Członkowie przybrani

Członkowie przybrani, były to osoby powołane w skład rady familijnej, w celu uzyskania wymaganego kworum dla podjęcia uchwał na konkretnym posiedzeniu. Zmiana osób wchodzących w skład rady familijnej należała do

kompetencji przewodniczącego262. Sędzia pokoju mógł w razie

konieczno-ści uzupełniać skład rady familijnej krewnymi, którzy zamieszkiwali dalej bądź obywatelami z tej samej gminy, których łączyła przyjaźń przynajmniej

z jednym z rodziców263. Członków rady familijnej przybierano w razie

za-istniałej potrzeby. Z reguły powoływano ich do konkretnej uchwały np.:

w miejsce chorego członka264. Bywały jednak przypadki, w których członek

przybrany powoływany był do składu rady kilkakrotnie265.

W razie nieobecności członka w wyznaczonym terminie, można było

w jego miejsce powołać inną osobę266. W takim wypadku pojawiała się

w komparycji protokołu odpowiednia nota. Dokument informował m. in. o tym, kogo i w czyje miejsce przybrano (np.: Ferdynand (…) w miejsce

Karola Klaus chorego do rady przybrany)267. Często wskazany był też

powód nieprzybycia członka. Np. w protokole posiedzenia rady familijnej z 19 kwietnia 1826 r.: w miejscu zapoznanego Mikołaja Szadkowskiego

proboszcza z Turka Miasta, Woyewodztwa Kaliskiego, Woya Nieletnich rodzonego, który dla miejsca odległego stawić się nie mógł, stawił się przybrany W Jozef Soiecki podprokurator przy sądzie poprawczem w

mie-ście Łęczycy mieszkający)268.

262 Prawo cywilne obowiązujące na obszarze byłego kongresowego Królestwa

Pol-skiego, s. 72.

263 Art. 409-410 KN, 380 KCKP.

264 W komparycji członków w 1876 r. zanotowano: Rajnhold Zachert w miejsce

zło-żonego obłożną chorobą Henryka, Bartels jako przyjaciel do rady familijnej przybrany.

SPwŁ, Akta Opieki nieletnich Hermanów, sygn. 38, k. 60. Podobnie: SPwŁ, Akta Opieki

nieletnich Kebschów, sygn. 65, k. 15 (1875 r.).

265 Świadczą o tym wzmianki przy ich nazwiskach, że wchodzili już w skład wcześ-niejszych rad familijnych. W komparycji protokołów dwóch kolejnych posiedzeń rad fa-milijnych nieletnich Peschke z 1875 r. dobierano tę samą osobę w miejsce nieobecnego. Fakt ten odnotowano w aktach w sposób następujący: Juliusz Hesse w miejsce Leopolda

Schultza nieobecnego do rady przybrany. SPwŁ, Akta Opieki nieletnich Peschke, sygn. 63,

k. 2, 4.

266 Art. 414 KN.

Art. 384 KCKP: Jeżeli dany powód wymówienia się iest dostatecznym, a wypada, albo

czekać członka nieobecnego, albo w mieysce iego wyznaczyć kogo innego, w takim przy-padku, iako też w każdym innym, w którym interes małoletniego zdawać się będzie tego wymagać, Prezyduiący Sędzia, Prezydent, Burmistrz lub Wóyt, będzie mógł odroczyć po-siedzenie, albo ie przedłużyć.

267 SPwŁ, Akta Opieki nieletnich po Dominiku Geiseler, sygn. 15, k. 5 (1873 r.).

268 SPPŁ, Akta nieletnich po s. P. Annie Secundo voto Jaraczewskiey pozostałych

Członków przybierano dość często, w miejsce osoby wezwanej, której

miejsce pobytu nie zostało ustalone.Np. w komparycji jednego z

proto-kołów w pierwszym punkcie pojawiła się adnotacja: Alexander (…)

han-dlujący w miejsce Bertolda Bergera niewiadomego z pobytu, na członka

rady familijnej przybrany269. Innym razem powołano inną osobę w

miej-sce krewnego, który wyjechał270.

