WZROST LICZBY „ZIELONYCH INWESTYCJI” I PROJEKTÓW EKOLOGICZNYCH NA TERYTORIUM CHIN

Śledząc rozwój międzynarodowych negocjacji ekologicznych, można zauwa-żyć rosnące zaangażowanie Chińskiej Republiki Ludowej zarówno w ujęciu re-gionalnym, jak i globalnym. Silniejsza obecność Chin w międzynarodowym dialogu ekologicznym nie jest jedyną oznaką rosnącego znaczenia kwestii eko-logicznych w tym kraju. Procesem, który może pozytywnie wpłynąć na sytuację ekologiczną w tym kraju, jest zwiększenie liczby projektów ochrony środowi-ska finansowanych z zewnątrz. Chińczycy coraz chętniej witają proekologicz-ne inwestycje w regionie. Od roku 1979 państwo to zostało objęte programem japońskiej pomocy rozwojowej ODA. Pomoc ta wspierała głównie rozwój in-frastruktury. Od początku lat 90. japońskie pożyczki zaczęły finansować coraz większą liczbę projektów ekologicznych. W tym okresie Chiny stały się jednym z głównych odbiorców środków ekologicznych płynących z różnych państw. Przykładem może tu być wzrost inwestycji związanych z ochroną klimatu w ra-mach Mechanizmu Czystego Rozwoju (CDM – Clean Development Mecha-nism), zawartego w Protokole z Kioto.

Mechanizm Czystego Rozwoju pozwala państwom uprzemysłowio-nym, będącym sygnatariuszami Protokołu z Kioto, na dokonywanie re-dukcji emisji gazów cieplarnianych na terytorium państw rozwijających się, które zazwyczaj posiadają niższe standardy ekologiczne. Ograniczenie emi- sji dwutlenku węgla zostaje zaliczone na konto państwa finansującego projekty CDM. Głównymi państwami rozwijającymi mechanizm CDM są kraje Unii Europejskiej oraz Japonia. Wykres 1 pokazuje, że ponad 60% cał-kowitych redukcji w ramach Mechanizmu Czystego Rozwoju ma pochodzić z terytorium Chin. Mechanizm Czystego Rozwoju jest tylko pojedynczym przykładem gwałtownego rozwoju zagranicznych projektów ekologicznych na terytorium ChRL. Duże zainteresowanie państw uprzemysłowionych „zie-lonymi inwestycjami” w tym kraju wynika z rosnącego znaczenia gospodarcze-go Chin. Ponieważ Chińczycy chętnie witają „zielone inwestycje”, realizowanie podobnych inicjatyw jest wyrazem chęci rozwijania współpracy z ChRL i może doprowadzić do intensyfikacji stosunków handlowych oraz polepszenia

wize-60

runku państwa finansującego projekt. Wsparcie międzynarodowe nie ograni-cza się tylko i wyłącznie do pomocy finansowej. Działalność organizacji poza-rządowych oraz tworzenie projektów ekologicznych we współpracy z innymi państwami ma ogromny wpływ na aktywizację chińskiego społeczeństwa, pro-wadząc do stworzenia efektywnych narzędzi współpracy ekologicznej na szcze-blu lokalnym. Pozytywnym przykładem mogą być przedsięwzięcia realizo-wane pomiędzy chińskimi i japońskimi miastami oraz projekty modelowych

miast przyjaznych środowisku31. W wielu przypadkach rozwinięcie

współpra-cy na szczeblu lokalnym przynosi znacznie lepsze efekty niż szeroko zakrojone działania na poziomie międzyrządowym oraz wprowadzanie projektów w skali całego kraju. Warto zwrócić uwagę na postępującą dywersyfikację ekologicznej współpracy Chin z innymi państwami. Może to doprowadzić do wytworzenia nowych, skuteczniejszych narzędzi kooperacji oraz przełożyć się na realną po-prawę sytuacji w najbardziej zanieczyszczonych regionach ChRL.

Wykres 1 Podział redukcji emisji w ramach Mechanizmu Czystego Rozwoju pod względem państw

przyjmujących inwestycje klimatyczne

Źródło: http://cdm.unfcc.int, dostęp 17.05.2011.

