Powołanie ojczyma na współopiekuna

Rady familijne zgodnie z obowiązkiem ustawowym, wyrażając zgodę na zawarcie przez opiekunkę nowego małżeństwa bądź przywracając ją do

opieki, za każdym razem powoływały ojczyma na współopiekuna645.

Ojczy-ma powołano na współopiekuna w 21 przypadkach na 119 opiek. Np. rada familijna nieletnich Will, 2 października 1821 r. po utrzymaniu matki przy opiece mimo zawartego małżeństwa, postanowiła dodatkowo: i przydaie się

za współopiekuna nowego iey Małżonka Ludwika Kamitz, które Małżeństwo

iedną oznaczą Osobę i solidarnie są odpowiedzialnemi646.

Podobnie: 25 stycznia/6 lutego 1861 r. rada familijna nieletnich Ur-lich postanowiła: Przeciwko wejściu matki nieletnich w powtórne Związki

małżeńskie z Franciszkiem Liesner Tkaczem z m. Łodzi, rada familijna nie ma nic do nadmienienia i pomimo zawarcia tego małżeństwa matkę przy

opiece głównej utrzymuje a nowego małżonka za współopiekuna dodaje647.

642 SPwŁ, Akta opieki nieletnich Wagner, sygn. 58, k. 4-5. Podobnie: SPPŁ: Akta

Sądu Pokoju Powiatu Łęczyckiego dotyczące się Opieki Nieletnich Domzałów, sygn. 24,

k. 5-6 (1824 r.); Akta Sądu Pokoju Okręgu Łęczyckiego tyczące się

ustanowie-nia Opiekuna nad nieletniemi po Krzysztofie Deyter pozostałemi [dalej: Akta Sądu Pokoju Okręgu Łęczyckiego tyczące się ustanowienia Opiekuna nad nieletniemi po Krzysz-tofie Deyter], sygn. 46, k. 1-8 (1856 r.).

643 Np.: SPwŁ, Akta Opieki nieletnich Schnejder, sygn. 31, k. 10-11.

644 Patrz: punkt 3.3.

645 Np.: SPPŁ: Akta Opiekuńcze nieletnich Willów, k. 4 (1821 r.); SPwŁ: Akta tyczące się opieki nieletnich Lisner, sygn. 9, k. 40 (1869 r.); Akta opieki nad nieletniemi po

Anto-niem Ulrich, k. 2-3 (1861 r.); Akta opieki nieletnich po Wilhelmie Schwalm, sygn. 13, k.

1-2 (1862 r.); Akta Opieki nieletnich po Gotfrydzie Kurtzweg pozostałych, sygn. 19, s. 1-2 (1864 r.); Akta Opieki Nieletnich Zieberth, sygn. 53, k. 2 (1872 r.); Akta opieki nieletnich

Wagner, sygn. 58, k. 4-5 (1873 r.).

646 Akta Opiekuńcze nieletnich Willów, loc. cit. Podobnie: SPPŁ: Akta Sądu Pokoju

Powiatu Łęczyckiego dotyczące się Opieki Nieletnich Domzałów, sygn. 24, k. 5-6 (1824

r.); Akta Sądu Pokoju Okręgu Łęczyckiego tyczące się ustanowienia Opiekuna nad

nielet-niemi po Krzysztofie Deyter loc. cit.; SPwŁ: Akta opieki nieletnich po Wilhelmie Schwalm,

sygn. 13, k. 1-2 (1862 r.); Akta opieki nieletnich Wagner, loc. cit.; Akta Opieki Nieletnich

Zieberth, sygn. 53, k. 13-14 (1876 r.).

3.2. Mianowanie opiekuna szczególnego

Na 119 przebadanych akt opiekuńczych znaleźliśmy 10 przypadków ustanowienia przez radę familijną opiekuna ad hoc. Uchwały w tym za-kresie zostały podjęte z inicjatywy opiekuna, który ze względu na swój interes, nie mógł reprezentować pupili. Głównym powodem była sprzecz-ność interesów opiekunów i podopiecznych zachodząca przy procesach działowych. Rady familijne powoływały wspólnego opiekuna szczegól-nego dla wszystkich nieletnich. Np. 8/20 stycznia 1866 r. doszło do usta-nowienia opiekuna ad hoc dla nieletnich Grubert. W protokole zapisano:

rada familijna wiedząc, że matka nieletnich Florentyna Grubertowa jest współwłaścicielką spadku po mężu jej pozostałego i że dla oddzielenia swej części wystąpi z procesem działowym, a tem samem w tymże procesie nie będzie mogła bronić praw swoich dzieci, - jednozgodnie za opiekuna szczegółowego dla nieletnich do dopilnowania ich praw w procesie dzia-łowym przez matkę rozwinąć się mającym, wybiera Józefa Paszkiewicza obywatela (…) właściciela zakładu farbiarskiego w m. Łodzi zamieszka-łego648.

