STOSUNKI CHIŃSKO-SUDAŃSKIE

Strategiczne partnerstwo między Chinami i Sudanem opiera się na ekonomii i jest, oczywiście, korzystniejsze dla strony silniejszej w tej relacji. Intensyfikac-ja stosunków gospodarczych i handlowych nastąpiła po wycofaniu się USA z inwestycji w sudański przemysł naftowy. Pekin zastąpił firmy amerykańskie, wchodząc w strategiczne inwestycje naftowe w tym kraju.

W 2007 r. większość inwestycji chińskich w Sudanie była lokowana w przemysł naftowy, petrochemię oraz budowę rurociągów i osiągnęła kwotę

6 mld USD, co podkreśla ważność tych relacji dla obu stron32.

Spośród krajów Afryki Wschodniej Chiny najbardziej zainteresowane są Su-danem ze względu na jego wielkość i zasoby naturalne. Początki kontaktów ChRL z tym państwem sięgają końca lat 50. Stosunki dyplomatyczne państwa te nawiązały 4 lutego 1959 r. Początkowo współpraca miała charakter głównie kulturalny, już od 1960 r. Chiny przyjmowały na swoje uczelnie sudańskich

studentów33. Uznanie ChRL przez Sudan nastąpiło mimo nacisków i gróźb

USA dotyczących wstrzymania pomocy gospodarczej krajom, które nie uznają Tajwanu34.

Bliższa współpraca, przede wszystkim w sferze gospodarczej, rozpoczęła się w latach 70. Od 1970 r. Chiny dostarczały Sudanowi pomoc gospodar-czą. Natomiast za początek obustronnie korzystnej wymiany handlowej uważa się rok 1981. Największe natężenie tych relacji nastąpiło po dojściu do władzy obecnego prezydenta Omara Hasana Ahmada El-Baszira na przełomie lat 80.

i 90. oraz na początku XXI w.35

Przyczyn tego stanu rzeczy jest kilka. Przede wszystkim chodzi o surow-ce, a szczególnie o ropę naftową. Coroczny, ok. dziesięcioprocentowy wzrost gospodarczy rodzi bardzo duże zapotrzebowanie na ropę naftową (2. miejsce

30 Polityka Chin wobec Sudanu, http://www.psz.pl/tekst-1352/Polityka-Chin-wobec-Sudanu, 2005.

31 San-shiun Tseng, op. cit.

32 J. Jiang, J. Sinton, Overseas Investments by Chinese National Oil Companies: Assessing The Drivers and

Impacts (International Energy Agency), http://www.iea.org/papers/2011/overseas_china.pdf, 2011.

33 San-shiun Tseng, op. cit.

34 Ibidem.

105

po USA), któremu Pekin nie jest w stanie sam sprostać. Sudan, objęty od 1989 r. embargiem Stanów Zjednoczonych, z którego wycofały się amerykańskie kam-panie naftowe, potrzebował chińskich inwestycji w sektorze energetycznym. Z kolei Chiny, korzystając z amerykańskiego zaangażowania w Europie Środ-kowej po upadku ZSRR oraz w Zatoce Perskiej, chętne inwestowały w wydo-bycie ropy naftowej w Sudanie. Dla Pekinu zaangażowanie w tym kraju miało być punktem odniesienia do ekspansji na Afrykę, głównie wokół równika.

W tym celu w czerwcu 1995 r. doszło do podpisania listu intencyjnego po-między Chinami i Sudanem o współpracy w dziedzinie wydobycia ropy naf-towej. Natomiast we wrześniu tego samego roku zawarto umowę dotyczącą udzielenia Sudanowi preferencyjnych kredytów jako części inwestycyjnego

pro-jektu wydobycia ropy naftowej36.

W 1996 r. CNPC (China National Petroleum Corporation) objęła 40%

udziałów w GNPOC (Great Nile Petroleum and Oil Corporation)37.

Najwięk-szym sukcesem tego konsorcjum są inwestycje w południowym Sudanie, gdzie

udało się osiągnąć poziom wydobycia 15 mln ton baryłek rocznie38. Poza tym

firmie udało się tej zbudować rurociąg o długości 1500 km do miasta Port

Su-dan, a także rafinerię w pobliżu Chartumu39.

Polityka Pekinu dotycząca wydobycia ropy naftowej w Sudanie jest odzwier-ciedleniem polityki chińskiej w Afryce, która opiera się na wzajemnych korzy-ściach. O ile Chiny zdobyły dostęp do źródeł ropy naftowej, o tyle Sudan dzięki chińskim inwestycjom załatał dziurę budżetową po dojściu do władzy Al-Baszi-ra. Sudan ma partnera, który dysponuje prawem weta, co uniemożliwia

uchwa-lanie rezolucji przeciwko niemu40. Niewątpliwie Chiny wiele razy broniły

Su-danu przed zachodnimi naciskami, zwłaszcza w Radzie Bezpieczeństwa ONZ. Sprzeciwiały się również nałożenia embarga gospodarczego na Sudan. Działa-nia Chin w Radzie Bezpieczeństwa były skoordynowane zarówno z Sudanem, jak i z Unią Afrykańską, co stanowiło inną jakość prowadzenia polityki przez

wielkie mocarstwa wobec kontynentu afrykańskiego41.

