Sytuacja prawna osób niepełnosprawnych jako studentów określona Prawem o szkolnictwie wyższym

Zgodnie z  Prawem o  szkolnictwie wyższym jednym z  podstawowych zadań uczelni jest stwarzanie osobom niepełnosprawnym warunków do pełnego 12 Konstytucja RP z  dnia 2 kwietnia 1997  r. (Dz.U. z  1997  r. Nr 78, poz. 483 ze zm.); art. 68 ust. 3

Konstytucji RP.

13 Art. 69 Konstytucji RP.

14 B. Banaszak, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2009, s. 356.

15 Wyrok TK z dnia 23 października 2007 r., P 28/07, OTK-A 2007, Nr 9, poz. 106.

16 B. Banaszak, Konstytucja…, op. cit., s. 357.

udziału w procesie kształcenia i w badaniach naukowych18. Obywatele państw członkowskich Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państw człon-kowskich Europejskiego Porozumienia o  Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym i członkowie ich rodzin, po-siadający środki finansowe niezbędne na pokrycie kosztów utrzymania podczas studiów, mogą podejmować i odbywać studia wyższe, studia doktoranckie oraz inne formy kształcenia, a także uczestniczyć w badaniach naukowych i pracach rozwojowych na zasadach obowiązujących obywateli polskich z tym że, osobom tym nie przysługuje prawo do stypendium socjalnego, stypendium specjalnego dla osób niepełnosprawnych i  zapomóg19. Finansowanie zadań mających na celu dostosowanie kształcenia do potrzeb osób niepełnosprawnych zależy od formy organizacyjnej uczelni – czy jest ona publiczna czy niepubliczna. Z bu-dżetu państwa uczelnia publiczna otrzymuje dotacje na dofinansowanie lub finansowanie kosztów realizacji inwestycji, w  tym służących kształceniu stu-dentów i doktorantów, będących osobami niepełnosprawnymi – realizowanych w szczególności z udziałem z budżetu państwa, państwowych funduszy celo-wych lub środków rozwojocelo-wych pochodzących z Unii Europejskiej lub z innych źródeł zagranicznych, na zadania związane ze stwarzaniem studentom i dokto-rantom, będącym osobami niepełnosprawnymi warunków do pełnego udziału w procesie kształcenia20. Natomiast uczelnia niepubliczna otrzymuje dotację na zadania związane ze stwarzaniem studentom i doktorantom będącym osoba-mi niepełnosprawnyosoba-mi warunków do pełnego udziału w procesie kształcenia21. Środki finansowe przyznawane na finansowanie zadań, określonych w art. 94 ust. 1 pkt 1-9 i 11 oraz art. 94b ust. 1 są przekazywane w formie dotacji pod-miotowej, a środki finansowe na dofinansowanie lub finansowanie kosztów rea-lizacji inwestycji, a także zakupów środków trwałych służących kształceniu stu-dentów i doktorantów, będących osobami niepełnosprawnymi, określone w art. 94 ust. 1 pkt 10 są przekazywane w formie dotacji celowej22. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodo-wej oraz ministrami właściwymi do spraw wewnętrznych, do spraw zdrowia, do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego oraz do spraw gospodarki morskiej określi, w drodze rozporządzenia, sposób podziału dotacji, o których 18 Art. 13 ust. 1 pkt 9) ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (Tekst

jednolity: Dz.U. z 2012 r., poz. 572). Ustawa ta będzie dalej przywoływana jako „p.s.w.”.

19 Art. 43 ust. 5 p.s.w..

20 O których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712 i Nr 157, poz. 1241 oraz z 2011 r. Nr 279, poz. 1644); art. 94 ust. 1 pkt 10) p.s.w.; art. 94 ust. 1 pkt 11) p.s.w.

21 Art. 94 ust. 4a p.s.w.

mowa w art. 94 ust. 1 pkt 1-6, 8, 9 i 11 oraz ust. 4a, biorąc pod uwagę w szczegól-ności w zakresie zadań, o których mowa w art. 94 ust. 1 pkt 11 i ust. 4a – dane o liczbie studentów i doktorantów będących osobami niepełnosprawnymi, aby zapewnić efektywne wydatkowanie tych środków23.

