siedzibie (jak w przypadku projektu Platforma Pomysłów DeloitteQ22, w którym zgłoszo-no ponad 100 pomysłów aranżacji)183.
Firma oferuje także narzędzia do budowania społeczności – Platformę Pomysłów dla Konsumentów. Jej zastosowanie jest dość szerokie. Może ona służyć zarówno komercyj-nym diagnozom koncepcji produktowych, innowacjom, jak i inkomercyj-nym zastosowaniom np.
wzbogacaniu świadectw historycznych, czego przykładem jest projekt „Szlak Nadziei”
wsparty platformą andersarmy.com, która służyła zbieraniu informacji o losach żołnierzy armii Andersa na potrzeby nowej publikacji N. Davisa. Dzięki zaangażowaniu internau-tów z całego świata udało się dotrzeć do ponad 2 tys. niepublikowanych wcześniej mate-riałów184.
„Bank Pomysłów” to kolejny projekt crowdsourcingowy. „Bank Pomysłów” powstał kilka lat temu i w tym czasie w jego funkcjonowanie zaangażowało się wielu klientów banku, którzy mogli zasugerować pewne działania. Został nawiązany autentyczny dialog między bankiem a klientami, którzy otrzymali rzeczywisty wpływ na decyzje podejmo-wane przez instytucję, której powierzyli swoje pieniądze. Liczby mówią same za siebie:
ponad 7 tys. zarejestrowanych użytkowników, prawie 4 tys. pomysłów, z czego 500 wdro-żonych, prawie 10 tys. komentarzy i 20 przeprowadzonych wyzwań”185.
Zaprezentowane powyżej działania stanowią doskonałą egzemplifikację zagad-nień związanych z crowdsourcingiem i uzmysławiają wielość zastosowań tego działania w strategiach marketingowych zarówno organizacji nastawionych na zysk, jak i organiza-cji niedochodowych.
3.4. Formy crowdsoursingu
Niektóre źródła podają, że koncepcja crowdsourcingu obejmuje następujące zagad-nienia: praca wirtualna (cloud labour), kreatywność społeczna (crowd creativity), finan-sowanie społeczne (crowdfunding), otwarte innowacje (open innovations) i dzielenie się wiedzą (distributed knowledge, crowdsourcing społeczny)186. Biorąc pod uwagę wcze-śniejsze rozważania, przyjąć należy, iż do crowdsourcingu nie powinno być kwalifiko-wane dzielenie się wiedzą. Termin ten jest definiowany jako polegający na „współtwo-rzeniu i dzieleniu się już posiadaną wiedzą z innymi. (…) Dzielenie się wiedzą polega na zadawaniu odpowiednich pytań w odpowiednim miejscu i czekaniu aż ktoś, kto posiada wystarczająco dużo wiedzy. na pytanie nam odpowie. Crowdsourcing społeczny pozwala również na tworzenie np. encyklopedii dzięki podzieleniu się zadaniami i wykorzystaniu wiedzy, jaka tkwi w społeczeństwie. Transparentnym przykładem jest Wikipedia”187. Tak ujęte dzielenie się wiedzą nie jest, w świetle poczynionych powyżej założeń, formą cro-wdsourcingu, a przejawem ekonomii dzielenia się.
Najczęściej zlecenia w ramach crowdsourcingu realizowane są przez konkursy (contests), współpracę ze społecznościami kreatywnymi (collaborative communities),
183 Więcej: https://marka.millionyou.pl/employee-participation/ [10.06.2016].
184 https://marka.millionyou.pl/design-and-research-crowd/ [10.06.2016].
185 P. Luty, Kreatywność tłumu, Forbes.pl, http://www.forbes.pl/crowdsourcing-kreatywnosc-tlu-mu,artykuly,156657,1,1.html [12.06.2013].
186 http://sprinet.pl/crowdsourcing/rodzaje-crowdsourcingu/ [10.06.2016].
