Podejmowanie decyzji dotyczących wszczynania, prowadzenia procesów i dochodzenia wierzytelnościprowadzenia procesów i dochodzenia wierzytelności

Rada familijna upoważniała opiekunów do wystąpienia z powódz-twem działowym, dochodzenia wierzytelności należnych pupilom drogą pozasądową bądź w drodze procesu.

– Wydawanie uchwał związanych z działem majątku

Na łamach GSW w 1877 r. opisano przypadek zatwierdzenia przez radę familijną projektu działu majątku. Rodzina upoważniła opiekę do

754 SPPŁ, Akta Opiekuńcze Nad pozostałemi Małoletniemi po niegdy Sp. Faustynie

Stokowskim, sygn. 3, s. 40-41.

755 Ibidem, s. 66.

popierania procesu działowego, jak również do podjęcia funduszy mają-cych z takiego działu przypaść. Sprawa była o tyle ciekawa, że pełnoletni sukcesorowie wraz z matką przed poddaniem uchwały rady familijnej pod zatwierdzenie Trybunału, zmienili ów projekt działu i dopiero wówczas uzyskali zatwierdzenie. Po 3 miesiącach dział się uprawomocnił. Świade-ctwo prawomocności wraz z wyrokiem złożone zostało w banku, z prośba o wypłatę. Niestety bank odmówił wypłaty. Wśród powodów odmowy wskazał: że rada familijna nieletnich winna przedewszystkiem

zaakcep-tować prawomocny wyrok Trybunału, dział zatwierdzający757. Mecenas

relacjonujący to zdarzenie wyraził pogląd: Żądanie Banku, aby rada

fa-milijna zaakceptowała wyrok prawomocny, dział zatwierdzający, jest bez celu i skutku. Przypuśćmy, że rada familijna nie zaakceptuje wyroku; ta przecież jej decyzja, prawomocności tegoż zniweczyć nie może; a skoro wszystkie strony interesowane do wyroku wpływały, żadnych sporów nie czyniły i na projekt działowy zgadzały się; nie ma środka w prawie,

który-by moc tego wyroku wzruszył758.

Praktyka łęczycka, zgierska i łódzka przemawia za podejmowaniem

przez radę kilku uchwał: upoważniającej do popierania działu759,

odpo-wiedzi na rozpoczętą procedurę podziału760 i zatwierdzającej dział

po-twierdzony prawomocnym wyrokiem sądu761.

Akta pupilarne dokumentują 15 uchwał rad familijnych, które upo-ważniły do popierania powództwa o dział majątku i 9 uchwał zatwier-dzających dział już po wydaniu w tym zakresie wyroku przez Trybunał Cywilny I Instancji. Niekiedy rada familijna uznawała dział za

niespra-757 X. Krasiński, Czy w razie, gdy rada familijna upoważniła opiekę do zgodzenia się

na projekt działowy a nawet do podniesienia udziału nieletnich, jaki przypadnie, potrzebne jest zaakceptowanie przez tęż radę wyroku prawomocnego zatwierdzającego dział summy, w depozycie Banku złożonej? Rozbiór pytań z prawa cywilnego, GSW, Warszawa 1877,

s.156-157.

758 Ibidem.

759 Np.: rada familijna w 1872 r. uchwaliła: upoważnia opiekę do złożenia odpowied-niego wniosku do działów majątku, dodatkowo po Fryderyku Hoffmanie w dniu 18/ 30

Li-stopada r. b. przez Rejenta Szlimma w Łodzi sporządzić się mającego. SPwŁ, Akta Opieki nieletnich Hoffmanów, sygn. 55, k. 1-2.

760 Np.: rada familijna nieletnich Schultz na posiedzeniu odbytym w Sądzie Pokoju w Łodzi dnia 15/27 marca 1872 r. uchwaliła: Gdyby pełnoletnie rodzeństwo Schultzów,

wystąpiło z procesem o działy majątkowe, na taki raz rada familijna upoważnia opiekę nie-letnich do bronienia ich praw przy działach i stawania w ich imieniu. SPwŁ, Akta Opieki nieletnich po Józefie Schultz, sygn. 35, k. 12.

761 Np.: ibidem, k. 19-20 (1874 r.); Akta Opieki nieletnich Hermanów, sygn. 38, k. 6-7 (1871 r.); Akta Opieki nieletnich Matzów, sygn. 50, k. 28-30 (1875 r.); Akta Opieki

nielet-nich Hoffmanów, sygn. 55, k. 3; Akta Magistratu Miasta Łodzi Tyczące się Ustanowionej nad nieletniemy Ottonem i Emilią rodzeństwem Hoffman, k. 13-14 (1874 r.).

wiedliwy. Np. 4 lipca 1809 r. rada familijna nieletnich Byszewskich uznała podział majątku dokonany przez matkę w testamencie za niespra-wiedliwy, ze względu na zmianę wartości nieruchomości. Rodzina

zade-cydowała o sprzedaży majątku i równym podziale762.

