emOcje i UcZUciA A kOmUNikAcjA

Emocje i uczucia odgrywają istotną rolę w procesie komunikowania. Wszelkie gesty czy zachowanie niewerbalne nadawcy wpływają czasami na lepsze zrozu-mienie przekazywanej treści przez odbiorcę. Mając zaufanie do partnera i czując się bezpiecznie w jego towarzystwie, nie mamy problemu z okazywaniem swoich uczuć, nie ukrywamy emocji. Zdaniem socjologów emocje kierują nami wtedy, kiedy mamy stawić czoło pewnym wyzwaniom bądź zadaniom zbyt ważnym dla nas, by zmierzenie się z nimi pozostawić tylko samemu rozumowi. Uczucie liczy się często bardziej niż myślenie racjonalne.

Autorka postanowiła zbadać czy ludzie mają problemy z okazywaniem emo-cji oraz jak to wpływa na ich komunikację z otoczeniem. Jak grupa rówieśnicza wpływa na okazywanie uczuć, a jak rodzina. Z kim łatwiej jest nam się komuni-kować? czy lepiej czujemy się w kręgu rodzinnym, czy może bardziej od bliskich wolimy towarzystwo znajomych? Przed kim łatwiej nam się otworzyć - czy jest to przyjaciel, czy może rodzic/rodzeństwo? W proponowanym referacie autorka spróbuje udzielić odpowiedzi na powyższe pytania popierając je wynikami wła-snych badań.

Komunikacja niewerbalna

Porozumiewanie się między ludźmi może przyjąć różne formy werbalne i pozawerbalne. Nadawca może przesyłać komunikat do odbiorcy za pomocą m.in. kanału wzrokowego, słuchowego bądź też dotykowego1. Do komunikacji

1 J. Strelau, D. Doliński, Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 1, gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2008, s. 501.

46

niewerbalnej zalicza się „gesty, mimikę, tembr i wysokość głosu, postawę ciała i posługiwanie się przestrzenią”2.

Znaczenie emocji, uczuć

Sformułowanie jednoznacznej definicji emocji nie jest łatwe. W literaturze przedmiotu można znaleźć wiele interpretacji znaczenia tego pojęcia. Autorka zdecydowała się na poniższą definicję, którą uznała za jedną z najlepszych. Emocje „to silne, świadome lub nieświadome odczucia o charakterze pobudze-nia, wywołanego przez bodźce mające znaczenie dla danej osoby”3. W prostszym znaczeniu emocje to każdy stan wzburzenia czy też każde poruszenie. Emocje mogą wywoływać w nas zarówno pozytywne jak i negatywne poruszenia. Do po-zytywnych poruszeń możemy zaliczyć m.in. przyjemność, rozkosz, zadowolenie. Z kolei do negatywnych należą: przykrość, niezadowolenie, cierpienie. Według M. Argyle zachowanie niewerbalne człowieka służy m.in. do wyrażania emocji. Badacze wyróżniają 6 głównych emocji, które można okazać za pomocą charak-terystycznych gestów czy odpowiedniej mimiki twarzy. Są nimi: gniew, strach, niesmak, smutek, szczęście, zaskoczenie4. Nie zostaną one opisane, gdyż nie jest to nadrzędnym celem powyższego artykułu.

Zajmując się definicją pojęcia emocji, nie można pominąć znaczenia uczuć. Te dwa terminy ściśle się ze sobą łączą. Uczucia to inaczej „stany psychiczne, które oddają stosunek człowieka do innych ludzi, określonych zdarzeń czy elementów otaczającego świata”5. Najprościej mówiąc, każda świadoma interpretacja emo-cji będzie zwana uczuciem. Tą samą emocję, w zależności od miejsca i sytuaemo-cji, można zinterpretować jako inne uczucie.

Ukrywanie uczuć

Większość z nas nie ma ochoty na pokazanie tego co naprawdę czuje. Dlaczego? Z różnych powodów, np. z obawy przed brakiem akceptacji, czy zra-nienia. Jednak takie ukrywanie uczuć prowadzi do negatywnych skutków.

1. Zakłócenia w procesie porozumiewania się – często zdarza się tak, że gdy nie zgadzamy się z rozmówcą i nie chcąc go obrazić formułujemy zdanie typu, tak to jest świetne. gorszy efekt jest wtedy, gdy nasze gesty przeczą wypowiedzia-nym słowom. Przestajemy być wiarygodni, gdy w naszym przekazie werbal-nym i niewerbalwerbal-nym dochodzi do niespójności.

2. Brak poczucia własnej tożsamości – ukrywanie swoich emocji oraz udawanie kogoś, kim tak naprawdę się nie jest to często powód braku pewności siebie.

2 Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2. Psychologia ogólna, pod red. J. Strelau, gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, gdańsk 2006, s. 270.

3 B. Kozyra, Komunikacja bez barier. Czyli wilk syty i owca cała, MT Biznes, Warszawa 2008, s. 189. 4 E. Aronson, T.D. Wilson, R.M. Akert, Psychologia społeczna. Serce i umysł, Zysk i S-ka, Poznań 1997, s. 173.