187 Jak wyżej.
62
rozdział iii: dzielenie Się i crowdSourcing jaKo innowacyjne Formy działalności organizacji
społeczności twórców ofert komplementarnych (complementors) i zlecenia kierowane na rynek pracy (labour market)188.
W dalszej części rozdziału omówione zostaną następujące koncepcje wchodzące w zakres crowdsourcingu: praca wirtualna (cloud labour), kreatywność społeczna (cro-wd creativity) i otwarte innowacje (open innovations). Finansowaniu społecznościowemu (crowdfundingowi) poświęcone zostaną rozważania w rozdziale czwartym, ze względu na jego rosnącą dość gwałtownie popularność i szeroki zakres zastosowań dla marketingu – zmienia on wiele z zasad prowadzenia działalności, które dotychczas charakterystyczne były dla „tradycyjnej” ekonomii.
Praca wirtualna (Cloud Labour)
Rynek pracy w XXI wieku zmienia się diametralnie. Firmy coraz częściej nie muszą zatrudniać osób tylko i wyłącznie z określonego terytorium, istnieją rozwiązania technicz-ne, które eliminują konieczność zatrudniania ludzi, zmieniają się także same rynki pra-cy: jest ich coraz więcej, rośnie liczba tzw. generalistów, którzy dzięki platformom mogą wykonywać różne zlecenia, wzrasta znaczenie tzw. invisible work – pracy wykonywanej poza oficjalnymi statystykami, obecnie bowiem zatrudnienie jest trudne do jednoznaczne-go zdefiniowania ze względu na pojawienie się takich koncepcji, jak: mikroprzedsiębior-czość, wolny strzelec, samozatrudnienie. Wzrasta także szybkość znajdowania pracow-ników do wykonania konkretnych zadań. W związku z tą ostatnią tendencją pojawiła się koncepcja tzw. task economy, czyli wynajmowania osób do wykonania konkretnego zada-nia189, co do tej pory nie było tak łatwo dostępne ze względu na wysokie koszty. Obecnie firmy dzielą większe zadania na małe i zlecają je na platformach190.
Sama idea „pracy w chmurze” nastręcza wielu problemów w określeniu, które działa-nia w jej zakresie się mieszczą, a które nie. Przyjęto, że wszelkie działadziała-nia, które dotyczą poszukiwania pracowników on-line na potrzeby realizacji jakichś zadań określone zostaną jako praca wirtualna. Jednocześnie obserwując tendencje na rynku, skłonić należy się ku stwierdzeniu, że zaobserwować można sporo problemów z określeniem sytuacji, która co-raz częściej ma miejsce na rynku pracy, tzn. odejścia od tradycyjnego zatrudnienia do za-trudnienia czasowego czy samozaza-trudnienia, które określane są jako Temp Economy, Gig Economy, Freelance Nation, The Grassroots Economy, The Artisan Economy, The Bottom Up Economy. Wszystkie one oddają ideę zatrudniania w celu realizacji określonych zadań, czyli działanie określane jako task economy191. Ich wykonanie zlecane jest „wirtualnym”
pracownikom, których tożsamość czasem nie jest zupełnie weryfikowana (patrz Tabela 1.), stąd też wszystkie te kategorie pracowników zostały zakwalifikowane do najszerszej z nich – cloud labour – pracy wirtualnej, „pracy w chmurze”.
Praca wirtualna to działania wykorzystujące rozproszoną, wirtualną pulę pracow-ników, dostępną na żądanie, wykonującą zadania od prostych do skomplikowanych.
Ta forma crowdsourcingu łączy popyt i podaż na rynku pracy192. Dzięki nowoczesnym technologiom możliwe jest kontaktowanie się pracowników i pracodawców na specjal-nie przygotowanych platformach. Nie są one zazwyczaj tworzone przez firmy poszu-kujące zleceniobiorców, ale przez podmioty zewnętrzne. Ich zadaniem jest wyszukanie
188 K. J. Boudreau, K. R. Lakhani, Using…, op. cit.
189 The rise of Task Economy, http://www.smallbizlabs.com/2013/07/the-rise-of-the-task-economy.
html [24.07.2013].
