WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA CHRL I REPUBLIKI MOŁDAWII

Aktywizacja dwustronnych kontaktów między Mołdawią i Chinami nie pozostawała bez wpływu na wielkość ich wymiany handlowej. W latach 1992– 1997 wymiana towarowa między obu krajami była znikoma, by nie powiedzieć – żadna. Wiązało się to przede wszystkim z wewnętrznymi trudnościami gos-podarczymi Mołdawii, którymi kraj ten w szczególny sposób był dotknięty na

początku lat 90. XX w. Dlatego dopiero od 1997 r.59 obroty handlowe między

ChRL i Mołdawią charakteryzują się stabilnym wzrostem chińskiego eksportu oraz dynamicznym rozwojem importu z Mołdawii (Tabela 1).

Tabela 1 Wielkość wymiany handlowej między ChRL i Republiką Mołdawii w latach 1997–2010

(w mln USD)

Wyszczególnienie Eksport Import Saldo

1997 1,6 – 1,600 1998 1,6 – 1,600 1999 1,2 0,032 1,168 2000 3,0 1,000 2,000 2001 8,4 0,015 8,385 2002 11,8 1,400 10,400 2003 21,5 0,071 21,429 2004 37,7 0,078 37,622 2005 73,9 0,628 73,272 2006 116,9 0,367 116,533 2007 202,9 0,989 201,911 2008 325,5 2,300 323,200 2009 246,5 0,922 245,578 2010 320,2 2,300 317,900

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Republiki Mołdawii.

Jak wynika z danych zawartych w Tabeli 1, od 1997 r. nieustanie wzra-sta wielkość wymiany handlowej między Chinami i Mołdawią. Chiny w

la-tach 1997–2010 w znaczący sposób zwiększyli eksport do Mołdawii, z 1,6 mln

58 China a donat Moldovei echipamentul în valoare de 750 mii USD, http://www.azi.md/ro/print-story/14956, dostęp 5.04.2011.

59 Pomimo nawiązania stosunków dyplomatycznych już w 1992 r., dopiero od 1997 r. Chiny i Mołda- wia zaczęły prowadzić wymianę handlową.

79

USD do 320,2 mln USD, wtedy gdy import z Mołdawii, cechujący się również wzrostem, był bardzo symboliczny i wzrósł z 32 tys. USD do 2,3 mln USD. Przez cały analizowany okres wymianę handlową Chin i Mołdawii cechuje do-datnie saldo obrotów, które w 2010 r. wyniosło 317,9 mln USD. Fakt ten świadczy o tym, że rynek Mołdawii jest bardzo chłonny, a stosunkowo niedrogi import z Chin w sposób znaczący uzupełnia wewnętrzne niedobory towarowe tego kraju. Tak duży wzrost w omawianym przedziale czasowym przyczynił się do tego, że w 2010 r. kluczowymi partnerami w handlu zagranicznym dla Moł-dawii stały się Chiny i Turcja, z którą obrót towarowy wyniósł po stronie im-portu powyżej 250 mln USD.

Najważniejsze chińskie towary eksportowane do Mołdawii to: ryż, orzesz-ki arachidowe, tkaniny, ubrania, maszyny i urządzenia elektryczne, tworzywa sztuczne i wyroby z nich, metale nieszlachetne i wyroby z nich, produkty prze-mysłu chemicznego, szło i wyroby ze szkła. Natomiast Chiny importują z Moł-dawii głównie produkcję przemysłu alkoholowego, gdzie dominują produkty winiarskie.

Drugim rodzajem współpracy gospodarczej między Chinami i Mołdawią jest współpraca inwestycyjna. Do realizacji wspólnych przedsięwzięć oba kra-je przystąpiły w drugiej połowie lat 2000., kiedy Mołdawię odwiedziła liczna grupa potencjalnych chińskich inwestorów. W 2010 r. łączna wartość bezpo-średnich inwestycji zagranicznych w Mołdawii, liczona narastająco, przekroczy-ła 2,7 mld USD, natomiast zaangażowanie kapitału chińskiego w gospodarkę Mołdawii jest, mimo wielokrotnie podkreślanego w artykule zainteresowania, stosunkowo niewielkie. Według danych mołdawskiej Izby Przemysłowo-Han-dlowej w Mołdawii zarejestrowane są 22 mołdawsko-chińskie przedsiębior-stwa, z których działa jedynie 12, a wielkość chińskich inwestycji

bezpośred-nich w gospodarkę Mołdawii w okresie 2000–2010 wyniosła 6,1 mln USD.