47

emocje i uczucia a komunikacja

Jednak ciągłe przywdziewanie „cudzej maski powoduje, że zatracamy swoją tożsamość, tracimy autonomię i przestajemy być autentyczni”6.

3. Niebezpieczne kumulowanie się napięć – wszelkie emocje, które w sobie skry-wamy są odkładane, bądź też kumulowane. często takie naładowanie emo-cjami powoduje niekontrolowany wybuch, który jest nieadekwatny do danej sytuacji. Stanowi to poważną barierę w komunikacji.

często próba skrywania swoich emocji wynika z faktu, iż jesteśmy nieśmia-li. czym jest nieśmiałość? istnieje wiele teorii na ten temat. Nieśmiałość może ewoluować przez całe nasze życie. „To, co powszechnie nazywamy nieśmiało-ścią, to zwykle dyskomfort i zahamowanie behawioralne w obecności innych.”7

Przeważnie objawia się to jako milczenie, zakłopotanie, jąkanie się, rumieniec czy też lęk. Z kolei zahamowaniem behawioralnym może być nieodzywanie się do drugiej osoby.

Co z tymi emocjami? - badanie

Autorka przeprowadziła badanie ankietowe wśród studentów 1 roku ii stop-nia studiów stacjonarnych, wydziału Ekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Na 455 studentów 200 osób zgodziło się, by wziąć udział w badaniu. Badanie odbyło się w dniach od 3 do 15 maja 2010r. głównym celem było zbada-nie czy młodzi ludzie mają problemy z okazywazbada-niem swoich emocji. Większość studentów na pytanie czy uważają się za osoby nieśmiałe, odpowiedziała prze-cząco. Tylko 12, 5% respondentów nie było pewnych swojego zdania. Można za-tem wysnuć tezę, iż młodzi ludzie są osobami otwartymi na świat. Potwierdzić to może fakt, że 86, 5% badanych stwierdziło, iż nie ma problemów z nawiązywa-niem kontaktów z ludźmi.

Wykres 1. czy jestem nieśmiały?

źródło: badania własne

6 B. Kozyra, Komunikacja bez barier. Czyli wilk syty i owca cała, MT Biznes, Warszawa 2008, s. 108. 7 B. carducci, Nieśmiałość. Nowe odważne podejście, Wydawnictwo Znak, Kraków 2008, s. 17.

48

Wydawać, by się mogło, iż są to osoby pewne siebie, które nie mają proble-mów z wyrażaniem emocji. Jak jest naprawdę? W tej kwestii 62, 5% (badanych) studentów uważa, iż nie ma problemu z okazywaniem emocji. Tylko 26, 5% osób przyznało, iż ma z tym pewne problemy. Z kolei 11% nie mogło w pełni określić swojego zdania w tej kwestii.

Wykres 2. czy skrywam swoje uczucia w sobie?

źródło: badanie własne

gdy doszło do pytania o uczucia, respondenci podzielili się na tzw. dwa obo-zy. Blisko połowa, bo 45,5% badanych, w sposób mniej lub bardziej przekonany, uznała iż nie ma problemów ze swoimi uczuciami i nie chowa ich w sobie. Z kolei druga strona, czyli 41,5% ankietowanych, wyznała iż skrywa swoje uczucia i nie ujawnia ich publicznie. Tylko 13% osób nie miało zdania na ten temat.

Wykres 3. Najlepiej czuję się w gronie rodzinnym

49

emocje i uczucia a komunikacja

Wiele zaskoczenia przyniosły odpowiedzie respondentów na pytanie, czy najlepiej czują się w gronie rodzinnym. Można stwierdzić, iż badani podzieli-li się na 3 grupy. Pierwsza z nich, podzieli-licząca 29% osób jest zdania, iż najlepiej jest im w otoczeniu rodziny. Z kolei 40,5% badanych wyraziło odmienne poglądy w tej kwestii, zaś 30,5% studentów nie określiło się po żadnej stronie. Większość ankietowanych wyznała również, iż nie ma problemów z okazywaniem emocji wśród swoich rówieśników, ponieważ nie ma obawy,że zostanie przez nich wy-śmiana. Jednak 35,5% osób stwierdziło, iż okazywaniem emocji może negatyw-nie wpływać na przebieg komunikacji.

Zakończenie

Emocje towarzyszą człowiekowi każdego dnia. Nie powinniśmy ich w sobie blokować, bo wtedy mogą one zostać wyolbrzymione. Każdy z nas w odpowied-ni dla siebie sposób powiodpowied-nien dążyć do tego, by zrozumieć własne emocje i odpowied-nie bać się ich okazywać. Stanowią one ważny element w komunikacji międzyludz-kiej. Ważne jest, byśmy starali się walczyć z negatywnymi emocjami i stopnio-wo pozbywali się ich. Według autorki powyższe kwestie najlepiej opisują słowa B. Kozyry - która twierdzi, iż „emocje są głównym motorem naszego życia”8. Powinniśmy dążyć do tego, by otaczały nas same pozytywne emocje oraz by było ich jak najwięcej.