190 Więcej: A. Sundararajan, The Sharing Economy…, op. cit s. 167-175.
191 http://www.smallbizlabs.com/2013/07/the-rise-of-the-task-economy.html [24.06.2013].
192 http://www.crowdsourcing.org/community/cloud-labor/6.
3.4. Formy crowdSourSingu
odpowiednich umiejętności do zadań, które firma chce zlecić193. Dzięki tej formie poszu-kiwanie pracowników o określonych kompetencjach i innych cechach stało się możliwe na niedostępną dotąd skalę.
Jak potężne społeczności skupione są na platformach oferujących task employment, czyli realizację określonego zadnia, ale na zlecenie firm, można wywnioskować z za-mieszczonego poniżej zestawienia przygotowanego przez PCWorld (Tab. 10).
Tab. 10.
Największe serwisy zatrudnienia on-line
Strona Specjalizacja Liczebność
puli pracowników Opłaty Sprawdzenie danych www.elance.com technologie,
kreacje contentu, wirtualni asystenci
2,5 mln
ze 170 krajach 8,75% płacone przez zatrudniającego
na całym świecie zróżnicowane, płacone przez pracodawców jak
Źródło: c. null, Inside e-ployment: Online staffing services put temporary labor within Reach of small busi-ness, pc world, http://www.pcworld.com/article/2044944/inside-e-ployment-online-staffing-servi-ces-put-temporary-labor-within-reach-of-small-businesses.html [2013.07.13].
Społeczność zgromadzona na amerykańskiej platformie Spare5.com ma możliwość zarobienia pieniędzy za drobne zadania, których wykonanie zlecają firmy. Zlecenia są przygotowywane w formie gier i realizowane przez wirtualnych pracowników zarówno na komputerach, jak i urządzeniach mobilnych. Czasami polegają one na wykonaniu zdjęć, innym razem na przeprowadzeniu szybkiej ankiety (Rys.1.). Zlecając zadania do wyko-nania, możliwa jest selekcja współpracowników na podstawie ich cech demograficznych i zadeklarowanych umiejętności194.
193 K. J. Boudreau, K. R. Lakhani, Using the Crowd…, op. cit.
194 Więcej: https://app.spare5.com/fives [10.06.2016].
64
rozdział iii: dzielenie Się i crowdSourcing jaKo innowacyjne Formy działalności organizacji
Rys. 13.
Zasada działania platformy Spare5.com
85 Rys. 13. Zasada działania platformy Spare5.com
Źródło: https://spare5.com/platform/ [2016.06.15.].
Innym przykładem platformy służącej poszukiwaniu wirtualnych pracowników jest Amazon’s Mechanical Turk (www.mturk.com). Na platformie znajdują się tzw. HITs – Human Intelligence Tasks, które wykonywać mogą członkowie społeczności skupionej na platformie. Po zatwierdzeniu wykonania zlecenia (organizacje zlecające wykonanie zadania płacą tylko, jeśli są usatysfakcjonowane z wykonanego zadania) pieniądze są przekazywane do wykonawców. Zadania zlecane, których w czerwcu 2016 roku było około 840 tys., doty-czą różnych tematów, np. badania funkcjonalności stron, porównania produktów, wskazania odpowiedniej kategorii dla produktu, określenia tonu wypowiedzi w artykule czy tłumacze-nia tekstów z języka angielskiego.
Innym przykładem działania wpisującego się w pracę wirtualną jest serwis Taskrabbit (www.taskrabbit.com), na którym znaleźć można osobę specjalizującą się w realizacji zadań w czterech kategoriach: Handyman („złota rączka”), Delivery (dostawa), Moving Help (po-moc w przeprowadzce) czy Cleaning (sprzątanie). Osoby realizujące zadnia (tzw. Taskers) są sprawdzane przez serwis pod względem karalności, a każda usługa ubezpieczona jest na 1 mln dolarów. Opłata za usługę dokonywana jest poprzez serwis, bezgotówkowo.