Podobnie postąpiła 25 maja/6 czerwca 1866 r. rada familijna nielet-nich Hoffman. Dowodem na to jest adnotacja w protokole: Rada familijna

uznając słusznem powyższe żądanie jednozgodnie za opiekuna szczegó-łowego dla nieletniej Melindy Hofmanowej w procesie o dział majątku po ojcu jej Wilhelmie Hoffman przez pełnoletnie jego dzieci rozwinąć się mającym, Fryderyka Jonz zpomiędzy siebie wybiera i ten obowiązki przyj-muje649.

W aktach opiekuńczych natrafiamy na pojedynczy przypadek pomi-nięcia przez radę familijną wniosku matki o ustanowienie opiekuna ad

hoc. Na posiedzeniu rady familijnej nieletnich Trzebuchowskich, 17/29

marca 1841 r. matka złożyła wniosek: a w takowym przypadku Kolizyi

Interesów między Opiekunem a Nieletniemi Kurator Szczególny do dopil-nowania Praw tychże nieletnich nominowanym bydź powinien, żąda Za-tem Opiekonka główna, aby Rada familijna do reprezentowania i

Zastę-powania Nieletnich Szczególnego Kuratora mianować zechciała650. Rada

familijna jednak nie powołała opiekuna szczególnego na tym

posiedze-648 SPwŁ, Akta Opieki nieletnich po Danielu Grubert, sygn. 26, k. 3.

649 SPwŁ, Akta Opieki nieletnich po małżonkach Hoffman pozostałych, sygn. 24, k. 19.

650 Akta Sądu Pokoju Powiatu Łęczyckiego w Gubernii Mazowieckiej dotyczące się uregulowania opieki nad nieletnimi po zmarłym Bonawenturze Trzebuchowskim,

niu. Uczyniła to dopiero na kolejnym, odbytym 24 marca/5 kwietnia. Co ciekawe, określono go opiekunem głównym. W protokole odnotowano:

skoro taż zamierza wytoczyć akcyę sądową względnie przyznania oney-że iedney trzeciey Części Spadku po zmarłym Małżonku iey otworzonego tem samem działać iako Opiekonka główna w interesie nieletnich Swych Dzieci nie może a stąd zachodzi potrzeba iżby do tego iedynie interessu tylko w mieysce iey inny Opiekon główny wybranym został, przeto Rada głównego dla nieletnich Maryanny i Theremy Trzebuchowskich po zmar-łym Bonawenturze Trzebuchowskim pozostałych Córek dla dopilnowania praw ich przy rozprawie o ustanowienie iedney trzeciey części spadku na osobę Matki i dotychczasowey Opiekunki główney tytułem dożywocia

przypadaiącego w mieysce teyże Wey Teressy Trzebuchowskiey Opiekonki

Głóney Wo Onufrego Byszewskiego Wuia nieletnich Członka z Grona

swe-go wybiera i pozostawia651.

Rady familijne powoływały niekiedy podopiekuna szczególnego. Np. 13/25 lutego 1876 r. rada familijna nieletnich Hermanów ustanowiła szczególnego opiekuna, w miejsce opiekuna przydanego, który miał być

pokwitowany przez opiekę652.

Niekiedy cała opieka była zastępowana przez opiekunów ad hoc. Tak, np. rada familijna nieletnich Grabskich 5/17 listopada 1875 r. powołała opiekę szczególną ze względu na zachodzące sprzeczne interesy opiekuna głównego i przydanego z nieletnimi przy procesie działowym. W uchwa-le rady familijnej zanotowano: wreszcie opiekę szczególną /ad hoc/ do

całego procesu działowego odpowiednio do Art. 968 KPS, w ten sposób ustanawia, iż opiekunem głównym Wendla Regner, zaś szczególnym

przy-danym Juliusza Schultz wybiera653.

3.3. Zmiana opieki

Akta pupilarne dokumentują aktywność rad familijnych w zakre-sie zmiany opieki. Dysponujemy uchwałami tych kolegiów w zakrezakre-sie zarówno powoływania opiekuna czy podopiekuna w miejsce zmarłego, jak również uwalniających bądź usuwających dotychczasową opiekę od

651 Ibidem, k. 15-17. Podobnie: SPwŁ, Akta opieki nad nieletniemi po Antoniem

Ulrich, k. 1 (1860 r.); Akta Opieki Nieletnich Zieberth, sygn. 53, k. 13-14 (1876 r.); Akta opieki nieletnich Drozdalskich w Łodzi, sygn. 56, k. 1-5 (1873 r.); Akta Opieki nieletnich Peschke, sygn. 63, k. 1 (1874).

652 SPwŁ Akta Opieki nieletnich Hermanów, sygn. 38, k. 60.

653 SPwŁ, Akta Opieki nieletnich Grabskich po Karolinie Grabskiej [dalej: SPwŁ,

sprawowanych obowiązków. Ze względu na różnice dotyczące chociażby powodów leżących u podstaw tych decyzji omówimy tę praktykę osobno.