Postępowanie w sprawie przyznania środków w ramach programu „Diamentowy grant”
2. Strona postępowania
Zgodnie z art. 28 k.p.a.5 stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obo-wiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Określony przez przywołany przepis ssób ustalania kręgu stron postępowania ma zastosowanie do wszystkich po-stępowań normowanych przez k.p.a., a jego wyłączenie może nastąpić tylko na podstawie wyraźnego przepisu ustawy6. Warto podkreślić, że zaaprobowa-ne w literaturze przedmiotu jest dokonywanie rozszerzającej wykładni art. 28 k.p.a.7. Jak należy bowiem przyjąć, sensem postępowania administracyjnego jest jak najszersze zapewnienie procesowej ochrony prawnie uznanym inte-resom jednostki, a spełnienie tego celu zapewnia właśnie możliwie szerokie ustalanie kręgu stron postępowania. Takie ujęcie znajduje również oparcie w wartościach konstytucyjnych, a w szczególności w wyprowadzanym z zasa-dy demokratycznego państwa prawnego prawie do procesu8. Jak wskazuje bo-wiem A. Jakubowski, z jego treści wynika, że wszelkie ewentualne wątpliwości w przedmiocie możliwości przypisania interesu prawnego określonemu pod-miotowi powinny być w myśl zasady in dubio pro actione rozstrzygane na rzecz stwierdzenia jego występowania po stronie zainteresowanej tym jednostki9. Wypada jednocześnie zauważyć, że w orzecznictwie10 i w doktrynie11 przyjmuje się, że wspomniany w art. 28 k.p.a. interes prawny powinien wynikać z przepi-5 Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego, tekst jedn. Dz.U. z 2013 r.,
poz. 267 ze zm.; dalej: k.p.a.
6 Por. A. Wróbel [w:], M. Jaśkowska, A. Wróbel, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, War-szawa 2011, s. 255; J. Borkowski, [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2011, s. 189-190.
7 Zob. A. Jakubowski, Glosa do uchwały NSA z dnia 5 grudnia 2011 r., II OPS 1/11, „Samorząd Terytorial-ny” 2012, nr 3, s. 85.
8 Zob. B. Adamiak, Prawo do procesu na drodze administracyjnej jako gwarancja realizacji zasady demokra-tycznego państwa prawnego, [w:] J. Posłuszny, Z. Czarnik, R. Sawuła, Instytucje procesu administracyjnego i sądowoadministracyjnego, Przemyśl-Rzeszów 2009, s. 29.
9 A. Jakubowski, op. cit., s. 85.
10 Zob. np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 października 2012 r., I OSK 1124/11; wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 30 kwietnia 2010 r., I OSK 932/09; wyrok Naczelne-go Sądu AdministracyjneNaczelne-go z dnia 12 lipca 2007 r., I OSK 1559/06.
sów prawa powszechnie obowiązującego. Konsekwencją tego poglądu musi być uznanie, że również ewentualne wyłączenia pewnej grupy podmiotów z kręgu stron muszą wynikać z norm tego rodzaju, nie zaś aktów prawa wewnętrznego. Na gruncie obecnej regulacji prawnej Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego ustala krąg stron postępowania w sprawie przyznania środków w ramach pro-gramu „Diamentowy grant” na podstawie wydanego z powołaniem się na art. 27 ust. 2 u.z.f.n. komunikatu w sprawie jego ustanowienia12. Stosownie bowiem do pkt II Komunikatu o przyznanie środków finansowych w ramach programu mogą ubiegać się wyłącznie jednostki naukowe, o których mowa w art. 2 pkt 9 lit. a-d u.z.f.n., a zatem nie osoby fizyczne (studenci, których dotyczy konkurs). Zgodnie zaś z pkt III.5 Komunikatu środki finansowe w ramach programu na podstawie decyzji ministra są przyznawane jednostce naukowej, a nie zaintere-sowanemu studentowi. W ocenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, jak również Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie13, przytoczone regulacje wyłączają możliwość uznania za stronę tego postępowania studenta lub absolwenta, który jest autorem wniosku i do którego ostatecznie mają trafić środki finansowe przyznane jednostce naukowej w decyzji. Jak należy sądzić, w żadnym wypadku nie można przyjąć, że przytoczone przepisy aktu prawa wewnętrznie obowiązującego, jakim jest komunikat, wyczerpują zakres norm, z których może i powinien być wyinterpretowany interes prawny, stanowią-cy podstawę do dopuszczenia do udziału w charakterze strony w postępowa-niu w sprawie przyznania środków w ramach programu „Diamentowy grant”. Trzeba bowiem w pierwszej kolejności zwrócić uwagę na treść przepisów pra-wa powszechnie obowiązującego, stanowiących podstawę ustanowienia tego programu. Zgodnie bowiem z literalnym brzmieniem art. 187a p.s.w. środki na badania naukowe w drodze konkursu w ramach programu „Diamentowy grant” mogą otrzymać wybitnie uzdolnieni studenci lub absolwenci, nie zaś jednostki naukowe. Podobnie stosownie do art. 5 pkt 10a u.z.f.n. ustanowienie programu „Diamentowy grant” służy tworzeniu warunków rozwoju naukowego wybitnie uzdolnionych studentów lub absolwentów, nie zaś np. zwiększeniu potencja-łu badawczego jednostek naukowych. Analiza przytoczonych norm pozwala przyjąć, że wskazują one wyraźnie pewien prawnie chroniony cel, jakim jest fi-nansowe wsparcie rozwoju naukowego wybitnie uzdolnionych studentów lub absolwentów. Jest on realizowany w stosunku do konkretnych osób (nie więcej niż 100), wyłanianych w postępowaniu konkursowym, w którym to właśnie ich osiągnięcia i koncepcje badań naukowych, a nie jednostki naukowej składającej 12 Komunikat Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 27 października 2011 r. o ustanowieniu
pro-gramu pod nazwą „Diamentowy grant”, M.P. Nr 98, poz. 999.
