Znaczenie relacji z ChRL w polityce wewnętrznej i zagranicznej Sri Lanki

Tradycyjnie najważniejszym partnerem Sri Lanki są Indie. Oba kraje łączą silne więzy historyczne, kulturowe, religijne i gospodarcze. Na wyspie żyje duża

hinduistyczna mniejszość tamilska (18%)36, która stanowi przedmiot

zainte-resowania Indii, bo wielu Tamilów mieszka również w jej południowych sta-nach. Indie są przy tym najważniejszym partnerem handlowym, odpowiada-jącym – na mocy wprowadzonego w 2000 r. porozumienia o wolnym handlu

– za 20% importu Sri Lanki i 5% eksportu37. Od momentu uzyskania

niepod-ległości w 1948 r. Sri Lanka podejmowała jednak starania, aby uniknąć całko-witego zdominowania przez większego sąsiada. Taką politykę prowadzi obecnie również prezydent Mahinda Rajapaksa, znacząco zacieśniając stosunki z ChRL. Bliskie relacje z Chinami tworzą dla niego bardzo korzystną sytuację, w któ-rej posiada dwóch potężnych partnerów zagranicznych (Indie i Chiny) i może równoważyć ich obecność na wyspie. Oba wschodzące mocarstwa wchodzą w ten układ, chcąc uzyskać jak największe wpływy na strategicznie położonej wyspie. Po 6 latach takiej polityki daje się słyszeć opinie, po raz pierwszy w hi-storii, że Chiny osiągnęły już taki sam poziom wpływów na Sri Lance, jaki mają

Indie38. Układ ten daje Rajapaksie nowe możliwości w polityce

międzynarodo-wej, zaś element rywalizacji obu mocarstw przynosi swego rodzaju „wyścig”

Pe-kinu i New Delhi w oferowaniu mu pomocy39.

Stosunki chińsko-lankijskie przede wszystkim opierają się jednak na kwe-stiach gospodarczych. Aby móc w pełni skupić się na gospodarce, konieczne było najpierw zakończenie wyniszczającej kraj wojny domowej. W tym celu już w 1987 r. Indie wysłały na wyspę wojsko, ale misja ta zakończyła się po-rażką i od tamtej pory New Delhi nie angażowało się bezpośrednio w kon-flikt. Państwa demokratyczne – przede wszystkim USA i UE – były niechętne do udzielenia pomocy, będąc przeciwnymi eskalacji konfliktu i wypominając władzom wyspy pogłębiający się kryzys humanitarny oraz coraz częstsze przy-padki łamania praw człowieka. W tej sytuacji pojawiła się pomoc chińska, ofe-rująca wszystko, czego rząd w Kotte potrzebował w walce z LTTE. Chińczycy podkreślali przy tym, że walka przeciwko „trzem złom – terroryzmowi,

sepa-36Procent ludzi posługujących się językiem tamilskim, za: The World Factbook.

37 Ibidem.

38 Twierdzi tak m.in. John Gooneratne, emerytowany lankijski dyplomata i autor książki Decade

of Confrontation: Sri Lanka and India in the 1980s, http://www.atimes.com/atimes/South_Asia/

LH13Df02.html, dostęp 30.04.2011.

39 Więcej na temat tego „wyścigu”, mającego miejsce w większości małych państw Azji Południowej: M. Michałek, Cudowna rywalizacja Chin z Indiami…

163

ratyzmowi i ekstremizmowi” jest ich stałym priorytetem. Współpraca wojsko-wa ze Sri Lanką szybko rozwinęła się we współpracę gospodarczą, dzięki czemu Rajapaksa mógł uruchomić swój potężny plan odbudowy zniszczeń wojennych i zainicjować projekt Mahinda Chintana. W tym celu kluczowa stała się jed-nak pomoc zagraniczna dla wyniszczonego kraju, która najłatwiej była osiągal-na ze strony Chin. Dzięki osiągal-następującemu zbliżeniu z ChRL i przyciągnięciu inwestorów z całego świata wyspa jest dziś wielkim placem budowy i przeżywa prawdziwy boom inwestycyjny. Jak stwierdził lankijski minister spraw zagra-nicznych G. Peiris, „odkąd wojna się skończyła, są trzy rzeczy, których

potrze-buje Sri Lanka – inwestycje, handel i turyści”40, a wszystkie chętnie oferuje