Wiadomo, że polityka Chin w Sudanie traktowana jest przez USA i inne kra-je zachodnie jako zagrożenie dla ich interesów w tym i innych krajach afrykań-skich. Prowadzi to do konfliktu interesów z byłymi państwami kolo nialnymi,

36 P. S. Goodman, China Invests Heavily in Sudan’s Oil Industry, www.washingtonpost.com/ac2/wp-dyn/A21143-2004Dec22?language=printer, 2004.

37 PetroChina, CNPC, and Sudan: Perpetuating Genocide, http://home.comcast.net/~berkshire_ hathaway/reports/PetroChina_CNPC_Sudan.pdf, 2007.

38 Ibidem.

39 Ibidem.

40 Gaafar Karrar Ahmed, The Chinese Stance on the Darfur Conflict, www.humansecuritygateway.com/ documents/SAIIA_TheChineseStanceontheDarfurConflict.pdf.

106

jak Francja czy Wielka Brytania. Kraje zachodnie przegrywają na tym polu, po-nieważ nie chcą pogodzić się z utratą lukratywnych kolonii i nie umieją roz mawiać

z tymi krajami na zasadach partnerskich, a tego w Afryce nikt nie lubi42.

Podczas wizyty w Chinach w lutym 2006 r. Al-Baszir oświadczył, że „stosun-ki chińsko-sudańs„stosun-kie są naturalnymi relacjami między dwoma państwami, któ-re są budowane na zasadach partnerskich, przewidujących wzajemne korzyści

oraz nieingerencję w sprawy wewnętrzne”43. Prezydent Sudanu dodał również,

że „stosunki obustronne są owocne”44. Stwierdził ponadto: „Relacje z Chinami

wyróżniają się tym, że są dalekie od jakichkolwiek celów politycznych, ponie-waż Chiny nie ingerują w nasze sprawy wewnętrzne. Dlatego też wszystkie

kra-je afrykańskie dążą do nawiązania dobrych stosunków z Chinami”45.

Strategiczne stosunki chińsko-sudańskie ugruntowała 4 września 2006 r. wi-zyta doradcy prezydenta Sudanu ds. politycznych w Chinach. Jej głównym ce-lem było nawiązanie kontaktów z Chińską Partią Komunistyczną, ponieważ Nafee Ali Nafee pełnił także funkcję sekretarza generalnego Sudańskiego

Kon-gresu Narodowego46.

Największą inwestycją nienaftową była budowa zapory Marwi, która ma 11 km długości i wytwarza 3000 MW energii oraz służy do nawadniania ogromnego obszaru rolnego. Zbudowano wokół niej fabryki i założono

gospo-darstwa rolne47. Oprócz tych inwestycji prowadzone są również inne, takie jak:

budowa mostów między miastami, projekty rolne itd.

Polityka Chin charakteryzuje się konstruktywną współpracą w celu pozy-skania przychylności krajów afrykańskich, zwłaszcza tych wschodnich, a wśród nich Sudanu, poprzez udzielanie im pomocy gospodarczej bez stawiania

wa-runków politycznych bądź zwiększania inwestycji48.

Można wnioskować, że Chiny bezustannie dążą do tego, aby ich polityka wobec Afryki była pozytywna i udana. Poświęciły na to wszystkie swoje moż-liwości, zarówno polityczne, poprzez poparcie ich walki narodowowyzwoleń-czej, jak i przez zwiększenie inwestycji, wymiany handlowej oraz pomocy go-spodarczej.

42 J. Mazurek, Rywalizacja gospodarcza USA-Chiny, www.bizneschiny.pl/index.php?option=com_ content&task=view&id=1080&Itemid=2.

43 Wzajemne wizyty oficjalne, dokumentacja, radio i TV Sudanu – stosunki chińsko-sudańskie, www. sudanradio.info/china.

44 Ibidem.

45 Ibidem.

46 Ali Askouri, China’s Investment in Sudan: Destroying Communities, http://pambazuka.org/en/

category/comment/38848.