Od 2009 do końca 2011 r. Chiny i Mołdawia pracowały nad realizacją kil-ku projektów infrastrukturalnych i produkcyjnych. Na ten cel rząd Chin, w ra-mach programu inwestycyjnego Głównej Chińskiej Korporacji Inżynierskiej

COVEC, zadeklarował 1 mld USD60. Przedstawiciel COVEC w Mołdawii,

60 China Overseas Engineering Group Co. Ltd. (COVEC) wraz ze swoją firmą-matką Chińską Inżyniersko-Kolejową Korporacją (CREC) są podporządkowane Komitetowi Rady Państwowej ChRL ds. Kontroli i Zarządzania Majątkiem Państwowym. Ta megafirma odpowiada za realizację największych projektów gospodarczych. W skład COVEC-CREC wchodzi 37 przedsiębiorstw, 7 instytutów naukowo-badawczych, firmy konsultingowe i projektowe, kompania ds. budowy międzynarodowych projektów inżynierskich, 10 firm budowlanych, 3 wyspecjalizowane firmy inżynierskie ds. budowy mostów, tuneli i urządzeń elektrycznych. Liczba pracowników COVEC-CREC to 280 tys. osób. Korporacja zrealizowała do końca 2008 r. ponad 1500 dużych projektów w ponad 60 państwach świata z wykorzystaniem współczesnych technologii. Kilkakrotnie była odnotowana w Księdze Rekordów Guinnesa. Amerykańskie czasopismo biznesowe „Forchun” zaliczyło COVEC-CREC do 5000 największych przedsiębiorstw świata. Korporacja ta jest największą firmą budowlaną Chin i trzecią firmą budowlaną na świecie.

COVEC-80

Roman Birledeanu, podkreślił, że inwestycje chińskie są skierowane na realiza-cję projektów w sferze infrastruktury (budowa dróg, energetyka, zaopatrzenie w wodę pitną oraz budowa oczyszczalni ścieków), rolnictwa i przemysłu prze-twórczego, co ma na celu stworzenie w przyszłości wysoko wydajnych pro-dukcji itd. Jak powiedział Xiang Zhao z COVEC: „Kwota, która jest omawia-na z partnerami mołdawskimi, zgodnie z 1. Protokołem. wynosi 1 mld USD, jednak linia kredytowa nie jest ograniczona do tej kwoty. Strona chińska może zapewnić finansowanie wszystkich potrzebnych i uzasadnionych przez stronę mołdawską projektów”.

Również chińska firma Shangdong AUHUA poinformowała opinię pu-bliczną w Mołdawii, że planuje uruchomić w tym kraju zakład specjalizujący się w produkcji kolektorów słonecznych wykorzystywanych do produkcji ener-gii elektrycznej, ciepłej wody użytkowej i ogrzewania. Zaplanowano, że zosta-nie on wybudowany w mieście Orhei na terytorium parku przemysłowego i zaj-mie obszar 20 hektarów. Wartość inwestycji według strony chińskiej wyniesie 60 mln €. Zasłaniając się „tajemnicą handlową”, dyrektor firmy Chen Anxiang nie poinformował o dokładnej dacie rozpoczęcia budowy zakładu i oddania go do użytku. Natomiast podkreślił, że uruchomienie go da zatrudnienie 2 tys. osób. „Alternatywne źródła energii – to duża szansa dla Mołdawii, która za-oszczędzi ogromnie środki na ogrzewaniu, energii elektrycznej i podgrzaniu wody. Kolektory słoneczne mogą być także wykorzystywane do oświetlania ulic” – powiedział podczas konferencji prasowej dyrektor mołdawskiej orga-nizacji na rzecz przyciągania inwestycji (MIEPO) A. Timus. Dużą wagę do za-mierzeń chińskiego inwestora przywiązuje obecny rząd mołdawski oraz powią-zane z nim instytuty państwowe, które widzą w tym przedsięwzięciu możliwość modernizacji istniejącej infrastruktury i wykorzystania współczesnych

rozwią-zań dla dobra społeczeństwa i rozwoju gospodarczego kraju61.

Oprócz omawianych planowanych inwestycji Chiny w ciągu 20 lat udzie-liły Mołdawii pomocy finansowej w formie bezzwrotnych pożyczek, kredy-tów na bardzo dogodnych warunkach (korzystniejszych niż kredyty udzielane przez MFW) oraz grantów. W sumie w latach 1992–2010 władze Chin zade-klarowały przyznanie Mołdawii ponad 1,5 mld USD na realizację różnego ro-dzaju projektów, których większa część została już zainwestowana na realizację omówionych wyżej mołdawsko-chińskich projektów. Największych inwestycji w Mołdawii wymaga sektor infrastruktury. Bez jej poprawy kraj ten nie może

CREC ma upoważnienie rządu Chin do zawierania kontraktów zagranicznych. Posiada przedstawicielstwa w 23 państwach świata. Specjalnie do pracy w Mołdawii i Europie Wschodniej została otwarta firma COVEC Eastern Europe, która uzyskała zezwolenie na działalność budowalną i jest gotowa realizować projekty inwestycyjne.

81

marzyć o wzroście bezpośrednich inwestycji gospodarczych, które na razie ogra-niczają się do najbardziej rozwiniętych regionów, czyli centrum i Autonomii Gagauzka. Pozwoli to zniwelować występujące obecnie różnice w rozwoju go-spodarczym pomiędzy poszczególnymi regionami Mołdawii oraz zbliżyć do sie-bie poziom życia mieszkańców miast i wsi.

