Podejmowanie decyzji co do ruchomości objętych inwentarzeminwentarzem

Spis inwentarza majątku powinien być sporządzony przez opieku-na w ciągu 10 dni od rozpoczęcia urzędowania. Opiekun główny powi-nien podać do inwentarza wszystkie roszczenia, które mu przysługiwały względem masy, pod rygorem utraty tych należności. W akcie powinna pojawić się wzmianka, że opiekun został o tym obowiązku pouczony

przez urzędnika sporządzającego inwentarz majątku446. Opiekun główny

był zobowiązany do przedstawienia radzie familijnej spisu pozostałości

jednak bez upoważnienia rady familijnej zrzec się rękojmi wierzytelności należnej pu-pilowi, chyba, że zobowiązanie zostało już spełnione (Prawo cywilne obowiązujące na

obszarze Kongresowego Królestwa Polskiego, s. 87).

445 A. Okolski, op. cit., s.163-205.

446 Spis inwentarza majątku powinien zostać sporządzonym, przez sukcesorów w ciągu 3 miesięcy od śmierci spadkodawcy. Po sporządzeniu spisu pozostałości pra-wo przewidywało termin 40 dni, dla sukcesorów, aby zdecydowali się czy chcą spa-dek przyjąć, czy odrzucić. (H. Chwalibóg, Wykład Kodexu Postępowania Cywilnego, s. 9-10).

Art. 451 KN: Opiekun w ciągu dni dziesięciu po mianowaniu, o którym był należycie

zawiadomiony, żądać będzie odjęcia pieczęci, jeżeli były przyłożone, i postara się o przy-stąpienie bezpośrednio potem do spisania inwentarza majątku małoletniego w obecności opiekuna przydanego. Jeżeli się mu co należy od małoletniego, powinien to podać do in-wentarza, pod upadkiem należności, a to na wezwanie, jakie mu w tym względzie Urzędnik publiczny uczynić jest obowiązany, o czem wzmianka w protokóle zamieszczoną będzie.

Po 1825 r. KCKP materię tę omówił oddzielnie (częściowo w art. 427, a częściowo 428 KCKP). Art. 427 KCKP stanowił; Opiekun powinien w przeciągu dni dziesięciu od

dnia, w którym mu powołanie go do opieki należycie wiadome zostało, żądać odjęcia pie-częci, jeżeli przyłożone były, a w każdym razie dopilnować niezwłocznego sporządzenia inwentarza majątku małoletniego, w obecności opiekuna przydanego. Opiekun, powziąw-szy wiadomość w ciągu sprawowania opieki o spadku na rzecz małoletniego otworzonym, winien w dniach dziesięciu, od dnia powziętej wiadomości, toż samo dopełnić. W tych przypadkach, w których Prezydent, Burmistrz lub Wójt, mocnemi są zwołać radę familijną, mocnemi są oraz sporządzić inwentarz za staraniem opiekuna, w przytomności opiekuna przydanego. Na biegłych powinni być wziętymi, ile możności, ludzie miejscowi, i mogą wykonać przysięgę przed Prezydentem, Burmistrzem lub Wójtem. Art. 428 KCKP: Jeżeli się opiekunowi co od małoletniego należy, powinien to oświadczyć do inwentarza, pod utratą należytości. Urzędnik sporządzający inwentarz obowiązany ostrzedz go w tej mierze i o ostrzeżeniu takowym wzmiankę w akcie uczynić. Od utraty należytości, pomimo ostrze-żenia urzędnika do inwentarza niepodanej uwolnić tylko może opiekuna udowodniona ta okoliczność, iż później o tejże należytości się dowiedział.

po zmarłych rodzicach małoletniego447, w przeciągu miesiąca po jego sporządzeniu. Rada familijna miała wówczas zadecydować o sprzedaży

ruchomości bądź zatrzymaniu ich w naturze448.

Prawo nakazywało radzie familijnej podjęcie decyzji w sprawie ru-chomości objętych inwentarzem majątku, należących do sched małolet-nich: winna ona określać, które z nich powinny zostać sprzedane, a które

pozostawione w naturze449.

1.2.2.1.1. Zachowanie ruchomości w naturze

Ojciec lub matka (jako opiekunowie) mieli prawo do zachowania ru-chomości w naturze. Powinni jednak oszacować je na swój koszt, przy

pomocy biegłego, mianowanego przez opiekuna przydanego450. Niekiedy

447 Art. 426 KCKP: Prezydent, Burmistrz lub Wójt powinni, w przypadkach, w

któ-rych zwołanie rady familijnej do nich należy, z chwilą powziętej wiadomości o otwarciu w ich okręgu spadku, udać się z przybraniem dwóch świadków na miejsce, spisać wszelkie ruchomości, i takowe zabezpieczyć, wyjąwszy gdyby spadek znajdował się w posiadaniu którego z rodziców małoletniego.Na świadków wezwanemi być powinni, opiekun główny i opiekun przydany, jeżeli opieka już istnieje, i ci w miejscu się znajdują; gdy zaś ich nie masz, wezwanemi być powinni miejscowi krewni i powinowaci, a gdyby i tych nie było, - po wsiach gospodarze rolnicy, - po miastach właściciele domów.

Jeżeli zachodziła trudność w złożeniu do akt inwentarza majątku, sądy pokoju miały poprzestawać na deklaracji opiekunów lub kuratorów w stosunku do wysokości i rodzaju należącego do małoletnich majątku. S. Zawadzki, op. cit., t. I, 1860, s. 246.

