Treść i forma umowy o przeprowadzenie mediacji

Umowa o przeprowadzenie mediacji nie została wprost uregulowa w k.p.c. ani w innych przepisach prawnych. Tylko niektóre elementy jej treści pośrednio wynikają z przepisów k.p.c., np. obowiązek określenia w niej wysokości wynagrodzenia mediatora, jeżeli mediator nie wyraził zgody na prowadzenie mediacji bez wynagrodzenia. W takim stanie rzeczy treść tej umowy może być kształtowana przez strony zgodnie z zasadą swobody umów wyrażoną w art. 353¹k.c. ( w zw. z art. 300 k.p.) z uwzględnieniem celu i natury stosunku prawnego, który ma powstać na jej podstawie, zgodnie z przepisami prawa i zasadami współżycia społecznego.

Umowa ta kształtując wzajemne relacje pomiędzy stronami sporu a mediatorem, powinna określać w szczególności osobę mediatora oraz strony mediacji, istotę sprawy

616 A. Arkuszewska, A. Kościółek, Fazy i etapy mediacji, [w:] Zarys metodyki pracy mediatora w sprawach cywilnych, (red.) A. Arkuszewska i J. Lis, Warszawa 2014, s. 111.

617 A. Banaszewska, Umowa…, s. 231.

618 A. Arkuszewska, A. Kościółek, op. cit., s. 111.

podlegającej mediacji, miejsce mediacji, koszty postępowania mediacyjnego, a także sposób i termin zapłaty wynagrodzenia mediatora⁶¹⁹.

Umowa o przeprowadzenie mediacji zawiera zobowiązanie mediatora do prowadzenia mediacji pomiędzy stronami sporu. Zobowiązania tego nie należy traktować jako zobowiązania rezultatu, ponieważ tego rodzaju kwalifikacja często prowadziłaby w praktyce do niedopuszczalnego wywierania przez mediatora presji na strony w zakresie dążenia do zawarcia ugody. Wynikające z tej umowy zobowiązanie należy do zobowiązań starannego działania. Mediator nie zobowiązuje się do doprowadzenia do zawarcia ugody przez strony, lecz zobowiązuje się do starannego działania zmierzającego w tym kierunku⁶²⁰. Charakter umowy o przeprowadzenie mediacji wymaga osobistego wykonania tego zobowiązania przez mediatora. Mediator powinien czuwać nad przebiegiem mediacji. Jeżeli strony nie ustaliły w umowie sposobu prowadzenia mediacji, powinien to uczynić mediator. Na mediatorze spoczywa opracowanie strategii działania i dobranie odpowiedniego sposobu wspierania stron w poszukiwaniu porozumienia⁶²¹. Bez względu na formę prowadzenia mediacji (sesje wspólne czy indywidualne), mediator ma obowiązek zapewnić warunki lokalowe, które pozwolą na zachowanie dyskrecji. Ponadto, jeżeli informacje udostępnione mediatorowi za pomocą zdalnych środków komunikacji są poufne, powinien zadbać o ich bezpieczeństwo, np. przez odpowiednie zabezpieczenia komputera lub szyfrowanie transmisji.

Umowa o przeprowadzenie mediacji ma charakter konsensualny, ponieważ dochodzi do skutku przez samo oświadczenie woli stron. Jest to umowa dwustronnie zobowiązująca, ponieważ każda ze stron jest jednocześnie dłużnikiem i wierzycielem.

Co, do zasady, jest umową odpłatną (zob. art. 183⁵ k.p.c.). Umowa ta powinna:

opisywać, na czym polega świadczenie mediatora, określać wysokość wynagrodzenia lub sposób jego wyliczenia, oraz określać, które wydatki mediatora związane z przeprowadzeniem mediacji mają podlegać zwrotowi. Istotne, aby strony sporu w umowie ustaliły, w jakiej części każda z nich odpowiada za zapłatę wynagrodzenia i

