Dotacje budżetowe dla uczelni niepublicznych w świetle przepisów ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym
2. Dotacja na dofinansowanie zadań projakościowych w uczel- w uczel-niach niepublicznych
Zgodnie z art. 94b ust. 1 p.s.w. w budżecie państwa określana jest dotacja pod-miotowa na dofinansowanie zadań projakościowych (tzw. dotacja projakościo-wa). Dotację projakościową mogą otrzymać zarówno uczelnie publiczne, jak i niepubliczne. Udzielana jest z części budżetu, której dysponentem jest mini-ster właściwy do spraw szkolnictwa wyższego. Ustawa p.s.w. określa pięć obsza-rów dofinansowywanych z dotacji projakościowej.
Pierwszy z nich (art. 94b ust. 1 pkt 1) obejmuje dofinansowanie jednostek organizacyjnych mających status Krajowego Naukowego Ośrodka Wiodącego (KNOW), w tym z tytułu dodatku do wynagrodzenia dla pracowników oraz specjalnych stypendiów naukowych dla uczestników stacjonarnych studiów doktoranckich oraz specjalnych stypendiów naukowych dla studentów. Insty-tucja KNOW została wprowadzona do p.s.w. na mocy nowelizacji z 18 marca 2011 r.5, zmieniającej ustawę z dniem 1 października 2011 r. Podstawowe jednostki organizacyjne uczelni (np. wydziały, instytuty) lub centra naukowe działające w strukturze uczelni, prowadzące badania naukowe na najwyższym 4 Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 ze zm.
5 Art. 1 pkt 63 ustawy z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 84, poz. 455 ze zm.).
poziomie w określonej dziedzinie nauki, powiązane z prowadzeniem studiów doktoranckich o najwyższej jakości, mogą ubiegać się o nadanie statusu KNOW (art. 84a p.s.w.). Status ten nadawany jest w drodze decyzji administracyjnej przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego na okres pięciu lat. KNOW wyłaniane są po przeprowadzeniu procedury konkursowej w dziedzi-nowo określonych obszarach wiedzy. Kryteria, warunki i tryb ubiegania się o nadanie statusu KNOW określa rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego6.
Pierwszy konkurs ogłoszony został w styczniu 2012 r. i dotyczył obszaru nauk ścisłych (matematycznych, fizycznych, chemicznych), nauk medycznych i nauk o zdrowiu oraz nauk o kulturze fizycznej. Do konkursu przystąpiło 25 wydziałów, jednostek naukowych i konsorcjów, jednakże nie znalazła się wśród nich ani jedna uczelnia niepubliczna7. Bardzo niewielka część z około 300 dzia-łających w Polsce uczelni niepublicznych posiada bowiem potencjał kadrowy i infrastrukturalny pozwalający ubiegać się o nadanie statusu KNOW. W dru-gim konkursie status KNOW nadany został w obszarze nauk przyrodniczych (biologicznych i nauk o Ziemi) oraz rolniczych, leśnych i weterynaryjnych8.
Drugi z obszarów, określony w art. 94b ust. 1 pkt 2 p.s.w., przewiduje do-finansowanie podstawowych jednostek organizacyjnych uczelni (publicznych lub niepublicznych) posiadających ocenę wyróżniającą w zakresie kształcenia na podstawie opinii Polskiej Komisji Akredytacyjnej9 (ocena programowa, w tym kształcenia nauczycieli, ocena instytucjonalna, a także przestrzeganie warunków prowadzenia studiów).
Kolejna sfera (pkt 3) obejmuje dofinansowanie podstawowych jedno-stek organizacyjnych uczelni w zakresie wdrażania systemów poprawy jakości kształcenia oraz Krajowych Ram Kwalifikacji10. O przyznaniu dotacji decyduje w tym przypadku procedura konkursowa.
Czwarta grupa objęta dotowaniem dotyczy finansowania zadań związanych z kształceniem uczestników stacjonarnych studiów doktoranckich prowadzo-nych w uczelniach niepubliczprowadzo-nych. Dotacja nie przysługuje w sytuacji, jeżeli 6 Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie kryteriów,
warunków i trybu ubiegania się o nadanie statusu Krajowego Naukowego Ośrodka Wiodącego (Dz.U. Nr 192, poz. 1142).
7 Najlepsze publiczne uczelnie walczą o 10 mln zł, „Rzeczpospolita” z dn. 20.04.2012 r.
8 Wyniki konkursu ogłoszono 14. 05. 2014 r. Wśród wyróżnionych jednostek i tym razem nie znalazł się żaden podmiot niepubliczny.
