe, należy stwierdzić, że definicje te nie są ścisłe.

Dokonując analizy piśmiennictwa, można wyróżnić zespół cech składających się na pojęcie umów procesowych. Jedną z nich jest złożenie przez strony zgodnych oświadczeń woli wyrażonych bez współudziału sądu. Zawarcie przez strony umowy procesowej wywołuje wyłącznie skutki procesowe, przy czym następstwa tych umów są ściśle określone w ustawie. Kolejna właściwość umów procesowych polega na tym, że są one wyraźnie przewidziane przez prawo postępowania cywilnego. Ponadto sąd dokonuje kontroli tych umów w zakresie określonym w poszczególnych przepisach k.p.c., tj. czy nie są sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego lub nie zmierzają do obejścia prawa. Umowy te są zawierane w zasadzie, zanim dane postępowanie cywilne zostanie wszczęte⁴⁹⁶.

Umowy procesowe są zawierane przez zgodnie objawioną wolę stron, przy czym oświadczenia woli są wyrażane między stronami, a nie wobec sądu. Do ich zawarcia nie potrzeba współudziału organu procesowego, a każda z nich może istnieć samodzielnie. Należy podkreślić, że chociaż do zawarcia umowy procesowej nie jest wymagany współudział organu procesowego, to jednak umowy te są zawsze kierowane do sądu. Zawarcie umowy procesowej nie wymaga jednoczesnej obecności obu stron.

Zgodne oświadczenia woli stron składające się na treść umowy procesowej mają inne znaczenie niż takie oświadczenia przewidziane w prawie cywilnym materialnym.

493 F.K. Fierich, O spoczywaniu procesu cywilnego. Studium procesowe, Lwów 1896, s. 54.

494 E. Waśkowski, Podręcznik procesu cywilnego. Ustrój sądów cywilnych. Postępowanie sporne, Wilno 1932, s. 176.

495 R. Kulski, Umowy procesowe…, op. cit., s. 31-32.

496 Ibidem.

Zgodne oświadczenia woli co do zawarcia umowy procesowej nie są bowiem nastawione na wywołanie skutków materialnoprawnych. Umowy procesowe przez samo ich zawarcie nie spowodują skutków prawnych, do których dążą podmioty dokonujące tej czynności⁴⁹⁷.

Skutki prawne zawarcia umów procesowych są określone w Kodeksie postępowania cywilnego W postępowaniu cywilnym strony mogą dokonywać jedynie takich czynności, do których upoważnia je określony przepis ustawy. Jeżeli strony zawarły umowę, która nie ma wyraźnej podstawy w k.p.c., nie wywoła ona żadnych skutków procesowych. Umowy procesowe nie regulują żadnych stosunków prawnych mających byt poza procesem. Dozwolone jest zawarcie tylko takiej umowy procesowej, która została wyraźnie unormowana w prawie postępowania cywilnego i tylko w takim zakresie, na jaki pozwalają przepisy ustawy⁴⁹⁸.

Przyznanie stronom nieograniczonej swobody zawierania umów procesowych nie dałoby się pogodzić z dyrektywami sprawności postępowania cywilnego zapewniającymi właściwe załatwienie sprawy, której dotyczy postępowanie. Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego mają w większości charakter bezwzględnie obowiązujący, wobec czego zasięg ich działania nie może być wyłączony, zmieniony lub ograniczony odmienną wolą stron. W polskim postępowaniu cywilnym określone rodzaje umów procesowych, jako formy wyrażania zgodnej woli stron, znalazły odpowiednią regulację w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego. Przepisy tej ustawy określają formę oraz treść umów procesowych⁴⁹⁹.

