Miejsce Sri Lanki w polityce zagranicznej ChRL

Należy podkreślić, że stosunki Chin ze Sri Lanką w zasadzie zawsze były do-bre, doświadczały również nagłych przyspieszeń, jak w 1952 r. za sprawą podpi-sania umowy handlowej. Przyspieszenie, które można obserwować od 2005 r., wyznacza nowy szczyt w zacieśnianiu dwustronnych relacji, warto więc odpo-wiedzieć na pytanie, co obecnie tak wyróżnia małą, tropikalną wyspę Cejlon z punktu widzenia Pekinu.

Najważniejsza przyczyna chińskiego zbliżenia ze Sri Lanką ma podłoże czy-sto ekonomiczne. Jest to kwestia jednego z filarów chińskiej gospodarki, ja-kim są SLOC’s – morskie szlaki komunikacyjne (Sea Lines Of Communication). Drogą morską odbywa się zarówno większość chińskiego eksportu, jak i im-portu strategicznie ważnych dóbr, przede wszystkim surowców energetycznych. Najważniejszym SLOC z punktu widzenia Pekinu jest ten biegnący od Mo-rza Południowochińskiego, przez cieśninę Malakka, Ocean Indyjski, do Zatoki

Perskiej, którym, jak się szacuje, sprowadza on 80% swojej ropy naftowej27.

Po-nieważ bezpieczeństwo tego szlaku ma olbrzymie znaczenie dla

funkcjonowa-przy wsparciu Chińczyków portu w Hambantota, http://www.psz.pl/tekst-35243/Otwarto-najwiekszy-port-w-Azji-Poludniowej, dostęp 28.04.2011.

26 Ministerstwo Sri Lanki w ChRL, http://www.embbiz.net/com/slemb/index.html, dostęp 28.04.2011.

27 H. V. Pant, China, A Great Power Like Any Other, ISN ETH Zurich, http://www.isn.ethz.ch/ isn/Current-Affairs/Security-Watch/Detail/?ots591=4888CAA0-B3DB-1461-98B9-E20E7 B9C13D4&lng=en&id=112669, dostęp 30.04.2011.

160

nia chińskiej gospodarki, Pekin nie chce już dłużej polegać w tej kwestii na do-tychczasowych gwarancjach floty USA i samemu stara się go zabezpieczyć. W tym celu tworzy w pobliżu szlaku wiele baz morskich i lotniczych, dzięki którym kontrola ta będzie możliwa. Polityka owa została nazwana przez ame-rykański Departament Obrony „tworzeniem sznura pereł na Oceanie

Indyj-skim”28. Sri Lanka znajduje się w centrum tego sznura, stanowiąc jeden z jego

kluczowych elementów. Chodzi tu zwłaszcza o budowany i finansowany przez Chińczyków port głębokomorski w Hambantota, rodzinnym mieście Mahindy Rajapaksy. Otwarty już obiekt ma ukończony zostać w 2014 r. i stać się nie tyl-ko jednym z najważniejszych portów przeładuntyl-kowych na Oceanie Indyjskim (zdolnym przyjąć 33 statki jednocześnie, posiadającym magazyny paliwa lotni-czego i LNG oraz suche doki do przeprowadzania remontów), ale także bazą marynarki wojennej Sri Lanki i – choć oficjalnie tego nie potwierdzają – Chin. Chińskie okręty już dziś wizytują lankijskie porty i wobec doskonałych stosun-ków politycznych i gospodarczych aktywność ta może tylko wzrosnąć.

Obecność ChRL na Oceanie Indyjskim przynosi też drugą istotną korzyść, a mianowicie odsłonięcie „miękkiego podbrzusza” największego regionalnego rywala – Indii. Daje to pewną strategiczną równowagę pomiędzy dwoma wscho-dzącymi mocarstwami, ponieważ Indie (choć nie mają tego typu obiektu w po-bliżu chińskiego wybrzeża) mają bazy wojskowe na równie żywotnym dla Pe-kinu Oceanie Indyjskim. Obecność chińskiej marynarki w regionie umożliwi monitoring ruchu jednostek cywilnych i wojskowych na Oceanie Indyjskim,

a także bazy amerykańskiej marynarki Diego Garcia29 i indyjskich instalacji

nu-klearnych. Według części wojskowych ekspertów bardzo opłacalne dla ChRL byłoby również utworzenie na Sri Lance centrum monitorowania przestrzeni kosmicznej, które działałoby m.in. na potrzeby chińskich rakiet balistycznych, będących obecnie najważniejszą chińską bronią mogącą przeciwstawić się ame-rykańskim lotniskowcom. Warto dodać, że coraz częściej wskazuje się na Ocean

Indyjski jako akwen o największym globalnym znaczeniu w XXI w.30 Ponadto

Pekin działa na rzecz zbliżenia Sri Lanki ze swoim drugim najważniejszym

so-28Najważniejsze bazy znajdują się na wyspie Hainan (ChRL), Sittwe (Myanmar), Chittagong (Bangladesz), Hambantota (Sri Lanka), Marao (Malediwy) i Gwadar (Pakistan) – Ch. J. Pehrson, String

of Pearls: Meeting the Challenge of China’s Rising Power Across the Asian Littoral, „Strategic Studies Institute

of United States Army War College”, lipiec 2006.