619 Ibidem.

620 Ibidem.

621 A. Banaszewska, Umowa…, s. 233.

zwrot wydatków⁶²². Granice tego porozumienia stron w ramach umowy mediatorskiej wyznacza art. 353¹ k.c., dotyczący zasady swobody umów. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby w ramach swobody kontraktowania strony umowy zawarły w umowie o przeprowadzenie mediacji dodatkowe postanowienia. Strony w tego rodzaju umowie powinny określić czas trwania mediacji, warunki przedłużenia mediacji przez strony czy też przez mediatora, ponadto w umowie można sprecyzować, w jakim czasie mediator powinien sporządzić protokół z mediacji⁶²³. Umowa o przeprowadzenie mediacji stanowi źródło zobowiązania do pokrycia kosztów postępowania mediacyjnego, a w szczególności wynagrodzenia mediatora⁶²⁴.

Silniejsza pozycja pracodawcy w relacjach z pracownikiem sprawia, że z reguły to on faktycznie ma decydujący wpływ na treść porozumienia z mediatorem oraz wysokość jego wynagrodzenia i wydatków na mediację. To pracodawca przygotowuje zwykle projekty umów związanych ze stosunkiem pracy, w tym klauzuli mediacyjnej.

W przypadku zawarcia w umowie o pracę klauzuli mediacyjnej, którą zwykle proponuje pracodawca, oczekuje się, że również on zajmie się „stroną organizacyjną” mediacji, m.in. dla uniknięcia problemów, o których mowa w art. 183⁶ §2 pkt 1-3 k.p.c. Mimo, że to mediator kieruje mediacją i od jego umiejętności i doświadczenia zależą tak istotne kwestie, jak dobór miejsca mediacji w zakładzie pracy lub poza nim, otoczenia, rodzaju obsługi mediacji, oczekiwania wnioskodawcy mogą mieć wpływ na te okoliczności, a pośrednio na samopoczucie uczestników mediacji i jej koszty⁶²⁵. Wobec braku regulacji, jest możliwe, że to pracownik będzie musiał zająć się zorganizowaniem mediacji, jeżeli to on zamierza dochodzić swych roszczeń zgodnie z klauzulą mediacyjną. Stopień trudności i koszty takiego przedsięwzięcia zależą od znajomości przez pracownika reguł mediacji. Warto, aby zarys przebiegu mediacji i porozumienia był zamieszczony już w klauzuli mediacyjnej, tak, aby pracownik wiedział, jakie czynności należy podjąć po wystąpieniu sporu⁶²⁶. Skoro wynagrodzenie i zwrot kosztów mediatora obciążają strony, to dbałość o bezstronność jego działania wymagałaby, żeby te koszty były ponoszone

622 Ibidem. s. 227.

623 Ibidem, s. 228.

624 A. Arkuszewska, A. Kościółek, op. cit., s. 111.

625 D. Dzienisiuk, M. Latos – Miłkowska, op. cit., s. 21.

626 Ibidem, s. 21-21.

przez obie strony w równych częściach⁶²⁷. Tymczasem akceptowalny dla pracownika i pracodawcy poziom kosztów rozpatrywania roszczeń bywa nieporównywalny⁶²⁸.

Odpowiedzialność uczestników mediacji względem mediatora jest solidarna na podstawie art. 745 w zw. z art. 750 k.c.⁶²⁹, co w większym stopniu umożliwia mediatorowi uzyskanie zapłaty całego wynagrodzenia. Mediatorowi nie przysługuje bowiem roszczenie do Skarbu Państwa o zapłatę nieuiszczonego przez strony wynagrodzenia⁶³⁰.

W przypadku mediacji prowadzonej na podstawie postanowienia sądu kierującego strony do mediacji, kwestie związane z wynagrodzeniem mediatora nie będą przedmiotem umowy mediatorskiej, gdyż wynagrodzenie mediatora ustalane jest wtedy na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 czerwca 2016 r.

w sprawie wysokości wynagrodzenia i podlegających zwrotowi wydatków mediatora w postępowaniu cywilnym⁶³¹ .

Forma szczególna danej umowy musi wynikać z przepisów Kodeksu cywilnego (art. 73 § 1 k.c.). Brak zastrzeżenia przez ustawodawcę formy szczególnej dla umowy mediatorskiej oznacza, że jej zawarcie może nastąpić w dowolny sposób.