Źródło: https://spare5.com/platform/ [2016.06.15.].
Innym przykładem platformy służącej poszukiwaniu wirtualnych pracowników jest Amazon’s Mechanical Turk (www.mturk.com). Na platformie znajdują się tzw. HITs – Human Intelligence Tasks, które wykonywać mogą członkowie społeczności skupionej na platformie. Po zatwierdzeniu wykonania zlecenia (organizacje zlecające wykonanie zada-nia płacą tylko, jeśli są usatysfakcjonowane z wykonanego zadazada-nia) pieniądze są przeka-zywane do wykonawców. Zadania zlecane, których w czerwcu 2016 roku było około 840 tys., dotyczą różnych tematów, np. badania funkcjonalności stron, porównania produktów, wskazania odpowiedniej kategorii dla produktu, określenia tonu wypowiedzi w artykule czy tłumaczenia tekstów z języka angielskiego.
Innym przykładem działania wpisującego się w pracę wirtualną jest serwis Taskrab-bit (www.taskrabTaskrab-bit.com), na którym znaleźć można osobę specjalizującą się w realizacji zadań w czterech kategoriach: Handyman („złota rączka”), Delivery (dostawa), Moving Help (pomoc w przeprowadzce) czy Cleaning (sprzątanie). Osoby realizujące zadnia (tzw.
Taskers) są sprawdzane przez serwis pod względem karalności, a każda usługa ubezpie-czona jest na 1 mln dolarów. Opłata za usługę dokonywana jest poprzez serwis, bezgo-tówkowo.
Ciekawym przykładem tej formy crowdsourcingu, pokazującym możliwą skalę dzia-łania, było zaangażowanie przez National Geografic 28 tys. osób do przeszukania zdjęć satelitarnych Mongolii w celu znalezienia grobowca Dżyngis-Chana195.
Formą pracy wirtualnej jest także współpraca z firmą Uber, którą odróżnia od serwi-su Blablacar to, iż jest to forma zarabiania nadzorowana przez podmiot zewnętrzny, który pobiera prowizję za usługę – aplikację i jej obsługę. Jest to typowy przykład poszukiwania osoby, która wykonuje zlecenie task economy, czyli crowdsourcingu, a nie dzielenia się, jak często jest klasyfikowany.
Ideą współpracy z Uberem jest elastyczność godzin pracy. Firma oferuje aplikację, która służy pośrednictwu w aranżowaniu przejazdów – Uber nie jest więc firmą trans-portową. Właściwie każda osoba posiadająca prawo jazdy i dysponująca samochodem może zostać współpracownikiem Ubera. Opłata za korzystanie z aplikacji to 20% utar-gu. Po spektakularnych sukcesach na świecie okazuje się, że także w Polsce, mimo wielu
195 K. J. Boudreau, K. R. Lakhani, Using the Crowd…, op. cit.
3.4. Formy crowdSourSingu
kontrowersji, w tym sprzeciwu środowiska taksówkarzy, problemów legislacyjnych196, firma zyskała już setki tysięcy klientów (około 10 tys. miesięcznie tylko w Warszawie), a 3,5 tys. kierowców w 7 miastach korzysta z aplikacji, przez co polski rynek jest trzecim, największym w Europie197. Zyskują też kierowcy, z których prawie 20% było bezrobot-nych, zanim zaczęli jeździć z Uberem.
Działania z zakresu pracy wirtualnej, mimo że rozwijają się dość dynamicznie, wzbu-dzają także zastrzeżenia, które wynikają głównie z faktu, że osoby zarabiające w ten spo-sób nie zawsze w pełni realizują swoje zobowiązania wobec fiskusa, ale także nie podlega-ją ochronie, jaka towarzyszy tradycyjnym formom zatrudnienia. Co więcej, jak pokazupodlega-ją badania i analizy, zarobki w przedsięwzięciach takich jak Uber potrafią być zdecydowanie niższe niż wykonawcy oczekują (nie szacując lub błędnie szacując koszty)198. Niektóre fir-my, które z założenia miały zlecać zadania niezależnym współpracownikom, odchodzą od tych praktyk (np. Shyp czy Instacard), przechodząc do tradycyjnych form zatrudnienia199. Krytycy pracy wirtualnej argumentują, że przez takie rozwiązania już wkrótce zatrudnieni będą pracowali znacznie więcej, ale za mniejsze pieniądze, a dochody nie będą im wpły-wały regularnie. Warunki pracy nie będą podlegały kontroli, a poczucie bezpieczeństwa znacznie się obniży200.
