Forma zapisu na sąd polubowny

W nowszym orzecznictwie zwracają uwagę wypowiedzi Sądu Naj-wyższego dotyczące zawierania zapisu na sąd polubowny za pomocą środków porozumiewania się na odległość, a zwłaszcza za pomocą mediów elektronicznych. Problematyki tej dotyczy postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2007 r.⁶¹, zgodnie z którym umowa o zawieranie transakcji dewizowych na rynku międzybankowym między zleceniodawcą – konsumentem mieszkającym w Polsce – a zlecenio-biorcą mającym siedzibę w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej zawarta w sposób dorozumiany przez akceptację on line jej treści udo-stępnionej na stronie internetowej nie czyni zadość wymaganiu formy pisemnej przewidzianemu w art. II ust. 1 i 2 Konwencji nowojorskiej.

W uzasadnieniu tegoż postanowienia Sąd Najwyższy stwierdził, że: „Ustalone przez Sąd meriti fakty, świadczą o niezachowaniu formy pisemnej przewidywanej w umowie, zgodnej z art. II ust. 1 lub 2 Kon-wencji, ani złagodzonym wymogom art. 1162 § 2 k.p.c. (…)

Wejście na stronę znajdującą się w sieci, zawierającą wzorzec umowy skierowany do nieoznaczonego grona czytelników, i potwierdzenie on

60 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2008 r., III CSK 163/08, LEX nr 479315.

61 Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2007 r., sygn. IV CSK 200/06, http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia1/IV%20CSK%20200-06-1.

line swojej woli zawarcia umowy nie stanowi oświadczenia pozwalają-cego utrwalić jego treść. Zwłaszcza czynność faktyczna komputerowego

„zatwierdzenia” – w odróżnieniu od podpisu elektronicznego zwykłego o podstawowej, czyli niskiej wiarygodności – nie daje podstaw do iden-tyfikacji ani rekonstrukcji treści oświadczenia. Wymaganie to spełnia-łoby natomiast oświadczenie przesłane pocztą elektroniczną (e-mail), pozwalające identyfikować nadawcę”.

Z kolei Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 marca 2011 r.⁶² formułuje następujący pogląd: „Zgodnie z art. 1162 k.p.c., zapis na sąd polubow-ny powinien być sporządzopolubow-ny na piśmie, czyli w sposób przewidziapolubow-ny w art. 78 k.c. Wymaganie dotyczące formy zapisu na sąd polubowny jest jednak spełnione także wtedy, gdy zapis zamieszczony został w wy-mienionych między stronami pismach lub oświadczeniach złożonych za pomocą środków porozumiewania się na odległość, które pozwalają utrwalić ich treść. Ponadto wymagania dotyczące formy zapisu na sąd polubowny spełnia powołanie się w umowie na dokument zawierający postanowienie o poddaniu sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego, jeżeli umowa jest sporządzona na piśmie, a powołanie jest tego rodzaju, że czyni zapis częścią składową umowy. Przytoczona regulacja, z za-strzeżeniem nieaktualnych w niniejszej sprawie wyjątków wynikających z art. 1163 i 1164 k.p.c., ma – jak się trafnie podnosi w piśmiennictwie – charakter uniwersalny, tj. dotyczy zapisów we wszystkich rodzajach sporów, które mogą być poddane rozstrzygnięciu sądu polubownego, bez względu więc na to, kto jest ich stroną, co jest ich przedmiotem i z jakiego stosunku one wynikają. W konsekwencji, w świetle art. 1162 k.p.c. nie ma znaczenia posiadanie statusu konsumenta przez stronę za-pisu na sąd polubowny. Przepisy tego artykułu stosuje się zatem także do zapisów na sąd polubowny w sporach z udziałem konsumentów”.

2.4. Pełnomocnictwo do zawarcia zapisu na sąd polubowny Kwestia rodzaju pełnomocnictwa wymaganego do zawarcia zapisu na sąd polubowny jest przedmiotem rozbieżności w orzecznictwie.

W wyroku dnia 5 lutego 2002 r.⁶³. Sąd Najwyższy uznał, że

„Arty-62 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 2011 r., sygn. II CSK 385/10, http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia1/II%20CSK%20385-10-1.pdf (dostęp na dzień 21 listopada 2013 r.).

63 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 2002 r., sygn. II CKN 1143/00, LEX 53286.

kuł 98 k.c. nie rozstrzyga, czy czynienie zapisów na sąd polubowny jest czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu. Dopiero uznanie, że uczynienie zapisu na sąd polubowny jest czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu, uzasadniałoby przyjęcie, że do umocowania do dokonania tej czynności nie wystarcza pełnomocnictwo ogólne. Ponie-waż ustawa nie wymaga pełnomocnictwa do uczynienia indywidualnie określonego zapisu na sąd polubowny (pełnomocnictwa szczególnego), wystarczałoby pełnomocnictwo obejmujące umocowanie do czynienia zapisów na sąd polubowny (pełnomocnictwo rodzajowe)”.