47 Marwi Dam, www.marefa.org/index.php/%D8%B3%D8%AF_%D9%85%D8%B1%D9%88% D9%8A.

107

W dniu 9 lipca 2011 r. Al-Baszir odwiedził Chiny. Wizyta prezydenta Su-danu była integralną częścią strategii Chin, dążących do poszukiwania źródeł energii. Sudan jest również zainteresowany strategicznymi relacjami z krajem, który ma wpływ na politykę światową oraz powiększenie przychodów państwa. Sudan dba o swoje stosunki z Chinami z następujących powodów:

1) Stany Zjednoczone i kraje Zachodu, a zatem państwa, które mają możliwości technologiczne i inwestycyjne w przemyśle naftowym, nałożyły na niego embargo. Chiny natomiast, mające podobne możliwości, nie uległy na-ciskom USA. Z tego powodu Sudan dąży do bliższych relacji z Pekinem. Nawet nawiązanie przez Chiny stosunków dyplomatycznych z Południowym Sudanem nie przeszkadza Sudanowi we wzmocnieniu swoich relacji z Pekinem;

2) Bojkot nałożony przez Stany Zjednoczone na Sudan ogranicza mu dostęp do technologii rozwijających gospodarkę. Wobec tego stosunki z Chinami są niezbędne w celu uzyskania wymaganej technologii i części zamiennych oraz modernizacji obiektów przemysłowych;

3) Podpisanie z Chinami umowy dotyczącej rozwoju przemysłu sudańskiego i reformowania rolnictwa pozwala na powiązanie Sudanu z Chinami w strate-gicznych projektach inwestycyjnych oraz na wzmocnienie wzajemnego part-nerstwa, tym bardziej że Sudan potrzebuje nowych miejsc pracy dla 41% bez-robotnych;

4) Chiny zaopatrują Sudan w broń, mimo że Rosja też eksportuje ją do tego kraju. Pekin stał się również w tej dziedzinie partnerem strategicznym;

5) Posiadane przez Chiny prawo weta pozwala na obronę krajów afrykańskich przed naciskami Zachodu. Stało się tak w przypadku Sudanu, kiedy kraje za-chodnie dążyły do uchwalenia rezolucji w sprawie Darfuru. Zabiegi Chin zapobiegły uchwaleniu rezolucji oraz ściganiu prezydenta tego kraju przez Międzynarodowy Trybunał Karny;

6) Chin ulokowały swoje interesy w obu państwach Sudanu, co umożliwia odgrywanie przez nich bardzo ważnej roli w rozwiązywaniu różnic, które pojawiają się między dwoma krajami. Pekin pełni tu rolę mediatora;

7) Sudan chce ściągnąć setki miliardów dolarów zdeponowanych w USA, które można by zainwestować z korzyścią dla obu sudańskich krajów;

8) Chiny mogą korzystać z wiedzy, jaką Sudan dysponuje o kontynencie afrykańskim. Wymiana informacji i doświadczeń między tymi krajami pozwala Sudanowi na zdobycie technologii informatycznej, potrzebnej do działalności cywilnej i wojskowej.

PODSUMOWANIE

Inwestycje chińskie w Afryce, a Sudan jest tego najlepszym przykładem, mają duże znaczenie i skalę. Dotyczą m.in.: wydobycia ropy naftowej,

infra-108

struktury, przemysłu oraz rolnictwa. Obejmują prawie wszystkie dziedziny, na-wet kulturalno-naukowe.

Jest to polityka wzajemnych korzyści – Chiny mają dostęp do surowców, a w zamian pomagają rozwiązywać problemy gospodarcze.

Pekin dąży do osiągnięcia sukcesu w swojej polityce w Afryce. Zmobilizował cały swój potencjał polityczny i gospodarczy w celu pozyskania przychylności krajów Afryki. Chiny udzieliły bowiem poparcia tym państwom w odzyskaniu niepodległości w latach 50. i 60. albo poprzez zwiększenie eksportu do więk-szości krajów na kontynencie afrykańskim.

Pomoc gospodarcza dla Afryki, bez stawiania warunków politycznych, po-budziła chińskie firmy do zaangażowania się w różnych projektach gospodar-czych, np. w Sudanie. Firmy z Chin uzyskały dostęp do sektora naftowego oraz infrastruktury, otrzymały wszelkiego rodzaju ułatwienia, dzięki którym stosun-ki chińsko-sudańsstosun-kie uległy wzmocnieniu. O skali tych stosunków świadczą wielkie projekty, które zostały zrealizowane w Sudanie.

Reasumując, dla Chin Sudan może być dobrym kandydatem na partnera strategicznego w ich ogólnej polityce wobec Afryki, czym jest zainteresowany również Chartum.

Z całą pewnością nie podoba się to Stanom Zjednoczonym, które będą pró-bowały utrwalić izolację Sudanu.

Dorota Ściślewska Uniwersytet Łódzki

CHIŃSKA REPUBLIKA LUDOWA I ARABIA SAUDYJSKA