61

W związku z postępującą degradacją środowiska naturalnego władze chiń-skie zaczęły poświęcać coraz więcej uwagi kwestiom ekologicznym również w polityce wewnętrznej. Wyrazem tego może być wzrost funduszy przezna-czanych na ochronę środowiska wewnątrz kraju. Wykres 2 przedstawia podział środków przeznaczonych na ochronę środowiska w latach 2002–2005.

Wykres 2 Podział środków finansowych na ochronę środowiska – Dziesiąty Plan Pięcioletni

Źródło: http://english.sepa.gov.cn/plan/Tenth.htm, dostęp 20.04.2011.

Wykres 2 pokazuje koncentrację środków finansowych w walce z najbardziej uciążliwymi problemami ekologicznymi, jakimi są zanieczyszczenie wód i po-wietrza. Warto również zwrócić uwagę na całkowitą wartość inwestycji, która przekroczyła 84 mld USD. W założeniach kolejnego planu rozwoju gospodar-czego ChRL, na lata 2006–2011, na kwestie ochrony środowiska położono znacznie większy nacisk niż kiedykolwiek wcześniej. Jednym z głównych za-łożeń stało się zwiększenie wydajności energetycznej oraz zmniejszenie zużycia

wody i produkcji odpadów32. Dwunasty plan pięcioletni, na lata 2011–2015,

zakłada przeznaczenie ogromnej sumy 313 mld USD w celu wspierania

rozwo-ju „zielonych inwestycji” oraz sektora odnawialnych źródeł energii33.

Zwiększanie nakładów na ochronę środowiska nie powinno być dla nikogo zaskoczeniem, biorąc pod uwagę negatywne skutki zanieczyszczenia na życie

32R. Hirono, Japan’s Environmental Cooperation with China During the Last Two Decades, „ Asia-Pacific Review” 2007, Vol. 14, No. 2, s. 5.

33 L. Xiang, R. Xiaozheng, China to Boost Green Investment, http://usa.chinadaily.com.cn/business/ 2011-09/25/content_13787036.htm, dostęp 25.09.2011.

62

obywateli oraz na stan chińskiej gospodarki. Carin Zissis w artykule opisują-cym chiński kryzys ekologiczny podkreśla, że postępująca degradacja środowi-ska naturalnego może mieć destabilizujący wpływ na ogół chińskiego społe-czeństwa oraz doprowadzić do rozruchów i protestów wewnątrz kraju, czego

władze ChRL próbują za wszelką cenę uniknąć34. Poglądy te podziela również

Elizabeth C. Economy, która w jednym ze swoich artykułów wymienia liczne negatywne implikacje, jakie zanieczyszczenie środowiska będzie miało na sytu-ację w Chinach. Niektóre następstwa, takie jak problemy zdrowotne, rozwój chorób powodowanych przez zanieczyszczenia, migracje ludności, zmniejsze-nie produktywności oraz znaczące straty w chińskiej gospodarce, są na tyle po-ważne, aby skłonić warstwy rządzące do prowadzenia bardziej proekologicznej polityki35.

Zaskakującą jest jednak skala rozwoju inwestycji ekologicznych w tym kra-ju oraz przewidywane tempo zwiększania wydatków w nadchodzących latach. Mamy tu do czynienia z niezwykle ciekawą sytuacją, w której państwo, postrze-gane jako jedno z największych źródeł zanieczyszczeń, znalazło się na pozycji lidera w kategorii „zielonych inwestycji”. Według doniesień prasowych Chiny

wyprzedziły pod tym względem Stany Zjednoczone36. Należy przy tym

zauwa-żyć, że wzrost chińskich inwestycji ekologicznych nie zawsze jest równoznacz-ny z poprawą sytuacji w kraju. Chirównoznacz-ny przeznaczają coraz więcej środków na ochronę środowiska, jednak postępujący wzrost gospodarczy sprawia, że ilość zanieczyszczeń również wzrasta. Przykładem może być wzrost zapotrzebowania

na węgiel o ponad miliard ton w latach 2006–201037.