Natomiast uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2002 r.⁶⁴ stano-wi, że „Pełnomocnictwo ogólne nie jest wystarczające do sporządzenia zapisu na sąd polubowny”. W uzasadnieniu tejże uchwały Sąd Najwyż-szy wskazuje, że „Skoro zapis na sąd polubowny jest czynnością prze-kraczającą zakres zwykłego zarządu, to do jego sporządzenia nie jest wystarczające pełnomocnictwo ogólne. Zawarcie przez pełnomocnika umowy poddającej spór rozstrzygnięciu sądu polubownego wymaga zatem tzw. pełnomocnictwa rodzajowego, a więc określającego rodzaj czynności objętej umocowaniem, jak też może być dokonane przez peł-nomocnika dysponującego upoważnieniem do tej konkretnej czynności”.

Stanowisko zawarte w wyżej przytoczonej uchwale powtórzył Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 5 lutego 2009 r.⁶⁵. Podobne sta-nowisko zajął Sąd Apelacyjny w Katowicach w postanowieniu z dnia 3 marca 2010 r.⁶⁶. Analogicznie orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 stycznia 2009 r.⁶⁷.

Drugi nurt orzecznictwa reprezentuje w omawianej kwestii stanowi-sko bardziej liberalne. Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 11 maja 2006 r.⁶⁸ wyraził pogląd, że „Nie ma żadnych podstaw do

64 Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2002 r., sygn. III CZP 8/02, http://

www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia1/III%20CZP%208-02.pdf, (dostęp na dzień 21 listopada 2013 r.).

65 Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 2009 r., sygn. I CSK 311/08, http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia2/I%20CSK%20311-08-1.pdf, (dostęp na dzień 21 listopada 2013 r.).

66 Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 3 marca 2010 r. V ACz 132/10, LEX 1120406.

67 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 2009 r., sygn. II CSK 397/08, http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia2/II%20CSK%20397-08-1.pdf (dostęp na dzień 21 listopada 2013 r.).

68 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 11 maja 2006 r., sygn. I ACa

uznania, że umowne wyłączenie właściwości sądów powszechnych na-wet w przypadku sprawy drobnej w stosunku do przedmiotu działalności przedsiębiorstwa przekracza zakres zwykłego zarządu. Takie założenie utrudniałoby stronom możliwość poddania sporu właściwości sądu po-lubownego, co nie byłoby zgodne z wymogami obrotu gospodarczego.

Sprawiałoby także niepewność w zakresie obrotu. Podobnie zapis na sąd polubowny może zostać zawarty na podstawie pełnomocnictwa ro-dzajowego, które powinno określać, rodzaj czynności prawnej objętej umocowaniem, oraz jej przedmiot. W przypadku gdy rodzaj czynności prawnej nie został w sposób wyraźny określony, dla ustalenia rzeczywi-stej woli reprezentowanego mają zastosowanie reguły interpretacyjne obowiązujące przy tłumaczeniu oświadczeń woli (art. 56 i 65 k.c.)”.

W podobnym duchu wypowiedział się Sąd Najwyższy w postano-wieniu z dnia 13 kwietnia 2005 r.⁶⁹, gdzie zamieszczono następujący wywód: „W najnowszych wypowiedziach w doktrynie oraz w judyka-turze kwestionuje się prezentowane wcześniej stanowisko, że do udzie-lenia pełnomocnictwa do uczynienia zapisu na sąd polubowny nie jest wystarczające pełnomocnictwo ogólne, ale potrzebne jest pełnomocnic-two szczególne.

Artykuł 98 k.c. – w przeciwieństwie do art. 95 k.z. – nie rozstrzyga, czy czynienie zapisów na sąd polubowny jest czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu. Dopiero uznanie, że uczynienie zapisu na sąd polubowny jest czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu, uzasadniałoby przyjęcie, że do umocowania do dokonania tej czynności nie wystarcza pełnomocnictwo ogólne. Ponieważ ustawa nie wymaga pełnomocnictwa do uczynienia indywidualnie określonego zapisu na sąd polubowny (pełnomocnictwa szczególnego), wystarczałoby pełno-mocnictwo obejmujące umocowanie do czynienia zapisów na sąd polu-bowny (pełnomocnictwo rodzajowe)”.

Co do formy pełnomocnictwa, a zwłaszcza wymogu, by było ono sporządzone w formie pisemnej, w orzecznictwie zwracają uwagę niektóre orzeczenia sądów apelacyjnych. Sąd Apelacyjny w Gdańsku w postanowieniu z dnia 11 grudnia 1996 r.⁷⁰ przyjął, że „brak pisem-nej formy udzielenia pełnomocnictwa dla dokonania zapisu na sąd

69 Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2005 r., sygn. V CK 532/04, LEX 1111037.

70 Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 grudnia 1996 r., sygn.

I ACz 1007/96, LEX 30398.

polubowny dla sporów z umowy czarterowej nie przesądza o jego bezskuteczności”.

Z kolei Sąd Apelacyjny w Krakowie wyroku z dnia 3 październi-ka 2012 r.⁷¹ uznał, że: „Nie można zgodzić się z pośrednio wyrażonym w apelacji poglądem, że pełnomocnictwo pisemne może być udowod-nione jedynie poprzez przedłożenie dokumentu. Przepis art. 246 k.p.c.

pozwala na udowodnienie dowolnymi środkami istnienia dokumentu, który m. in. został zagubiony lub zniszczony”.