Kreatywność społeczna (Crowd creativity)
Kreatywność społeczna polega na zlecaniu wykonania projektów produktów, logoty-pów, promocji itp. „Zazwyczaj przybiera formę konkursów na najlepszy pomysł/projekt, w którym wygrany otrzymuje nagrodę albo pieniężną, albo po prostu w formie rozgłosu, np. że jest twórcą danego filmu”201.
Konkursy polegają na tym, iż organizacje prezentują problem, którego rozwiązania poszukują, a w zamian za najlepsze rozwiązania oferują nagrodę finansową. Konkursy nie tylko organizowane są w celu rozwiązania prostych problemów np. hasła reklamowego, ale służą także rozwiązywaniu bardziej skomplikowanych zagadnień, np. naukowych. Są one stosowane od wielu lat, z tym że obecne możliwości technologiczne znacznie uprasz-czają ich realizację. Platformy takie jak TopCoder, Kaggle czy opisany MillionYou ob-sługują technologicznie konkursy, poczynając od grupowania uczestników, po przepły-wy finansowe czy przenoszenie praw autorskich. Według Bordeau i Lakhani konkursy są najbardziej wskazane, jeśli problem jest złożony lub nowy i nie istnieją żadne wskazówki dotyczące jego rozwiązania. W ramach zadania konieczne jest więc eksperymentowanie i weryfikacja wielu rozwiązań. Dzięki temu, że na konkursy składanych jest wiele propo-zycji, możliwe jest pozyskanie informacji o różnych aspektach rozwiązywanego proble-mu i różnych na niego spojrzeń. Odpowiednie przygotowanie konkursu powinno obejmo-wać zidentyfikowanie problemu oraz sformułowanie zadania konkursowego tak, aby było jasne dla odbiorców, a nieujawniające tajemnic firmy. Konkurs powinien prowadzić do
196 Więcej: M. Nowak, Wiemy, ilu klientów zyskuje w Uber w Warszawie. Niedziwne, że taksówka-rze wypowiedzieli mu wojnę, http://www.spidersweb.pl/2016/04/uber-w-polsce-zmiana-prawa-nowe-miasta.html [13.04.2016].
197 M. Olanicki, Uber w Polsce się rozwija: tańsze przejazdy i dostępność w kolejnych miastach, http://www.dobreprogramy.pl/Uber-w-Polsce-sie-rozwija-tansze-przejazdy-i-dostepnosc-w-kolejnych-miastach,News,71302.html [11.03.2016].
198 Więcej: E. Sherman, Uber, TaskRabbit and Sharing Economy Giveth To Workers, But Also Taketh Away, FORBES, http://www.forbes.com/sites/eriksherman/2015/08/04/the-sharing-eco-nomy-giveth-to-workers-but-boy-can-it-taketh-away/#28c7d23f2044, [04.08.2015].
199 Tamże.
200 A. Sundararajan, The Sharing Economy…, op. cit, s. 161-163.
201 http://sprinet.pl/crowdsourcing/rodzaje-crowdsourcingu/ [10.06.2016].
66
rozdział iii: dzielenie Się i crowdSourcing jaKo innowacyjne Formy działalności organizacji
wyłonienia pomysłów, które firma będzie w stanie zrealizować. Bardzo ważnym elemen-tem jest zabezpieczenie interesów stron ze względu na prawa autorskie202.