Warto zastanowić się nad innymi przyczynami silnego zainteresowania ChRL „zielonymi inwestycjami”. Niektóre doniesienia wskazują na ekono-miczny charakter nowej chińskiej polityki ekologicznej oraz energetycznej. Po pierwsze, zwiększanie funduszy na ochronę środowiska jest próbą zmniej-szenia strat w chińskiej gospodarce oraz kosztów, jakie państwo przeznacza na zwalczanie negatywnych skutków zanieczyszczeń. Według danych udostępnio-nych przez chińską Krajową Radę Ochrony Środowiska oraz Narodowe Biuro Statystyczne, szacuje się, że tylko w 2004 r. straty wywołane przez zanieczysz-czenie środowiska przekroczyły kwotę 65 mld USD, a kwoty związane z

prze-twarzaniem zanieczyszczeń 36,5 mld USD38. Widać więc, że straty

powodowa-34 C. Zissis, China’s Environmental Crisis, Council on Foreign Relations, http://www.cfr.org/china/ chinas-environmental-crisis/p12608, dostęp 21.09.2011.

35 E. C. Economy, op. cit.

36S. Tandon, China Overtakes U.S. in Green Investment, http://www.industryweek.com/articles/ china_overtakes_u-s-_in_green_investment_21415.aspx?Page=1, dostęp 20.09.2011.

37J. Melik, China Leads World in Green Energy Investment, http://www.bbc.co.uk/news/business-14201939, dostęp 20.09.2011.

38

63

ne przez degradację środowiska są na tyle duże, aby przekonać chińskie władze o konieczności podjęcia działań. Inwestowanie w sektor odnawialnych źródeł energii może być również odpowiedzią na rosnący kryzys energetyczny ChRL. Gospodarka energetyczna jest oparta głównie na spalaniu węgla. Co prawda, Chiny posiadają ogromne zasoby tego surowca, lecz są one w większości po-łożone w północno-zachodnich prowincjach, co wiąże się z dużymi kosztami

transportu39. Rozwijanie badań nad alternatywnymi źródłami energii może

do-prowadzić do większego uniezależnienia się Chin od importu surowców ener-getycznych oraz zmniejszenia kosztów w sektorze energetycznym. Bez względu na przyczyny kierujące chińską polityką wspierania ekologicznych projektów należy stwierdzić, że zainteresowanie „zielonymi inwestycjami” może stanowić początek pozytywnych zmian w ekologicznej sytuacji kraju.

W ramach podsumowania warto zwrócić uwagę na postępującą dywersyfi-kację chińskich narzędzi współpracy ekologicznej zarówno pod względem za-sięgu oddziaływania, jak i charakteru współpracy. Chińska Republika Ludowa stopniowo angażuje się w coraz większą liczbę inicjatyw ekologicznych o zasięgu lokalnym, regionalnym oraz globalnym. Chińska aktywność przyjmuje postać negocjacji międzynarodowych na najwyższych szczeblach, projektów współpra-cy regionalnej, wymiany technologicznej, licznych mechanizmów przyciąga-nia inwestycji ekologicznych oraz coraz liczniejszych przedsięwzięć mających charakter współpracy lokalnej. Widać wyraźne przesunięcie w pozycji negocja-cyjnej Chin, które jeszcze 20 lat temu brały udział w dyskursie ekologicznym głównie z pozycji państwa rozwijającego się, które nie potrafi poradzić sobie z problemem zanieczyszczenia środowiska bez pomocy innych państw. Obser-wując pozycję Chin w międzynarodowych negocjacjach ekologicznych, zarów-no w ujęciu regionalnym, jak i globalnym, można zauważyć rosnące znacze-nie tego państwa. Ponadto korzystając z pomyślnej koniunktury gospodarczej, Chińczycy rozpoczęli ogromne inwestycje w sektorze ekologicznych techno-logii, co wydaje się początkiem próby przełamania negatywnego obrazu Chin jako państwa zacofanego pod względem ochrony środowiska. Dzięki temu sta-ją się one integralną częścią międzynarodowego reżimu współpracy ekologicz-nej, nie tylko ze względu na poważny stan degradacji środowiska w tym kraju, ale również z uwagi na rosnącą chęć rozwijania współpracy oraz uczestniczenia w decydujących rozmowach dotyczących sytuacji ekologicznej.

Karolina Kotulewicz

Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA I POLITYCZNA CHRL