448 Art. 452 KN: W przeciągu miesiąca od ukończenia inwentarza, opiekun, w

przy-tomności opiekuna przydanego rozporządzi sprzedaż przez licytacyę, przed Urzędnikiem publicznym odbyć się mającą, wszystkich ruchomości, oprócz tych, do zachowania których w naturze, upoważni go rada familijna, a to za poprzedniem rozlepieniem i obwieszczenia-mi, o których wzmianka w protokóle uczynioną będzie. Po 1825 r. materię tę regulował

sze-rzej art. 429 KCKP: Opiekun przedstawi radzie familijnej inwentarz w przeciągu miesiąca

od zakończenia onego, a ta oznaczy, które ruchomości, gdzie, i w jakim czasie sprzedane, a które w naturze zachowane być mają. Sprzedaż następować powinna przez publiczną urzędową licytacyę podług przepisów Kodexu Postępowania (ar. 953 in.), i w obecności opiekuna przydanego. Jednak opiekun, nie czekając zebrania się rady familijnej, obowią-zanym jest sprzedać rzeczy zepsuciu podpadające, oraz i te, których utrzymanie byłoby zbyt kosztownym. Rada familijna, przez Prezydenta, Burmistrza lub Wójta zwołana, może oraz oznaczyć mniej kosztowną formę publicznej licytacyi.

449 M. Godlewski, op. cit., s. 533-534.

450 Art. 453 KN: Ojciec i matka, dopóki im służy własne i prawne użytkowanie z

ma-jątku małoletniego, wolni są od przedania ruchomości, jeżeli je chcą zachować dla po-wrócenia ich w naturze. W takim razie, każą sporządzić, swoim kosztem, ich oszacowanie podług istotnej wartości przez biegłego, który mianowany będzie przez opiekuna przy-danego i wykona przysięgę przed Sędzią Pokoju. Oddadzą wartość szacunkową takich ruchomości, którychby w naturze zwrócić nie mogli.

Biegły powinien wykonać przysięgę w sądzie. Rodzic musiał zapłacić wartość szacun-kową ruchomości, których nie mógł w naturze swoim dzieciom zwrócić. Art. 430 KCKP przewidywał: Ojciec i matka, którym służy prawne majątku małoletniego użytkowanie,

po-rada familijna upoważniała opiekuna głównego do zachowania części ru-chomości w naturze, ze względu na ich przydatność. Pewne ruru-chomości

jak np.: srebra, klejnoty, korzystniej było zatrzymać451.

Na łamach GSW znajdujemy następującą informację: art. zaś 430 K.

C. P. stanowi, że w przypadku, gdy pozostali ojciec i matka chcą takie ruchomości zachować, celem ich powrócenia w naturze, to oszacowanie tychże nastąpić winno przez biegłego, którego zamianuje opiekun przyda-ny. Wola prawa, w tych przepisach wyrażona, nie może być udaremnioną;

nie zachowanie jej pociągnąć musi za sobą następstwa452.

Jeżeli opiekun główny zachował ruchomość należącą do pupila bez zgody rady familijnej, a nie był to akt złego zarządu i nie wywołał szkody po stronie małoletniego, mógł być skazany na zapłacenie odsetek od ceny

tej ruchomości, licząc od dnia ustania opieki453.

1.2.2.1.2. Sprzedaż ruchomości

Ruchomości miały być sprzedane przez publiczną licytację454, a o tym

gdzie i w jakim terminie, zdecydować miała rada familijna. Sprzedaż

po-winna następować w obecności opiekuna przydanego455. Kodeks francuski

przewidywał, że licytacja powinna obyć się w ciągu miesiąca od zamknię-cia inwentarza, co było trudne do wykonania w stosunku do wszystkich ruchomości. Były bowiem takie ruchomości, których sprzedaż w nieod-powiednim terminie mogłaby narazić małoletniego na stratę, np.: bydło,

wełna456. KCKP zobowiązywał opiekuna do sprzedaży ruchomości

pod-legających zepsuciu (ewentualnie takich, których utrzymanie było zbyt

kosztowne), nie czekając na decyzję rady familijnej457.

wrócenia ich w naturze, lecz w takowym przypadku postarają się o oszacowanie ich swym kosztem podług istotnej wartości przez biegłego, który mianowany będzie przez opiekuna przydanego, i wykona przysięgę w Sądzie, przed Prezydentem, Burmistrzem lub Wójtem; obowiązani zaś będą zapłacić wartość szacunkową tych ruchomości, którychby w naturze zwrócić nie mogli.

451 M. Godlewski, op. cit., s. 534-535.

452 Rozbiór pytań z prawa cywilnego, GSW, nr 19, Warszawa 1876, s. 153-154.

453 Prawo cywilne obowiązujące na obszarze Kongresowego Królestwa, s. 89.

454 Sprzedaż z wolnej ręki własności pupila, pomimo zatwierdzenia jej przez opiekę i radę familijną mogła być uznana za nieważną. Prawo nie wymagało dowodu na okolicz-ność pokrzywdzenia pupila w wyniku takiej transakcji. Jurysprudencja Warszawskiego

Senatu z 1861 r., D. Skurzalski, Objaśnienia do prawa cywilnego, s. 18.

455 Art. 452 KN, a po 1825 r. art. 429 KCKP.

456 M. Godlewski, op. cit., s. 534-535.