Najczęściej zapadały jednak uchwały zatwierdzające dział. Np. rada familijna 8/20 listopada 1872 r. uchwaliła: z uwagi, że dział majątku po

Gotliebie Fidlerze ojcu nieletniego Haskle, dnia 2/14 Marca 1872 roku przez Hałaczkiewicza Rejenta w Zgierzu prawnie i z Korzyścią dla tegoż nieletniego został sporządzony; zatem rada familijna jednozgodnie wyrok Trybunału Cywilnego w Warszawie dnia 12/24 Czerwca roku bieżącego zapadły, którym dział majątku wyżej wzmiankowany został zatwierdzony, we wszystkiem akceptuje, ten za prawomocny względem nieletniego uzna-je, a tem samem zwalnia stronę interesowaną od obowiązku doręczenia go opiece763.

Rada familijna 5/17 lipca 1872 r. postanowiła: Wyrok ostatecznego

przysądzenia nieruchomości przez Trybunał Cywilny w Warszawie dnia 25. Maja /: 2. Czerwca : / 1870 roku wydany i wyrok tegoż Trybunału z dnia 24. Listopada /: 6. Grudnia:/ 1870 działy majątku po Erneście Handke zatwierdzający, imieniem nieletnich akceptuje i te za prawomocne względem nich uznaje764.

Rada familijna nieletnich Hoffman 2/14 października 1874 r. uch-waliła: dział majątku po ojcu ich przez Delegowanego Rejenta

Kance-laryi w Łodzi Szlimma dnia 18/: 30 :/ Listopada 1872 roku sporządzony, wyrokami Trybunału Cywilnego w Warszawie z dnia 1873 roku i Sądu Apelacyjnego z dnia 7/ 19 i 11/23 Czerwca 1874 roku zatwierdzony jako korzystny dla nieletnich, zatwierdza, a tem samem rzeczony dział i po-wyższe wyroki dział zatwierdzające, za prawomocne względem nieletnich

Hoffmanów uznaje i od doręczenia ich opiece nieletnich zwalnia765. Inna

rada familijna nieletnich Hoffman (wnuczków), 23 października/4

listo-pada 1874 r. również zatwierdziła ten dział766.

762 SPPŁ, Akta tyczące się opieki nad małoletnimi po niegdy Franciszku Byszewskim

pozostałemi, sygn.1, s. 12.

763 SPwŁ, Akta opieki nieletnich Fidlerów, sygn. 32, k. 5-6.

764 SPwŁ, Akta Opieki nieletnich Hermanów, sygn. 38, k. 6.

765 SPwŁ, Akta Opieki nieletnich Hoffmanów, sygn. 55, k. 3.

766 Dział majątku po Fryderyku Hoffmanie Dziadzie nieletnich przez Delegowanego

Rejenta Kancelaryi w Łodzi Szlimma dnia 18/30 Listopada 1872 roku sporządzony, wy-rokami Trybunału Cywilnego w Warszawie z dnia 16/28 i 19/ 31 Marca 1873 roku i Sądu Appellacyjnego z dnia 7/19 i 19/23 Czerwca 1874 roku zatwierdzony, jako korzystny dla nieletnich, zatwierdza, a temsamem rzeczony dział i powyższe wyroki dział zatwierdzające, za prawomocne względem nieletnich uznaje i od doręczenia ich opiece zwalnia. (Akta

– Upoważnienie do prowadzenia procesów i dochodzenia wierzytelności

Akta opiekuńcze zawierają 33 przypadki, w których rada familijna upoważniła opiekę do prowadzenia procesów. Np. w protokole rady fa-milijnej z 12 czerwca 1817 r. nieletniego Słuckiego zapisano: Rada

Fa-milyina rozważając powyższy wniosek WW Opiekunów, postanowiła y zadecydowała w ten sposób. Iż gdy z Uwiadomienia W. Gałczyńskiego dostatecznie iest przekonaną, iako Processa graniczne są iuż porozpoczy-nane, które dawniey tenże W. Gałczyński, Jako y Inne, własnym Kosztem

Zastępował nateraz Upoważnienia W.W. Opiekunów767.

Rada familijna 2 października 1821 r. postanowiła: Na koniec

upoważ-nia ieszcze Rada Familynna Podopiekuna J Pana Jakoba Lange, ażeby ten Małoletnich we wszystkim zastępował, takowych bronił, w sądach wszyst-kich lub niższych stawał, wyroki przyjmował, od uciążliwych appellował, zgoła tak działał, iak słusznem i uczciwem przystoi, i żeby co przyszłości za

wszelkie stąd wyrządzone szkody, nie stał się odpowiedzialnym768.