Przykładem crowdsourcingu w formie społeczności kreatywnej jest portal 99desi-gns (99desi99desi-gns.com). Współpracuje on z freelancerami, którzy przystępują do konkursów ogłaszanych przez firmy. Jeśli któryś z projektów się spodoba, wykonawca otrzymuje na-grodę, a firma możliwość dalszej współpracy w celu ewentualnego dopracowania wybra-nego projektu.
Na polskim rynku działa portal challengerocket.com gromadzący społeczność osób zajmujących się programowaniem. Jest to miejsce, w którym łączy się programistów i fir-my. „Dla uczestników udział w konkursach to okazja na wyróżnienie się, zdobycie cen-nych kontaktów oraz wygranie atrakcyjcen-nych nagród pieniężcen-nych. Dla firm to możliwość znalezienia nowych rozwiązań przy zaangażowaniu klientów w proces rozwoju produktu.
To również świetna okazja na pozyskanie nowych talentów”203. Jedną z form działalności portalu jest organizacja tzw. hackathonów. Są to 1-3 dniowe imprezy, których celem jest rozwiązanie jakiegoś problemu. „Uczestnicy spędzają ten czas programując, współpracu-jąc, pijąc kawę i budując nowe znajomości ze sobą oraz firmami obecnymi na miejscu”204. Hackathon to przykład innej formy społeczności kreatywnej, która różni się od konkursu (tu zgłaszane i oceniane są indywidualne pomysły).
Badania pokazują, że społeczności wirtualne są najefektywniejsze, jeśli informacje, pomysły itd. są wymieniane bez ograniczeń między ich członkami. Społeczności kreatyw-ne takie jak na hackathonach są tworzokreatyw-ne w celu wypracowania rozwiązania w efekcie pracy grupy, która jest trudna do kontrolowania, bardzo mocno zróżnicowana, począwszy od doświadczeń, edukacji, po system wartości. W firmach zespoły robocze są specjalnie dobierane i bardziej zunifikowane, o wspólnych wartościach, kulturze pracy etc. W słecznościach kreatywnych normy, zespoły, dzielenie się wiedzą pojawiają się w miarę po-trzeb. Najczęściej społeczności takie grupowane są na stronach z FAQ, ale niektóre firmy stwarzają specjalne strony, na których użytkownicy wzajemnie sobie pomagają przy ak-tywnym uczestnictwie przedstawicieli firmy. Są to jednak działania trudne i pochłaniają wiele czasu. Co więcej, ze względu na specyfikę tego typu platform nie ma możliwości ochrony własności intelektualnej autorów rozwiązań205.
Otwarte innowacje (open innovations)
Otwarte innowacje to „wykorzystanie źródła wiedzy spoza firmy do tworzenia i roz-wijania nowych pomysłów lub też do ulepszania istniejących rozwiązań”206. Jest ono naj-częściej wykorzystywane, gdy wewnętrzne zasoby firmy nie są w stanie dostarczać wy-starczającej liczby rozwiązań, aby podtrzymywać innowacyjność w firmie i usprawniać jej działania207. Dzięki otwartym innowacjom organizacje pozyskują pomysły od osób nie-związanych z organizacją, a także bardzo często zyskują nowe spojrzenie na problemy, z którymi się borykają. Wykorzystując umiejętnie zaprojektowane działania z tego zakre-su, organizacje mogą realizować założenia innowacyjności w sposób zdecydowanie bar-dziej efektywny niż dotychczasowe tradycyjne formy działania innowacyjnego opartego na własnych działach BIR.
202 K. J. Boudreau, K. R. Lakhani, Using the Crowd…, op. cit.
203 https://challengerocket.com/o_nas.html [10.06.2016].
204 Jak wyżej.
205 K. J. Boudreau, K. R. Lakhani, Using the Crowd…, op. cit.
206 http://sprinet.pl/crowdsourcing/rodzaje-crowdsourcingu/ [10.06.2016].
207 T. Rudolf, M. Rudzka, Wiedza spoza firmy: jak włączać klientów, partnerów i dostawców w pro-ces innowacji, E-mentor nr 2(19)/2007.