Pe-kin. Jedynie flagowy przykład współpracy – port w Hambantota – ma zapewnić 70 tys. nowych miejsc pracy na wyspie, a w 2020 r. odpowiadać za 20%

do-chodu Sri Lanki41. Wsparcie oferowane przez ChRL jest więc olbrzymią

szan-są na rozwój i cywilizacyjny skok dla wyspy. Tymczasem z perspektywy Lan-kijczyków USA i UE nie rozumieją tego przełomowego momentu w historii Sri Lanki i zamiast patrzeć w przód, kładą akcent na najbardziej bolesne kar-ty przeszłości, takie jak łamanie praw człowieka. Jakby na potwierdzenie tego kraje europejskie cofnęły z tego powodu Sri Lance specjalne preferencje celne

(GSP plus)42, chcąc w ten sposób wymusić na niej decyzję o rozliczeniu

wszyst-kich zbrodniarzy wojennych. Ta różnica perspektyw zachęca jednak Rajapaksę do przyjmowania antyzachodniej retoryki i dalszego zbliżenia z innymi potęga-mi, głównie z Chinami.

PODSUMOWANIE

Poziom bilateralnych relacji Sri Lanki i ChRL oraz obustronne korzyści z nich płynące pozwalają stwierdzić, że zbliżenie to nabiera dużego znacze-nia w subregionie Azji Południowej. Jednak na pytanie o to, dokąd owa zaży-łość może doprowadzić Sri Lankę, nie możemy dać prostej odpowiedzi. Zależy ona od wielu czynników, spośród których można wyodrębnić – wobec spadku wpływu państw Zachodu na wydarzenia w regionie – politykę trzech głównych aktorów: Sri Lanki, Chin i Indii.

Przed Sri Lanką stoją wyzwania niemal równie wielkie co szanse. Budzący wiele emocji i opromieniony sławą pogromcy Tamilskich Tygrysów Mahinda Rajapaksa z wizją i rozmachem sprawuje swój urząd, uzależniając się jednak

co-40 http://www.chinadaily.com.cn/cndy/2010-08/13/content_11147909.htm, dostęp 30.04.2011.

41 http://www.psz.pl/tekst-35243/Otwarto-najwiekszy-port-w-Azji-Poludniowej, dostęp 30.04.2011.

42The Colombo Consensus: Brotherly Love, Massive Aid and No Questions Asked, „The Economist”,

164

raz bardziej od Pekinu. Praktycznie wszystkie inwestycje na wyspie finansowane są z zagranicznych pożyczek i kredytów. Inwestycje te, poprzedzone potężny-mi wydatkapotężny-mi wojennypotężny-mi oraz światowym kryzysem gospodarczym, sprawia-ją, że Sri Lanka stoi dziś na krawędzi wypłacalności. Wbrew optymistycznym raportom rządowym, podkreślającym dynamiczny wzrost gospodarczy (6,9% w 2010 r.) i liczbę nowych inwestycji, fundamenty finansowe są kruche. Dług publiczny osiągnął w 2010 r. 86,7% PKB i szybko rośnie, powiększa się

rów-nież deficyt w handlu zagranicznym43. Eksport, uzależniony od popytu w

ogar-niętych kryzysem państwach Zachodu (ok. 40% eksportu), nieprzerwanie

ma-leje od dekady, by osiągnąć w 2009 r. poziom z roku 198744. Do tego dochodzi

poważne ochłodzenie polityczne pomiędzy Kotte i państwami

demokratyczny-mi, które również nie pozostaje bez wpływu na gospodarkę45. Wszystko to

co-raz mocniej uzależnia Sri Lankę od ChRL, ponieważ stosunki kontrowersyjnej rodziny Rajapaksów z rządzącym Indiami środowiskiem Singh-Gandhi nie

na-leżą do najłatwiejszych46. Co więcej, historia lat 80. na Sri Lance uczy, że może

ona balansować indyjskie wpływy, ale nie może być antyindyjska47. Decydujące

okaże się więc, jak długo rząd Sri Lanki będzie potrafił utrzymać wewnętrzną stabilizację i manewrować między dwoma potężnymi sąsiadami, zamieniając jednocześnie dzisiejsze inwestycje w rzeczywistą poprawę sytuacji na rynku

pra-cy i bogacenie się mieszkańców48.