9 Polska Komisja Akredytacyjna (do 30.09.2011 r. Państwowa Komisja Akredytacyjna) to instytucja działająca niezależnie na rzecz doskonalenia jakości kształcenia, powoływana przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego; zob. art. 48 i n. p.s.w.
10 Krajowe Ramy Kwalifikacji to opis, poprzez określenie efektów kształcenia, kwalifikacji zdobywanych w polskim systemie szkolnictwa wyższego (art. 2 ust. 1 pkt 18a p.s.w.).
wydana została prawomocna decyzja o cofnięciu uprawnienia do prowadzenia w danej uczelni jednego z kierunków w ciągu ostatnich pięciu lat lub gdy istnieje zagrożenie ciągłości finansowania uczelni (pkt 4).
Ze środków dotacji projakościowej finansowane jest także zwiększenie wy-sokości stypendiów doktoranckich doktorantom wyróżniającym się w pracy naukowej i dydaktycznej, obejmujące 30% najlepszych doktorantów, w uczel-niach publicznych i niepublicznych.
Zgodnie z przepisem art. 94b ust. 3 p.s.w. wydatki z budżetu państwa prze-znaczone na dotację projakościową podlegają corocznej waloryzacji co naj-mniej o średnioroczny wskaźnik wzrostu cen towarów i usług ustalony w usta-wie budżetowej na dany rok budżetowy.
Sposób podziału dotacji podmiotowej na dofinansowanie zadań projakoś-ciowych określa rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z 21 października 2011 r.11, wydane na podstawie art. 96a p.s.w. Ogólna kwota do-tacji będąca w dyspozycji ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego dzielona jest na poszczególne cele zgodnie z algorytmami, określonymi w za-łącznikach do rozporządzenia.
Dotacja dla jednostek organizacyjnych posiadających status KNOW prze-kazywana jest na dofinansowanie wyłonionych w drodze konkursu, w danym roku, jednostek KNOW oraz na kontynuowanie dofinansowania jednostek w czterech kolejnych latach po roku, w którym otrzymały status KNOW. Na dofinansowanie jednostki KNOW przeznacza się w pierwszym roku kwotę nie większą niż 10 000 000 zł.
Dotacja dla podstawowych jednostek uczelni (w tym uczelni niepublicz-nych) posiadających ocenę wyróżniającą na podstawie oceny PKA przezna-czona jest na dofinansowanie przez okres trzech lat nie więcej niż 25 podsta-wowych jednostek organizacyjnych uczelni. Podziału dotacji dokonuje raz na trzy lata minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego. Podstawowej jed-nostce posiadającej ocenę wyróżniającą PKA przyznaje się w pierwszym roku dofinansowanie w wysokości nie większej niż 1 000 000 zł. Jeżeli dana jednostka posiada więcej niż jedną ocenę wyróżniającą (np. otrzymały ją dwa kierunki stu-diów prowadzone w ramach tego samego wydziału), dotacja jest przyznawana odrębnie z tytułu każdej z tych ocen.
Sposób podziału i tryb przekazywania dotacji na finansowanie zadań związa-nych z kształceniem uczestników stacjonarzwiąza-nych studiów doktoranckich prowa-dzonych w uczelniach niepublicznych określa załącznik nr 4 do rozporządzenia. Wysokość środków przeznaczonych na ten cel wynosi nie więcej niż przeciętnie 11 Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 21 października 2011 r. w sprawie
spo-sobu podziału i trybu przekazywania podmiotowej dotacji na dofinansowanie zadań projakościowych z budżetu państwa (tekst. jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 230).
10 000 zł w przeliczeniu na jednego uczestnika w danej uczelni niepublicznej. Dotację tę określa się dla uczelni niepublicznych, które nie otrzymują dotacji na zadania związane z kształceniem uczestników stacjonarnych studiów dokto-ranckich z budżetu państwa na podstawie art. 94 ust. 1 pkt 1 p.s.w.12 Finansowa-nie wstrzymuje się w przypadku uzyskania negatywnej oceny PKA prowadzo-nego kierunku studiów lub negatywnej oceny dla całej podstawowej jednostki uczelni. Środki przekazywane są z budżetu państwa w ciągu roku budżetowego w transzach miesięcznych, na podstawie planu dotacji ustalonego przez mini-stra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego.
W załączniku nr 5 do rozporządzenia określony został sposób podziału i tryb przekazywania dotacji na finansowanie zwiększenia wysokości stypendiów doktoranckich dla 30% najlepszych doktorantów w uczelniach publicznych i niepublicznych. Wysokość dotacji przeznaczonej na stypendia projakościowe obliczana jest jako iloczyn liczby 30% najlepszych uczestników stacjonarnych studiów doktoranckich w tej uczelni oraz kwoty 10 000 zł.