EKSPANSJA FIRM CHIŃSKICH W DOBIE KRYZYSU GOSPODARCZEGO

Państwo Środka w 2010 r. awansowało na drugą, po Stanach Zjednoczonych, pod względem wielkości PKB (mierzonego według bieżącego kursu wymiany) gospodarkę na świecie i osiągnęły również status największego eksportera,

naj-większego konsumenta energii oraz najnaj-większego rynku motoryzacyjnego43.

Dług publiczny Chin, wliczając w to zadłużenie rządów lokalnych, jest sza-cowany na ok. 60%, podczas gdy w państwach rozwiniętych, które obecnie mierzą się z problemem nadmiernych deficytów budżetowych, jego średni

po-ziom w okresie kilku najbliższych lat może przekroczyć popo-ziom 100% PKB44.

Większość krajów zachodnich odnotowała w 2009 r. niewielki wzrost lub spa-dek PKB, natomiast w Chinach gospodarka rozwijała się w tempie ok. 10%. W 2010 r. wzrósł on o ponad 10% i większość prognoz makroekonomicznych przewiduje dynamiczny rozwój przez kolejną dekadę. Prognozy te wskazują również, że w 2020 r. Chińczycy będą kupować ponad 40% wytwarzanych na świecie towarów luksusowych, a 2021 r. Państwo Środka przegoni Stany

Zjednoczone pod względem wielkości gospodarki45.

Chiński pakiet stymulacyjny różni się diametralnie od pakietu amerykań-skiego. Program antykryzysowy Chin stanowił ok. 13% PKB, natomiast amery-kański program to ok. 5% PKB. Chińskie środki finansowe zostały przeznaczo-ne głównie na projekty infrastrukturalprzeznaczo-ne, wdrożenie systemów zabezpieczenia społecznego oraz zwiększenie siły nabywczej mieszkańców wsi, co ma wpłynąć na wzrost udziału wydatków konsumpcyjnych w PKB oraz stworzyć podstawy dla utrzymania wysokiej dynamiki rozwoju w długim okresie. Pakiet antykry-zysowy w Stanach Zjednoczonych miał na celu utrzymanie, poprzez ulgi podat-kowe oraz pakiety pomocy społecznej, popytu wewnętrznego oraz zachowanie stabilności sektora finansowego. W amerykańskim pakiecie nakłady na infra-strukturę stanowiły ok. 10% wartości pakietu. Rezultatem skali chińskiego pro-gramu oraz skoncentrowania wydatków rządowych i kredytów długotermino-wych na realizacji projektów infrastrukturalnych i budowlanych umożliwiło utrzymanie rosnącej gospodarki na ścieżce wzrostowej w okresie największego

spadku popytu na rynku światowym46.

43D. Konieczny, R. Pyffel, Kryzys jako szansa, czyli stymulacja po chińsku, „Rzeczy Wspólne” 2011, nr 4.

44 Ibidem.

45 Ibidem.

46

Chiny w ostatnich trzech dekadach odnotowały olbrzymi sukces gospodar-czy, osiągając średnioroczny wzrost na poziomie 10%, który umożliwił ponad 600 mln obywateli wydostanie się z ubóstwa. Chiny rosną na gospodarczą po-tęgę, mimo kryzysu gospodarczego oraz poważnych problemów wewnętrznych, do których należą rozwarstwienie dochodów, degradacja środowiska naturalne-go, rosnąca inflacja i konieczność zacieśniania polityki monetarnej. Rząd chiń-ski dodatkowo jeszcze zachęca zagranicznych inwestorów do kontynuowania swojej działalności w Chinach i wprowadza obniżki podatków VAT na towary

eksportowane oraz ulgi reinwestycyjne47.

W celu przeciwdziałania negatywnym skutkom kryzysu rząd chiński zaczął prowadzić jeszcze aktywniejsze działania dyplomatyczne w regionie Ameryki Południowej oraz Afryki, ponieważ dalsze zacieśnienie stosunków gospodar-czych wpłynie na pozyskanie nowych rynków zbytu. Chińskie korporacje, dys-ponując dużymi nadwyżkami kapitałowymi, dążą bowiem do wykorzystania powstałej w wyniku kryzysu szansy nabycia atrakcyjnych aktywów po znacz-nie niższych cenach. Tego typu działania władz i koncernów z Państwa Środka mogliśmy również obserwować w 2010 r. w Europie, gdzie w trakcie licznych wizyt podpisano wiele umów dotyczących inwestycji i współpracy, m.in. w sek-torach telekomunikacyjnym, finansowym, motoryzacyjnym, energetycznym, morskim i transportowym. Szefowie chińskich delegacji deklarowali również chęć utrzymania przez rząd chiński zakupów obligacji zadłużonych

peryferyj-nych krajów strefy euro (Hiszpania, Portugalia, Grecja, Irlandia48).