W odniesieniu do ChRL kluczowe jest pytanie o to, jaki poziom zbliżenia ze Sri Lanką uważa ona za optymalny. Pomimo wymienionych wcześniej ko-rzyści należy bowiem pamiętać, że polityka względem Kotte jest jedynie ele-mentem chińskiej polityki wobec całego Oceanu Indyjskiego i jako jego rów-nie istotne składowe można uznać zbliżerów-nie Chin z Pakistanem i Myanmarem. Co charakterystyczne, chińska współpraca wojskowa z Myanmarem była przez pewien czas wyolbrzymiana, czego nie można wykluczyć również w przypad-ku Sri Lanki. Można jednocześnie wątpić, by Chińczycy poprzez uzależnianie

43 Dane ekonomiczne za The World Factbook.

44 IMF: Sri Lanka’s Exports/GDP Falling „for Years”, „Tamil Guardian”, 6.02.2011, http://www.

tamilguardian.com/article.asp?articleid=2992, dostęp 4.03.2012.

45 Ochłodzenie to przynosi zaskakujące konsekwencje również w polityce wewnętrznej M. Rajapaksy, dla przykładu wypowiedziana w listopadzie 2010 r. wojna przeciwko „pszenicznemu terroryzmowi”. Więcej na ten temat: M. Michałek, Dokąd płynie Sri Lanka, http://www.psz.pl/tekst-35217/Maciej-Michalek-Dokad-plynie-Sri-Lanka, dostęp 4.05.2011.

46 Szerzej na temat problemów politycznych w relacjach Indii i Sri Lanki: A. N. Shamsi, India-Sri

Lanka Relations: A Critical Review,

http://newsdawn.blogspot.com/2011/11/india-sri-lanka-relations-critical.html.

47 Sri Lanka próbowała wówczas wydostać się spod indyjskiej dominacji poprzez zbliżenie z Zachodem, co zakończyło się fiaskiem i prośbą prezydenta Jayawardene o indyjską interwencję militarną na wyspie.

48 Więcej na temat problemów gospodarczych: http://www.thesundayleader.lk/2010/02/21/sri-lanka’s- debt-crisis-worsens/, dostęp 4.05.2011.

165

od siebie Sri Lanki byli skłonni poważniej nadwerężyć swoje stosunki z India-mi, których znaczenie jest dla Pekinu nie do przecenienia.

Wreszcie należy wspomnieć o Indiach. Kraj ten traktuje całą Azję Południo-wą i Ocean Indyjski jako swoją wyłączną strefę wpływów i jest wysoce zaniepo-kojony wzrostem chińskiej obecności w regionie. Reagując na działania Peki-nu, nie ogranicza się też do wyrażania dezaprobaty, ale stara się stworzyć własną sieć baz morskich w regionie i coraz więcej inwestuje na Sri Lance. Nie bez zna-czenia pozostanie przy tym kwestia tamilskiej mniejszości na Cejlonie, której ciężkim losem szczególnie przejęta jest tamilska ludność południowych stanów Indii. W efekcie New Delhi nie zaakceptuje lankijskich dążeń do wydostania się spod jego dominacji i będzie dążyć do utrzymania jak największego wpływu na wydarzenia na wyspie.

Próbując ocenić stan i kierunek relacji ChRL i Sri Lanki można więc uznać że są one bardzo bliskie i odgrywają coraz większą rolę w regionie. Jednocześnie jednak zbliżenie obu państw ma pewne granice opłacalności u wszystkich zain-teresowanych stron, co oznacza, że niewielkie są szanse na to, aby Sri Lanka sta-ła się w przewidywalnej przyszłości „niezatapialnym chińskim lotniskowcem” na Oceanie Indyjskim, czyli stałą bazą chińskiego lotnictwa i marynarki u

wy-brzeży Indii49. Co więcej, jeżeli lankijscy decydenci nie wykażą się

dostatecz-ną dojrzałością i nie zdołają utrzymać równowagi pomiędzy wpływami Indii i ChRL na wyspie, stosunki z New Delhi zaognią się, Sri Lanka straci swobodę na arenie międzynarodowej, a regionalna współpraca państw Azji Południowej stanie pod wielkim znakiem zapytania.

49 „Niezatapialnym lotniskowcem” nazywane były w przeszłości takie wyspy jak Malta czy Tajwan, służące za bazy wojenne (odpowiednio brytyjską i amerykańską) w bezpośredniej bliskości rywala. Odnośnie do samej Sri Lanki warto również przypomnieć, że w przeszłości podobne obawy jak dziś żywiono wobec wzrostu chińskiego zainteresowania Myanmarem, które później okazały się wyolbrzymiane.