29Więcej o chińskich obawach związanych z amerykańską obecnością w regionie: P. Sokala, Wizja,

polityka i siła w służbie wielkiej strategii Chin, Warszawa 2010.

30Tezę taką jako pierwszy postawił Robert Kaplan na łamach „Foreign Affairs” w kwietniu 2009 r. O znaczeniu tego akwenu przesądzi: obecność szerokich mas wyznawców islamu wzdłuż jego brzegów, uwarunkowania polityki energetycznej oraz coraz silniejsza pozycja Pekinu i New Delhi w globalnym układzie sił. Zarys artykułu dostępny jest na stronie FA: http://www.foreignaffairs.com/articles/64832/ robert-d-kaplan/center-stage-for-the-21st-century, dostep 30.04.2011.

161

jusznikiem południowoazjatyckim – Pakistanem. Kraj ten tradycyjnie stara się równoważyć potęgę regionalnego rywala – Indii poprzez zbliżenie z mniejszy-mi państwamniejszy-mi subregionu, dzielącymniejszy-mi jego antyindyjskie obawy. Za kadencji Perveza Musharrafa Pakistan stał się drugim największym dostawcą uzbrojenia

dla rządu w Kotte31, podpisał porozumienie o wolnym handlu, a obecnie

sta-ra się włączyć gospodarczo w chińskie plany inwestycyjne na wyspie. Pakistań-skie firmy obecne są już przy produkcji cementu oraz w przemyśle jubilerskim.

Handel dwustronny w 2010 r. przekroczył poziom 250 mln USD32, zaś

paki-stański minister spraw zagranicznych M. Qureshi ogłosił „pogłębione stosunki ze Sri Lanką”. Islamabad korzysta w ten sposób gospodarczo, a także zajmuje swoje miejsce w chińskiej strategii „okrążania Indii”, o którą New Delhi głośno oskarża Chińczyków.

Obok zysków strategicznych, zbliżenie ze Sri Lanką ma przynosić również tradycyjne korzyści, jak pełne otwarcie lankijskiego rynku na chińskie towary i siłę roboczą. Przy niezliczonych chińskich projektach budowlanych na wyspie pracuje już około 30 tys. chińskich robotników. Pekin forsuje wprowadzenie umowy o wolnym handlu ze Sri Lanką, rozważa także przeniesienie części wła-snej produkcji przemysłowej na wyspę, do czego skłaniają go niższe koszty pra-cy Lankijczyków i bliskość niektórych rynków docelowych, głównie południo-woazjatyckich i afrykańskich. Przykładem tego typu aktywności są prowadzone obecnie negocjacje na temat otworzenia na Sri Lance montowni samochodów

przez chińskie firmy FAW Car Company i SAIC33. Chińczykom

zapropono-wano także możliwość rozpoczęcia bez przetargu wydobycia ropy i gazu ze złóż w zatoce Mannar, którego opłacalność testuje China National Petroleum

Cor-poration (CNPC)34. Nie bez znaczenia jest wreszcie zyskanie kolejnego

sojusz-nika na forum międzynarodowym. Sri Lanka regularnie zajmuje stanowisko bliskie Chinom wobec najważniejszych wydarzeń międzynarodowych, popiera politykę jednych Chin i dystansuje się wobec głośnych incydentów w Tybecie i Xinjiangu (jak zamieszki w Urumczi w 2009 r.), określając je jako

wewnętrz-ną sprawę ChRL35.

31F. Shaikh, Pakistan’s Relations with Sri Lanka Serving China?, „Sri Lanka Guardian”, http://www. srilankaguardian.org/2011/03/pakistans-relations-with-sri-lanka.html, dostęp 30.04.2011.

32http://www.thefinancialexpress-bd.com/more.php?news_id=125177, dostęp 30.04.2011.

33http://www.defence.pk/forums/china-defence/24154-future-china-sri-lanka-relations.html, dostęp 30.04.2011.

34 Szerzej na temat złóż w zatoce Mannar: http://tamilnation.co/intframe/tamileelam/070920oil. htm, dostęp 4.03.2012 r.

35 Sri Lankan News, http://firstlanka.com/english/news/recent-riots-in-xinjiang-region-china/, dostęp

162

2.2. Znaczenie relacji z ChRL w polityce wewnętrznej i zagranicznej