Należy zauważyć, że możliwość umawiania się przez strony w kwestiach procesowych ma cechy swego rodzaju prawa podmiotowego, w ramach którego uprawnieniu stron odpowiada obowiązek sądu uwzględniania tego, że strony mogą zawrzeć lub rozwiązać umowę procesową albo od niej odstąpić⁵⁰⁰. Umowy procesowe nie są zawierane w wykonywaniu spoczywającego na podmiotach określonego obowiązku. To, czy dojdzie do korzystania lub niekorzystania z umów procesowych, zależy tylko od uznania stron. Do zawarcia umowy procesowej skłania strony ich

497 R. Kulski, Charakter prawny…, op. cit., s. 63; tenże, Umowy procesowe…, op. cit., s. 33.

498 R. Kulski, Umowy procesowe..., op. cit., s. 33-34.

499 Ibidem.

500 E. Waśkowski, Istota czynności procesowych, „Polski Proces Cywilny” 1937, Nr 24, s. 4.

interes. Umowy procesowe są więc przejawem samodzielności stron w postępowaniu cywilnym w zakresie środków procesowych⁵⁰¹.

Jak wspomniano na początku, sąd czuwa nad tym, aby umowy procesowe nie były sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego lub nie zmierzały do obejścia prawa. Zakres ingerencji sądu w te akty jest wskazany w poszczególnych przepisach k.p.c. (por. art. 184, 203 § 4). Organ procesowy nie może żądać od stron podania motywów, które wpłynęły na decyzje o zawarciu umowy procesowej. Sąd dokonuje sprawdzenia umowy procesowej stron pod względem jej dopuszczalności oraz pod względem formalnym, badając, czy umowy te są prawnie dopuszczalne i odpowiadają warunkom określonym w ustawie, zwłaszcza czy zostały sporządzone we właściwej formie. Z chwilą zawarcia umowy procesowej zawarte w niej ustalenia stron wiążą sąd w ten sposób, że powinien on wstrzymać się ze swoimi czynnościami, które byłyby przeciwne woli stron⁵⁰².

Następny element definicji umów procesowych dotyczy czasu, w którym mogą one być zawierane. Umowy procesowe mają na celu wywołanie określonych skutków procesowych. Skutki te mogą powstać jedynie w toku postępowania cywilnego⁵⁰³.

Czynności procesowe, co do zasady, są dokonywane w toku postępowania cywilnego. Umowa procesowa może być zawarta po wytoczeniu powództwa lub zgłoszeniu wniosku o wydanie określonej treści postanowienia w postępowaniu nieprocesowym, ale także przed wszczęciem postępowania, np. w sprawie wyboru sądu przez powoda w wypadkach właściwości miejscowej przemiennej (art. 31 k.p.c.). W związku z tym, że do zawarcia umowy procesowej nie jest konieczny udział sądu, a oświadczenia woli składające się na treść tej umowy są wyrażane jedynie między stronami, należy uznać, że umowa procesowa może zostać zawarta przed złożeniem pozwu do sądu czy zgłoszeniem wniosku o wydanie określonej treści postanowienia w postępowaniu nieprocesowym. Za trafny uznaję pogląd, że zawarcie umowy procesowej zanim dane postępowanie zostanie wszczęte może być uzasadnione, w ten sposób, że umawianie się stron na dalszym etapie postępowania przed sądem, stanie się

501 R. Kulski, Umowy procesowe..., op. cit., s. 34.

502 Zob. A. Skąpski, Ograniczenia dowodzenia w procesie cywilnym, ZN UJ 1981, z. 3, s. 29-30; R.

Kulski, Umowy procesowe…, op. cit. s. 34.

503 R. Kulski, Umowy procesowe…, op. cit., s. 35.

bezprzedmiotowe np. z powodu upływu terminu, do którego określona kwestia procesowa stanowiąca przedmiot umowy może być aktualna⁵⁰⁴. W związku z powyższym, do zawarcia umów procesowych będzie dochodziło głównie zanim dojdzie do wszczęcia danego postępowania. Możliwość zawierania umów procesowych zanim dane postępowanie zostanie wszczęte, należy uznać za kolejną właściwość tych umów, gdyż stanowi ono wyjątek od zasady, że czynności procesowe są dokonywane po wszczęciu postępowania⁵⁰⁵.