3.4. Formy crowdSourSingu
„Jedną z pierwszych firm, która zastosowała crowdsourcing w ramach ulepszania pro-duktów i usług, była firma Dell. W serwisie IdeaStorm.com każdy z użytkowników może zamieścić swoje pomysły na ulepszenie produktów Dell. Ci sami użytkownicy mogą re-cenzować pomysły innych i głosować na najlepsze. Firma ogłosiła, że skorzystała z ponad 14 tys. pomysłów internautów. I choć pomysły te nie były wykorzystane bezpośrednio, to stały się źródłem inspiracji dla specjalistów Dell”208.
Przykładem działania o charakterze open innovations jest także konkurs zorganizowa-ny przez PKN Orlen na znalezienie „najbardziej kreatywnej koncepcji technologicznej po-zwalającej na efektywny odzysk i zagospodarowanie niskotemperaturowego ciepła z ko-lumn destylacji. (…) Dla zwycięzców PKN Orlen przewidział trzy równorzędne nagrody po 10 tys. euro każda. Autorzy najlepszych, wyróżnionych pomysłów mogą również zostać zaproszeni do negocjacji z PKN Orlen na temat realizacji projektów pilotażowych, z doce-lową możliwością ich implementacji aż na siedmiu instalacjach Koncernu”209. Orlen na po-trzeby konkursu korzystał z platformy przygotowanej przez NineSigma’s. Jest to firma wy-korzystująca cały wachlarz ofert o charakterze open innovation. Platforma stanowi miejsce do spotkania firm poszukujących innowacyjnych rozwiązań z partnerami z całego świata.
Kolejną formą crowdsourcingu, niewpisującą się w żadną z powyższych kategorii, są Crowd Complementors – społeczności twórców ofert komplementarnych. To grupy użyt-kowników, którzy tworzą różne innowacje produktów, dostosowując je do oczekiwań od-biorców, np. aplikacje czy podkasty. Producent udostępnia produkt podstawowy i umożli-wia tworzenie produktów komplementarnych do niego. Zarządzanie tego typu platformą wymaga określenia oczekiwań i stworzenia szerokiej gamy motywatorów oraz cen. Spo-łeczności tego typu to pewnego rodzaju ekosystemy, takie jak te funkcjonujące wokół Microsoftu, Facebooka czy Apple. Platformy takie jak iTunes utrzymują się ze sprzedaży licencji współpracownikom, którzy sprzedają produkt podstawowy ze swoimi produktami (np. iPhone’y), ale także sprawiają, że popyt na produkt podstawowy rośnie ze względu na jego większą użyteczność210.
Podsumowując rozważania dotyczące form crowdsourcingu, warto przytoczyć wyni-ki badań, które firma crowdsourcingowa eYeka przeprowadziła w celu wskazania najważ-niejszych tendencji w rozwoju crowdsourcingu. Badanie prowadzono w sektorze FMCG, bazując na liście Best Global Brand’s. Wyniki wskazują, że zwiększyła się o 30% in-tensywność wykorzystania crowdsourcingu w badanych firmach. Zdecydowanie częściej, w porównaniu z rokiem ubiegłym, branża FMCG czerpie z pomysłów, które dotyczą róż-nych instrumentów marketingu – mix, tj.: innowacji produktowych, przekazów
Podsumowując rozważania dotyczące form crowdsourcingu, warto przytoczyć wyni-ki badań, które firma crowdsourcingowa eYeka przeprowadziła w celu wskazania najważ-niejszych tendencji w rozwoju crowdsourcingu. Badanie prowadzono w sektorze FMCG, bazując na liście Best Global Brand’s. Wyniki wskazują, że zwiększyła się o 30% in-tensywność wykorzystania crowdsourcingu w badanych firmach. Zdecydowanie częściej, w porównaniu z rokiem ubiegłym, branża FMCG czerpie z pomysłów, które dotyczą róż-nych instrumentów marketingu – mix, tj.: innowacji produktowych, przekazów