Wpływ na poprawę wskaźników gospodarczych Mołdawii ma również po-szerzenie rynków zbytu podstawowego produktu eksportowego tego kraju, ja-kim jest wino. Po załamaniu się handlu z Federacją Rosyjską tutejszy przemysł winiarski zaczął borykać się z bardzo poważnym problem, jakim był zbyt pro-dukcji winiarskiej. Dobre stosunki polityczne między Chinami i Mołdawią po-zwalają nie tylko zdywersyfikować kierunki eksportu, ale i osiągnąć dobrą pozy-cję na nowo zdobytych rynkach. Biorąc pod uwagę wielkość rynku rosyjskiego i rynku chińskiego, wydaje się, że ten drugi może w przyszłości przynieść Moł-dawii solidny dochód z eksportu tego podstawowego produktu eksportowego. Mówił o tym ostatnio premier RM Vlad Filat, występując 16 lutego 2011 r. na otwarciu w Kiszyniowie jubileuszowej XX Międzynarodowej Specjalistycz-nej Wystawie Wina Expovin Moldova – 2011, zaznaczając, że rynek chiński jest dla Mołdawii rynkiem strategicznym. Już na obecnym etapie wzrost eksportu wina przyczynił się do aktywnej współpracy rządu z producentami, w wyniku czego Mołdawii udało się zaciągnąć kredyt w Europejskim Banku Inwestycyj-nym w wysokości 75 mln €, w całości przeznaczony na rozwój branży

winiar-skiej oraz na zwiększenie sprzedaży jej wyrobów62.

4. ZAKOŃCZENIE

Jak wynika z powyższej analizy, polityka zagraniczna Chin wobec Mołda-wii jest realizowana powoli i drogą małych kroków. Polityka zagraniczna ChRL wobec krajów rozwijających się jest realizowana w oparciu o określony scena-riusz. Początkowo Chiny starają się zaprzyjaźnić ze swoim partnerem na płasz-czyźnie politycznej. Następnie kontakty te są umacniane poprzez udzielenie partnerowi pomocy, przyjmującej różne formy. Dopiero kolejnym krokiem jest rozwijanie współpracy gospodarczej.

Dla Mołdawii udzielenie przez Pekin pomocy finansowej, a co więcej, pozy-skanie jeszcze jednego źródła finansowania, w sytuacji kiedy USA i Unia Euro-pejska starają się uporać ze skutkami kryzysu finansowego i ograniczają wspar-cie finansowe dla krajów rozwijających się, jest nadzwyczaj istotne. Jest także ważne z powodu powstania nowej sytuacji międzynarodowej w regionie,

ponie-62 БЕЛТА, Молдова расширила рынки збыта и увеличила его поставки в Китай и ЕС, http://www. export.by/”act=news&mode=view&id=29134, dostęp 30.03.2011.

82

waż Chiny, poprzez zacieśnienie związków finansowych z sąsiadami Federacji Rosyjskiej, wkraczają na teren jej wpływów.

Patrząc w kierunku wschodnim, Chiny w ten sposób mogą zdobyć narzę-dzia nacisku w przyszłych negocjacjach z Moskwą. Mołdawia wciąż nie roz-wiązała konfliktu terytorialnego i na jej terytorium wciąż stacjonują od 1992 r. wojska rosyjskie. Negocjacje prowadzone w tej sprawie z Moskwą nie powiodły się. Najważniejszym problemem w relacjach z Rosją jest Naddniestrze. Region ten dąży do niepodległości lub integracji z Rosją, tymczasem Mołdawia skłon-na jest przyzskłon-nać mu jedynie autonomię.

Natomiast patrząc w kierunku zachodnim, od 2007 r. Mołdawia bezpośred-nio graniczy z Unią Europejską. Dziś jest krajem objętym unijnym programem „Partnerstwa Wschodniego”, a w przyszłości chciałaby uzyskać pełne członko-stwo w UE. Chiny starają się zaistnieć ze swymi inwestycjami także na rynku europejskim, ale na razie napotykają różnego rodzaju trudności. Zacieśnienie współpracy gospodarczej Chin z Mołdawią oraz rozwój współpracy inwestycyj-nej w sektorze rolnym, przemyśle lekkim i winiarskim pozwoli zmodernizować przemysł mołdawski.

Biorąc pod uwagę oba kraje – Chińską Republiką Ludową i Republikę Moł-dawii – należy podkreślić istnienie między nimi olbrzymich różnic, które spra-wiają, że nie mogą być one równoprawne. Pomimo to obu państwom zależy na rozwijaniu bilateralnej współpracy ze względu na cele polityczne (Naddnie-strze i wsparcie dla Mołdawii) i gospodarcze – pozyskanie kapitału. Podejmo-wane działania świadczą o tym, że Chiny, dążąc do realizacji swoich interesów, chcą pozyskać sojuszników w regionie Europy Południowo-Wschodniej.

CHINY WOBEC PROBLEMÓW AFRYKI