Należy w tym miejscu podkreślić, że umowy procesowe bezpośrednio nawiązują do sporów wynikających lub mogących wyniknąć ze stosunków prawnych łączących strony tych umów. Strony, decydując się na zawarcie umowy procesowej zanim dane postępowanie zostanie wszczęte, mogą ją zawrzeć bądź przed powstaniem między nimi sporu, bądź po powstaniu sporu na tle łączącego te strony stosunku prawnego. W przypadku zawarcia umowy procesowej zanim dane postępowanie zostanie wszczęte, stronami tej umowy będą podmioty, które dopiero w przyszłym postępowaniu cywilnym wystąpią w charakterze dwóch przeciwnych stron procesowych, tj. powoda i pozwanego. Umowa procesowa zawarta zanim dane postępowanie zostanie wszczęte, nie wywoła żadnych skutków procesowych aż do momentu rozpoczęcia tego postępowania. Przed tą chwilą strony bowiem nie mają jeszcze żadnego wpływu na tok postępowania przed sądem. Skutki procesowe zawarcia tych umów staną się aktualne wraz z wytoczeniem powództwa lub zgłoszeniem wniosku o wydanie określonej treści postanowienia w postępowaniu nieprocesowym. W przypadku zawarcia umowy procesowej strony koniecznie powinny zawiadomić sąd o istnieniu takiej umowy. Sąd nie ma bowiem żadnej wiadomości o umowie procesowej, jeżeli strony zawarły tę umowę zanim dane postępowanie zostanie wszczęte lub po jego rozpoczęciu, lecz poza sądem⁵⁰⁶.

Podsumowując powyższe rozważania, przez umowy procesowe należy rozumieć umowy, które posiadają następujące cechy: stanowią przejaw zasady dyspozycyjności, są wyraźnie dopuszczone przez ustawę, stanowią wyraz zgodnie objawionej woli stron,

504 R. Kulski, Umowy procesowe…, op. cit., 36.

505 Ibidem, s. 35-36.

506 Ibidem, s. 36-37.

zasadniczo zanim dane postępowanie zostanie wszczęte, dotyczą postępowania przed sądem, wywołują określone ustawą skutki procesowe, z chwilą zawarcia takiej umowy określone w niej ustalenia wiążą dany sąd w ten sposób, że musi się on do jej postanowień stosować⁵⁰⁷.

4.2.2.4. Rozbieżności terminologiczne - umowy jurysdykcyjne, umowy przedprocesowe, tzw. umowy procesowe

Należy zaznaczyć, że w doktrynie występuje nie tylko określenie umowy procesowe, lecz także „umowy jurysdykcyjne”⁵⁰⁸, „umowy przedprocesowe”⁵⁰⁹ oraz

„tzw. umowy procesowe”⁵¹⁰.

Jak już wcześniej wspomniano, w piśmiennictwie dominuje pogląd, że umowy procesowe są w zasadzie zawierane przed wszczęciem postępowania⁵¹¹. Pogląd ten dodatkowo wspiera używany w literaturze prawniczej na określenie tych umów zwrot

„umowy przedprocesowe”⁵¹², co wskazuje, że mogą być one zawarte również zanim dane postępowanie zostanie wszczęte. Ponadto pogląd ten ma ustawowe uzasadnienie, chociażby w przepisach art. 183¹ § 4 k.p.c. i art. 1165 § 1 k.p.c., w których mowa o umowie o mediację oraz zapisie na sąd polubowny.

Niektórzy autorzy (W. Siedlecki, K.Weitz, K. Gajda- Roszczynialska, H.

Pietrzykowski) posługują się pojęciem „tzw. umów procesowych”, określając w ten sposób swoje stanowisko co do charakteru prawnego tych umów. W. Siedlecki podkreśla z jednej strony, że termin ten dotyczy zbioru, który określany jest

507 Ibidem.

508 Tak określił umowę o właściwość sądu jako mającą charakter aktu publicznoprawnego S. Gołąb, Zarys polskiego procesu cywilnego, Kraków 1932, s. 156.

509 Por. J. Jodłowski, Z. Reisch, J. Lapierre, T. Misiuk-Jodłowska, K. Weitz, Postępowanie cywilne, Warszawa 2005, s. 142, 499.