5. PODSUMOWANIE

Silna pozycja Chin w odniesieniu do partnerów z całego świata budowana jest na potędze i przewadze chińskich korporacji. Rola chińskich firm, bardzo znacząca w Azji i Ameryce Północnej, rośnie również na tak trudnych rynkach, jak Afryka i Europa. Zapewnienie bezpieczeństwa i rozwoju państwa chińskie-go, wzrost jego siły, prestiżu oraz wzrost pozycji na arenie międzynarodowej re-alizowane są w dzisiejszych czasach poprzez wchodzenie firm chińskich na te rynki, przejmowanie nad nimi kontroli i dominację. Chińska polityka zagra-niczna realizowana jest zatem pieniądzem, nie bronią, a jej realizatorami są fir-my chińskie.

Państwo Środka przyjęło bardzo skuteczną strategię budowy ogromnej ilości mniejszych powiązań, których siła jest wielokrotnie większa niż siła jednego, najmocniejszego nawet powiązania. Rozwój Chin odbywa się na wszystkich

47 Ibidem.

47

możliwych płaszczyznach, we wszystkich sektorach gospodarczych, na wszyst-kich szerokościach geograficznych i realizowany jest poprzez miliony chińswszyst-kich korporacji, nie zaś przez polityczne i militarne sojusze Państwa Środka. Polity-ka zagraniczna nie jest mimo tego realizowana oddolnie, ponieważ w Chinach powiązania polityki i biznesu są niezwykle silne, a tysiące państwowych firm sterowych jest z ramienia rządu.

Zależność dużych firm państwowych od rządu w zakresie decyzji o inwe-stowaniu ma na celu realizację politycznego lub strategicznego planu państwa, jak zapewnienie źródeł energii w postaci surowców naturalnych czy wspoma-ganie państwowych firm w osiągnięciu wysokiej pozycji w skali międzynarodo-wej. Wpływy rządu są najbardziej istotne w projektach poszukiwania surowców naturalnych, aktywów strategicznych i dywersyfikacji. W związku z obawami przed „przejęciem ekonomicznym” krajów nie wszędzie akceptowane są próby chińskich inwestycji, a wielu potencjalnych odbiorców inwestycji podchodzi do chińskich inwestorów z nieufnością i dystansem. Dotyczy to w szczególno-ści państw rozwiniętych, których rządy żywią podejrzenia, że liczne działania inwestycyjne podejmowane przez chińskie przedsiębiorstwa mają charakter nie tyle komercyjny, co związany z realizacją strategicznych celów rządu chińskiego i być może niezgodny z interesem ich państw. Blokada polityczna niektórych inwestycji chińskich dotyczy przede wszystkim przedsięwzięć na dużą skalę, związanych z przejęciem aktywów strategicznych lub unikalnych technologii.

Trzeba również podkreślić, że strategia rozwoju Państwa Środka opiera się na wzmocnieniu własnego kapitału. Intensywne zakupy przez Chiny aktywów w Europie również wskazują na zamiar dokonywania coraz większych tran-sakcji i dominacji ekonomicznej. W latach 2003–2005 chińskie firmy kupiły 18 europejskich przedsiębiorstw za kwotę 44 mld USD. W latach 2009–2010 przejętych zostało 118 firm. Także spektakularna ekspansja gospodarcza Chin w Afryce zaczyna wzbudzać zazdrość w państwach Zachodu. Imponujący, 5,2-procentowy wzrost gospodarczy Afryki jest w znacznej mierze efektem chińskich inwestycji.

Chiny mogą poszczycić się ogromnymi dokonaniami w zakresie ekspansji gospodarczej na wszystkich kontynentach, gdzie dotychczasowi gracze są suk-cesywnie wypierani przez inwestorów chińskich. Polityka zagraniczna Chin, której narzędziem w dzisiejszych czasach są firmy chińskie, jest zagadnieniem szczególnie złożonym, również ze względu na to, że realizowana jest wyjątkowo skutecznie. Ze względu na ogromne środki finansowe chińskich funduszy in-westycyjnych i państwowe wsparcie dla SOE oraz politykę zachęcania do inwe-stycji za granicą, chiński kapitał na świecie prawdopodobnie odgrywać będzie w przyszłości coraz większą rolę.

Marcin Socha Uniwersytet Łódzki

CHINY JAKO PARTNER MIĘDZYNARODOWEJ