13 Zob. postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 5 lipca 2013 r., V SAB/Wa 19/13.
wniosek, podlegają ocenie. Innymi słowy, postępowanie w sprawie przyznania środków w programie „Diamentowy grant” służy przyznaniu określonej, kon-kretnej korzyści studentowi lub absolwentowi, nie zaś jednostce naukowej. Jej rola w tym postępowaniu, stosownie do przepisów u.z.f.n. i treści komunikatu, sprowadza się bowiem do roli swoistego operatora organizacyjno-finansowego. Prowadzi to do konkluzji, że choć sam zainteresowany student lub absolwent nie może złożyć wniosku o przyznanie środków w konkursie „Diamentowy grant”, to jest stroną postępowania administracyjnego prowadzonego w tej spra-wie przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Trzeba bospra-wiem pamiętać, że w postępowaniu administracyjnym przymiot ten – stosownie do art. 28 k.p.a. – przysługuje nie tylko podmiotowi, o którego prawach i obowiązkach decyzja rozstrzyga wprost, ale także temu, o którego prawach i obowiązkach decyzja nie rozstrzyga bezpośrednio, a jedynie oddziałuje na nie wskutek powiązania sytuacji prawnej adresata decyzji z tym podmiotem14. Taka sytuacja zaś zacho-dzi właśnie między jednostką naukową a studentem lub absolwentem, który ma prowadzić badania za środki przyznane w konkursie „Diamentowy grant”. Stanowisko to znajduje uzasadnienie w orzecznictwie Naczelnego Sądu Admi-nistracyjnego, który wskazał, że zainteresowanemu studentowi (absolwento-wi) przysługuje przymiot strony w postępowaniu prowadzącym do przyznania środków w programie „Diamentowy grant”. Zdaniem Sądu wynika to z faktu, że wspomniane postępowanie jest ukierunkowane na ukształtowanie stosunków prawnych między jednostką składającą wniosek a studentem (absolwentem), tak aby w razie uzyskania decyzji przyznającej wnioskowane świadczenie jed-nostka ta mogła zawrzeć ze studentem (absolwentem) umowę i przekazać mu stosowne środki finansowe.15
Pozwala to w konsekwencji przyjąć, że w toku postępowania Minister Na-uki i Szkolnictwa Wyższego jest obowiązany zapewnić czynny udział nie tylko jednostce naukowej, ale także zainteresowanemu studentowi lub absolwentowi, jak również – co istotne – że może on samodzielnie złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.
Konstatacja ta rzutuje również na zagadnienie legitymacji do wniesienia skargi do sądu administracyjnego na decyzję ministra w sprawie przyznania lub odmowy przyznania środków w konkursie „Diamentowy grant”. W litera-turze przyjmuje się, że interes prawny w zaskarżeniu, o którym mowa w art. 50 p.p.s.a., nie jest tożsamy z tym przewidzianym w art. 28 k.p.a. Ma on szerszy zakres, ale w każdym wypadku przysługuje on tym podmiotom, którym w po-stępowaniu administracyjnym poprzedzającym wydanie zaskarżonego aktu 14 Zob. A. Wróbel [w:], M. Jaśkowska, A. Wróbel, op. cit., s. 267.
15 Zob. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 8 listopada 2013 r., II GSK 1824/13; posta-nowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 5 lutego 2014 r., II GSK 9/14.
można było przypisać interes prawny w rozumieniu art. 28 k.p.a16. Pozwala to więc przyjąć, że skoro zainteresowany student lub absolwent jest stroną w po-stępowaniu w sprawie przyznania środków w konkursie „Diamentowy grant”, to może on również złożyć skargę do sądu na akt kończący to postępowanie lub bezczynność w jego wydaniu.17