510 W. Siedlecki, O tzw. umowach procesowych; s. 169 i n.; K. Weitz, K.Gajda – Roszczynialska Mediacja…, s. 359-360; H. Pietrzykowski, Czynności procesowe zawodowego pełnomocnika w sprawach cywilnych, Warszawa 2016, LEX 2018, nr 308272.

511 W. Berutowicz, Zasada dyspozycyjności w postepowaniu cywilnym, Warszawa 1957, s. 208-209; J.

Jodłowski, [w:] Materiały I ogólnopolskiego integracyjnego zjazdu cywilistów, Rzeszów 1974, s.

179.

512 Por. J. Jodłowski, Z. Reisch, J. Lapierre, T. Misiuk-Jodłowska, K. Weitz, Postępowanie cywilne, Warszawa 2005, s. 142, 499.

powszechnie jako umowy procesowe, a z drugiej strony, posługując się terminem „tzw.

umowy procesowe”, pokazuje dystans wobec ich procesowego charakteru.

W. Siedlecki podkreśla, że tzw. umowy procesowe są podejmowane przez podmioty, które nie są jeszcze stronami procesu (lub innego postępowania sądowego), a w pewnych sytuacjach nie będą w ogóle stronami procesu lub innego postępowania sądowego. W czasie zawierania tych umów żaden z nich nie jest podmiotem jakiegoś postępowania sądowego, ani nie dokonuje równocześnie czynności mogącej wszcząć takie postępowanie. Zdaniem tego autora, podmiotu postępowania cywilnego nie można rozumieć abstrakcyjnie, czyli w oderwaniu od jakiegoś konkretnego postępowania.

Powiązanie czynności procesowych z konkretnym postępowaniem sądowym następuje nie tylko przez skutek, jaki czynność ta wywołuje dla tego postępowania, ale także przez fakt, że czynność ta podejmowana jest wobec sądu, jako podmiotu kierującego postępowaniem⁵¹³.

Zdaniem W. Siedleckiego, biorąc pod uwagę istotę procesu cywilnego jako pewnej całości prawnej, nie można tzw. umów procesowych uważać za czynności procesowe. Proces cywilny Autor definiuje jako akt prawny złożony, składający się z czynności procesowych, z których pierwszą jest wytoczenie powództwa⁵¹⁴. W związku z tym czynności poprzedzające ten akt, do których należą tzw. umowy procesowe nie mogą być traktowane jako czynności procesowe⁵¹⁵.

Jak zauważa M. Piekarski, żadne działanie stron procesowych nie wywołuje skutków procesowych bezpośrednio, a tylko przez wywołanie działalności sądu kierującego postępowaniem. Z tego powodu czynności procesowe stron są określane jako niesamodzielne⁵¹⁶. Tymczasem tzw. umowy procesowe, w przeciwieństwie do czynności procesowych, są czynnościami prawnymi w pełni samodzielnymi, gdyż dopuszczalność tych umów nie jest poddana kontroli sądu. W szczególności sąd nie bada, czy zawarcie umowy o właściwość sądu lub umowy o jurysdykcję krajową lub dokonanie zapisu na sąd polubowny nie narusza uzasadnionych interesów stron

513 W. Siedlecki, O tzw. umowach…, s. 171.

514 W. Siedlecki, Nieważność procesu cywilnego, Warszawa 1965, s. 40 i n.

515 W. Siedlecki, O tzw. umowach…, s. 177.

516 M. Piekarski, Czynności materialnoprawne…, s. 114-115.

zawierających taką umowę. Niewątpliwie jednak, umowy te nie mogą wywrzeć skutków przewidzianych prawem procesowym, gdy są sprzeczne z prawem. Należy zaznaczyć, że wszystkie czynności prawa materialnego sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego są nieważne, a zatem nie wywołują żadnych skutków prawnych (art. 58 k.c.). Sąd nie ma w pewnych wypadkach nawet możliwości przeprowadzenia jakiejkolwiek ich kontroli, zwłaszcza gdy na skutek np. zapisu na sąd polubowny sprawa ta nie trafi w ogóle do sądu państwowego, a mimo to umowa taka, jako zupełnie samodzielna, wywrze właściwe sobie skutki prawne⁵¹⁷.