Rada familijna na posiedzeniu odbytym 8/20 listopada 1867 r. po-stanowiła: rada familijna mając własne przekonanie, że są w biegu

róż-ne sprawy przeciwko ś. p. Karolowi Leopoldowi Berg w drodze procesu cywilnego uformowane i z powództwa jego rozpoczęte, oraz że zachodzi nagła i konieczna potrzeba bronienia lub popierania tych spraw zatem rada familijna, aby nieletni na stratę przez zwłokę nie byli narażeni, - jednozgodnie upoważnia ich matkę Paulinę Matyldę Bergową do popie-rania i kończenia procesów tak pko jej mężowi, iakoteż z powództwa jego rozwiniętych, - a na przydanego opiekuna wkłada obowiązek, aby dołożył wszelkiego starania, iżby procesa te z korzyścią dla nieletnich były ukoń-czone769.

W protokole posiedzenia sądowego, w którym uczestniczyła osoba le-gitymowana przez uchwałę rady familijnej pojawiała się o tym informacja (nie zawsze był to opiekun – niekiedy był to bliski krewny bądź powino-waty). Np. w komparycji protokołu posiedzenia w „Sądzie

Podsędkow-Magistratu Miasta Łodzi Tyczące się Ustanowiinej nad nieletniemy Ottonem i Emilią ro-dzeństwem Hoffman loc. cit.).

767 SPPŁ, Akta tyczące się zwołania Rady Familijnej nieletniego Izydora Słuckiego, s. 78.

768 SPPŁ, Akta Opiekuńcze nieletnich Willów, k. 4.

769 SPwŁ, Akta opieki nieletnich Berg, sygn. 34, k. 6-7. Podobnie: SPPŁ, Akta tyczące

się opieki nad małoletnimi po niegdy Franciszku Byszewskim pozostałemi, sygn. 1, s. 26

skim” z 16 marca 1809 r. zapisano: W. Jm. Pan Józef Byszewski Powód

przez Radę Familynę do ninieyszey sprawy legitymowany770.

Rada familijna upoważniała opiekę do dochodzenia wierzytelności, które należały do masy spadkowej należnej nieletnim. Akta opiekuńcze potwierdzają 29 przypadków rozstrzygania przez radę familijną materii dochodzenia wierzytelności drogą nieprocesową. Np. rada familijna nie-letnich Skoniecznych 2 marca 1819 r. postanowiła: wkładając zarazem na

niego obowiązek, aby wszelkie pozostałości tak ruchomy iako i

nierucho-my Prawem dochodzili, takowy wywindykowali771.

Rada familijna 22 września/4 października 1870 r. upoważniła opie-kuna głównego do dochodzenia wszystkich wierzytelności do masy

nale-żących, które zostały wymienione w tytule IV inwentarza majątku772.

W aktach opiekuńczych natrafiamy na uchwały rad familijnych, któ-re z jednej strony upoważniają do dochodzenia wierzytelności nieletnich drogą niesporną, ale na wypadek nieskuteczności przedsięwziętych przez opiekę środków, dają jej moc wkroczenia w imieniu pupili na drogę są-dową. Tak postąpiła rada familijna na posiedzeniu 10/22 czerwca 1870 r. W protokole odnotowano: upoważnia ojca do odebrania sumy 2250 od

Jana Piaseckiego Właściciela folwarku Pabianice i rubli Sr. 1500 od Anieli Witkowskiej właścicielki dóbr Zlew w Powiecie Łaskim położonych, jak równie do odebrania zaległego i za czas bieżący procentu, pokwito-wania z odbioru i zezwolenie na wykreślenie wierzytelności powyższych z ksiąg hypotecznych, gdyby zaś dłużnicy ci odmówili wypłaty, rada fami-lijna upoważnia Wawrzyńca Lipowskiego do wystąpienia przeciwko nim z procesem, aresztowania ich funduszów i zajęcia dóbr ich na

wydzierża-wienie i przymusowe wywłaszczenie773.

770 Ibidem, s. 17.

771 SPPŁ, Akta Opiekończe Nieletnich Skoniecznych, sygn. 13, k. 5. Podobnie: SPPŁ: Akta opiekuńcze tyczące się opieki nad pozostałemi małoletnimi po niegdy ś.

P. Ontonem Szamowskim z Rogilewa, sygn. 5, s. 160-162 (1825 r.); Akta Sądu Po-koiu Powiatu Łęczyckiego tyczące się Opieki po Melchiorze i Apolonii Nużkiewiczów,

k. 9 (1833 r.); SPwŁ: Akta Opieki nieletnich po Danielu Grubert, sygn. 26, k. 10 (1866 r.);

Akta opieki nieletnich Lipowskich w Łodzi, sygn. 42, k. 9-10 (1870 r.).

772 SPwŁ, Akta Opieki nieletniego Bigoszewskiego, sygn. 48, k. 16-17.

5. podejmowanie decyzji dotyczących