Ważnym instrumentarium w procesie stwarzania ułatwień niepełnospraw-nym studentom są regulaminy studiów. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego określi, w drodze rozporządzenia, warunki, jakim muszą odpowiadać postanowienia regulaminu studiów w uczelniach, uwzględniając warunki właś-ciwej realizacji procesu dydaktycznego, z  uwzględnieniem szczególnych po-trzeb studentów będących osobami niepełnosprawnymi24. Dokładne omówie-nie materii regulaminów studiów wybranych uczelni w Polsce nastąpi w dalszej części artykułu. W tym miejscu warto zasygnalizować, iż określają one sposób dostosowania organizacji i właściwej realizacji procesu dydaktycznego do szcze-gólnych potrzeb studentów będących osobami niepełnosprawnymi, w tym do-stosowania warunków odbywania studiów do rodzaju niepełnosprawności25.

Ponadto uczelnia może przeprowadzić dodatkowe egzaminy wstępne tylko w  przypadku konieczności sprawdzenia uzdolnień artystycznych, sprawności fizycznej lub szczególnych predyspozycji do podejmowania studiów na da-nym kierunku niesprawdzanych w trybie egzaminu maturalnego lub gdy osoba ubiegająca się o przyjęcie na studia posiada świadectwo dojrzałości uzyskane za granicą. Egzaminy te nie mogą dotyczyć przedmiotów objętych egzaminem maturalnym26. Warunki i tryb rekrutacji w przypadku egzaminów wstępnych powinny uwzględniać szczególne potrzeby kandydatów na studia, będących osobami niepełnosprawnymi27.

Prawo o szkolnictwie wyższym stwarza studentom niepełnosprawnym moż-liwość ubiegania się o wsparcie finansowe. Student może ubiegać się o pomoc materialną ze środków przeznaczonych na ten cel w budżecie państwa w formie stypendium specjalnego dla osób niepełnosprawnych28. Od decyzji kierownika podstawowej jednostki organizacyjnej w sprawie stypendium socjalnego, sty-pendium specjalnego dla osób niepełnosprawnych oraz zapomogi studentowi przysługuje odwołanie do rektora, składane w terminie czternastu dni od dnia otrzymania decyzji. W  przypadku decyzji rektora w  sprawie stypendium dla 23 Art. 96 ust. 2 pkt 3) p.s.w.

24 Art. 162 pkt 6) p.s.w.

25 Zgodnie z § 2 Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 19 lipca 2011 r. w sprawie warunków, jakim muszą odpowiadać postanowienia regulaminu studiów w uczelniach (Dz.U. z 2011 r. Nr 160, poz. 958).

26 Art. 169 ust. 4 p.s.w..

27 Art. 169 ust. 5 p.s.w.

najlepszych studentów przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy29. Na wniosek właściwego organu samorządu studenckiego kierownik podsta-wowej jednostki organizacyjnej lub rektor przekazują uprawnienia w zakresie przyznawania stypendium socjalnego, stypendium specjalnego dla osób niepeł-nosprawnych, zapomogi oraz stypendium rektora dla najlepszych studentów odpowiednio komisji stypendialnej lub odwoławczej komisji stypendialnej30. Stypendium specjalne dla osób niepełnosprawnych może otrzymywać student z tytułu niepełnosprawności potwierdzonej orzeczeniem właściwego organu31. Student studiujący równocześnie na kilku kierunkach studiów może otrzy-mywać stypendium socjalne, stypendium specjalne dla osób niepełnospraw-nych, zapomogę, stypendium rektora dla najlepszych studentów i stypendium ministra za wybitne osiągnięcia tylko na jednym, wskazanym przez studenta kierunku studiów32. Także doktorant może otrzymać pomoc materialną w for-mie stypendium specjalnego dla osób niepełnosprawnych33. Udogodnienia dla osób niepełnosprawnych jako studentów zawarte są nie tylko w Prawie o szkol-nictwie wyższym. Osoba niepełnosprawna wraz z psem asystującym ma prawo wstępu do obiektów użyteczności publicznej, przeznaczonych na potrzeby szkolnictwa wyższego34.

7. Sytuacja prawna osób niepełnosprawnych jako studentów