Do rady familijnej stosunkowo często przybierano przyjaciół bądź

obywateli z sąsiedztwa271. W jednym z protokołów posiedzeń rady

nie-letnich Dussów odnotowano: Prawo zaś Kodexu Cywilnego w artyk: 409

odwołuiąc do Artyk: 407 iako w Braku bliższych Krewnych lub Powino-watych Zamieszkałych odlegle, stąd iż mieli Ciągłe Związki Przyiaźni z Oycem, lub Matką Nieletnich (…) Członki w tym przypadku Przybrane są Mocne składać Rady familyiney w Mieyscu Krewnych (…) y decydować

na Niey wraz z Sędzią Prezyduiącym272.

Rada uzupełniana była często urzędnikami sądowymi: obrońcami są-dowymi (np.: Józef Magnuski Obrońca Sądowy w mieysce zmarłego (…)

do rady przybrany)273; rejentami (w komparycji członków rady familijnej

w 1870 r. pojawiła się informacja: Władysław Hertzberg Rejent w miejsce

interesowanego w tej sprawie Jana Piaseckiego do rady przybrany)274;

woźnymi sądowymi (np.: Franciszek Bogusławski woźny Sądowy, w m.

Łodzi zamieszkały, w miejsce chorego Gotlieba Wencler, na członka rady

przybrany, w braku krewnych przyjaciele)275.

269 SPwŁ, Akta nieletnich po małżonkach Berger, sygn. 21, k. 6 (1870 r.). Podobnie: SPwŁ: Akta tyczące się opieki nieletnich Lisner, sygn. 9, k. 39 (1869 r.); Akta Opieki

Nie-letnich Zieberth, sygn. 53, k. 13 (1876 r.).

270 SPwŁ, Akta Opieki nieletnich po Danielu Grubert, sygn. 26, k. 37 (1870 r.).

271 Np.: W komparycji posiedzenia napisano: do rady przybrani w braku

krew-nych przyjaciele, w m. Łodzi zamieszkali. SPwŁ, Akta Sądu Pokoju w Łodzi doty-czące Opieki nad nieletnimi Ludwikiem i Heleną Lebelt, sygn. 20, k. 48 (1868 r.).

Podobnie: SPwŁ, Akta Opieki nieletnich Rasalskich po Maryannie z Makowskich

Ra-salskiej pozostałych [dalej: SPwŁ, Akta Opieki nieletnich Rasalskich], sygn. 25, k. 31

(1876 r.).

272 SPPŁ, Akta Opiekuńcze i Oblikwidacyine nieletnich Dussów, sygn. 6, k. 19 (1814 r.).

273 SPwŁ, Akta Opieki nieletnich po Danielu Grubert, sygn. 26, k. 37 (1870 r.). Po-dobnie: SPwŁ, Akta Opieki nieletniego Bigoszewskiego, sygn. 48, k. 22-23 (1875 r.).

274 SPwŁ, Akta opieki nieletnich Lipowskich w Łodzi, sygn. 42, k. 9.

275 SPwŁ, Akta opieki nieletnich Muth po Piotrze i Ewie Rozynie małżonkach Muth

pozostałych, sygn. 28 [dalej: SPwŁ, Akta opieki nieletnich Muth], k. 15 (1872 r.).

Po-dobna sytuacja wystąpiła w komparycji posiedzenia z 1873 r., gdzie pojawiła się infor-macja pod. nr 2: W miejscu Teofila Młodzikowskiego szwagra nieletnich zawezwanego

na termin dzisiejszy i niestawającego Bronisław Pstrągowski Kancellista przy Sądzie tutejszym. SPwŁ, Akta opieki nieletnich Drozdalskich w Łodzi, sygn. 56, k.1.

Członków rady familijnej powoływano również w trakcie

posiedze-nia rady, przy spisywaniu obecnych276. Np. 14 grudnia 1813 r. po

spraw-dzeniu obecności członków rady familijnej, i stwierspraw-dzeniu braku dwóch, sąd przybrał na miejsce jednego z nich Mikołaja Szczawińskiego, Pisarza Aktowego Powiatu Łęczyckiego, a na miejsce drugiego Antoniego

Jara-czewskiego, Obrońcę Powiatu Łęczyckiego277 – byle tylko rada familijna

mogła skutecznie działać.