Z uwagi na niesamodzielność czynności procesowych, ich skutek następuje przez czynności sądu⁵¹⁸. Tymczasem skutki tzw. umów procesowych następują bezpośrednio przez czynności podmiotów, które takie umowy zawarły. Tak jest np. przy zapisie na sąd polubowny, na podstawie którego kontrahenci są zobowiązani nie wnosić sprawy do sądu państwowego, ale skierować ją do sądu polubownego. Natomiast rola sądu w tym przypadku sprowadza się do stwierdzenia, że skutek ten nastąpił, oczywiście, jeżeli sprawa zostanie wniesiona do tego sądu⁵¹⁹.

Przepisy prawa procesowego określają formę i treść czynności procesowych.

Kodeks postępowania cywilnego zawiera „Przepisy ogólne o czynnościach procesowych” (art.125-183). Artykuł 125 k.p.c. stanowi, że na treść czynności procesowych składają się „wnioski i oświadczenia” składane przez strony procesowe w związku z postępowaniem. Te wnioski i oświadczenia w czasie rozprawy składane są w formie ustnej, a poza rozprawą - w formie pism procesowych (art. 125, 158, 210 k.p.c.).

Zdaniem W. Siedleckiego, ze względu na przywołane wyżej cechy czynności procesowych stron procesowych, jak i przepisy Kodeksu postępowania cywilnego odnoszące się do tych czynności, a w szczególności określające ich treść i formę, tzw.

517 W. Siedlecki, O tzw. umowach…, s. 172.

518 Tak, W. Berutowicz, Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 1974, s. 207.

519Gdy kontrahent tzw. umowy procesowej wbrew zobowiązaniu skieruje sprawę do sądu, sąd przekaże sprawę sądowi umówionemu lub odrzuci pozew z powodu braku jurysdykcji krajowej czy istnienia zapisu na sąd polubowny, ale uczyni to dopiero po podniesieniu we właściwym czasie odpowiedniego zarzutu przez stronę przeciwną powołująca się na tę umowę. Zgłoszenie takiego zarzutu w postępowaniu sądowym, podobnie jak każdego innego zarzutu formalnego czy też merytorycznego, jest czynnością procesową. Szerzej, W. Siedlecki, O tzw. umowach…, op. cit., s.

173.

umowy procesowe nie mogą być uważane za czynności procesowe. Umowy te zawierane są poza sądem i nie zawierają wniosku lub oświadczenia skierowanego do sądu w związku z konkretnym postępowaniem sądowym⁵²⁰.

K. Weitz, K. Gajda – Roszczynialska, H. Pietrzykowski posługują się pojęciem tzw. umów procesowych m.in. w odniesieniu do charakteru prawnego umowy o mediację. Dokonując analizy argumentacji K. Weitza i K. Gajdy - Roszczynialskiej należy zauważyć, że Autorzy w istocie zamiennie posługują się terminem umowa procesowa i tzw. umowa procesowa⁵²¹. Za umowy procesowe uznają oni te umowy, których główny, bezpośredni skutek przejawia się w płaszczyźnie procesowej. Umowę procesowa to – ich zdaniem - umowa, której wola stron jest nakierowana na modyfikację reguł postępowania cywilnego lub dysponowanie określonymi uprawnieniami procesowymi. K. Weitz i K. Gajda – Roszczynialska de facto „zaliczają umowę o mediacje do rzędu umów procesowych.” Tymczasem H. Pietrzykowski argumentuje, że umowę o mediację należy zaliczyć do tzw. umów procesowych, bo została ona uregulowana w ustawie procesowej, a przede wszystkim z tego względu, że jej istota przejawia się w wyrażeniu przez strony woli, aby ich spór rozpatrywany był według zmodyfikowanych reguł postępowania cywilnego⁵²².