Przybieranie członków w miejsce nieobecnych było narzędziem przydatnym, choć niekiedy nadużywanym. Np. na posiedzeniu odbytym 2 marca 1826 r. przybrano członka w miejsce nieobecnego, któremu nie

doręczono kurendy278.

Jeżeli członek rady został wybrany opiekunem głównym bądź przy-danym, często od razu na jego miejsce przybierano nowego członka. Ta-kie zdarzenie miało miejsce np.: na posiedzeniu rady familijnej nieletnich Bergerów w dniu 2/14 czerwca 1865 r. W protokole odnotowano nastę-pującą informację: Obecni powyższej uchwale Opiekunowie obowiązki na

nich włożone przyjęli i w miejsce jednego z nich został przybrany do rady

na członka obecny (…) Tkacz z m. Łodzi279.

Nawet, jeżeli posiedzenie nie doszło do skutku, zgromadzeni krew-ni wraz z przewodkrew-niczącym podejmowali decyzje dotyczące składu. Np. z protokołu odroczenia posiedzenia rady familijnej nieletnich Wizer,

276 Gdy zaś Józef Byszewski w Kotkowie zamieszkały z przyczyny słabości

sta-nąć nie był wstanie, zaprosił J.W. Sędzia Prezyduiący W. Antoniego Bądkowskie-go tu przytomneBądkowskie-go, a Wuja nieletnich powyżej wyrażonych Dzieci, ażeby wspolnie z innemi członkami zasiadł, i przy obradach był przytomny. Stawaiący przyiął chętnie Obowiązek członka Rady familyiney wskazane miejsce zabrał. SPPŁ, Akta Opiekuń-cze Nieletnich po ś. p. Barbarze z Bądkowskich Gałeckiey pozostałemi Dziećmi,

sygn. 16, k. 3 (1821 r.).

277 SPPŁ, Akta opiekuńcze tyczące się opieki nad pozostałemi małoletnimi po niegdy

ś. P. Ontonem Szamowskim z Rogilewa, sygn. 5, s. 6-7. Inne przykłady posiedzeń podczas

których doszło do przybrania członków: SPPŁ: ibidem, s. 39 (1820 r.); Akta nieletnich po

s. P. Annie Secundo voto Jaraczewskiey pozostałych dwojga Dzieci, sygn. 14, k. 14 (1826 r.); Akta Sądu Pokoiu Powiatu Łęczyckiego tyczące się Opieki Nieletnich po niegdy Ignacem Duninie, sygn. 28, k. 16 (1835 r.).

278 SPPŁ, Akta Opiekuńcze i Oblikwidacyine nieletnich Dussów, sygn. 6, k. 140.

279 SPwŁ, Akta nieletnich po małżonkach Berger, sygn. 21, k. 1-2. Inny przykład:

W miejsce Kornatowskiego powołanego do obowiązków przydanego opiekuna, rada fami-lijna przybiera do grona swego, za członka Józefa Paeske sekretarza Magistratu miasta Zgierza tu obecnego. SPPŁ, Akta Opiekuńcze Nielenich po ś. p. Barbarze z Bądkowskich Gałeckiey pozostałemi Dziećmi, sygn. 16, k. 1 (1821 r.). Podobnie: SPwŁ: Akta Opieki nieletnich Rasalskich, k. 3 (1866 r.), k. 31 (1876 r.); Akta opieki nieletnich Muth po, k. 2

(1866 r.); Akta Opieki nieletnich po Józefie Schultz, sygn. 35, k. 11 (1872 r.); Akta Opieki

z 17 marca 1824 r. wynika, że zgromadzeni w miejsce zwolnionego

człon-ka obrali obywatela, który przybył na wcześniej wyznaczony termin280.

3. nieodpowiedni skład

Literatura z okresu późniejszego, przemawiała za tym, że sąd mógł uwzględnić odstępstwo od postanowień kodeksu dotyczących składu rady familijnej, gdyby przemawiały za tym szczególne okoliczności, o ile nie zachodził podstęp lub zmowa i szkoda dla interesu chronionego przez

prawo281.

W aktach praktyki nie brakuje przypadków, w których skład rady fa-milijnej odbiegał od wymagań prawnych. Nie były to sytuacje spotykane często, niemniej jednak trudno je pominąć.

3.1. Pomijanie osób uprawnionych przy kreowaniu składu