rozdział i: iStota proceSów innowacyjnych i ich determinanty
zmianami w zakresie produktu, procesu, organizacji czy marketingu. Bez innowacji trud-no wygrać walkę na wysoce konkurencyjnym rynku. Intrud-nowacje można łatwo przełożyć na wyniki ekonomiczne. Dlatego też są/powinny być istotną częścią współczesnych przed-siębiorstw w globalnej gospodarce.
1.2. Rola procesów innowacyjnych we współczesnej gospodarce
Wyjaśniając pojęcie procesu innowacyjnego, jak i ewolucji jego modeli, w pierwszej kolejności należy poruszyć kwestię pojęcia innowacji, z uwagi na ścisłe powiązanie tych dwóch terminów17. Współcześnie w języku potocznym pojęcie „innowacja” najczęściej kojarzy się z procesami produkcyjnymi, zwłaszcza z techniką, technologią i wprowadza-niem nowych wyrobów18. W tym kontekście, a zatem w sferze gospodarki i techniki, zo-stała sformułowana i wprowadzona do nauk ekonomicznych jako pierwsza definicja in-nowacji J. Schumpetera. Traktowana obecnie jako klasyczna, jest jednak nadal bardzo aktualna. Pojęcie to J. Schumpeter odniósł do19:
– wprowadzenia nowego towaru, z jakim konsumenci nie mieli jeszcze do czynienia, – wprowadzenia nowej metody produkcji,
– otwarcia nowego rynku,
– zdobycia nowego źródła surowców lub półfabrykatów, – wprowadzenia nowej organizacji jakiegoś przemysłu.
Jak wiadomo z kolei, innowacje są wynikiem procesów innowacyjnych, czyli całego ciągu przemian zapewniającego ich powstanie, rozwój i wprowadzenie do praktyki, a tak-że dalsze doskonalenie20. Według A. Pomykalskiego proces innowacji jest określany jako
„zespół działań składających się na powstanie oraz pierwsze wprowadzenie do praktyki nowych rozwiązań technicznych, technologicznych i organizacyjnych”21. Proces innowa-cji można uważać za przekształcenie pewnego twórczego pomysłu, idei w nowy lub ulep-szony produkt czy też proces mający zastosowanie w przemyśle, produkcji, handlu czy w usługach.
Z punktu widzenia sterowania procesami innowacyjnymi w organizacji, za początek procesu innowacyjnego należałoby przyjąć tworzenie i gromadzenie inwencji bez wzglę-du na miejsce ich powstania. Kolejne etapy obejmują wybór tych, które mają szanse po-wodzenia, podjęcie decyzji o sposobie ich realizacji i wdrożenie, a więc konkretne czyny praktyczne umożliwiające wprowadzenie innowacji do rzeczywistości organizacyjnej22. Zmiany twórcze, czyli właśnie innowacje, również tym różnią się od zmian nietwórczych, że przebiegają w dwóch podstawowych fazach – koncepcyjnej (kreatywnej) i aplikacyj-nej. Efektem końcowym fazy kreatywnej jest nowy, twórczy i odpowiednio uszczegóło-wiony pomysł, nazywany ogólnie inwencją albo rozwiązaniem, zaś w fazie aplikacyjnej
17 Zob. K. Szopik-Depczyńska, Ewolucja procesów innowacyjnych we współczesnej gospodarce – podejście teoretyczne, [w:] Funkcjonowanie regionalnego systemu innowacji w województwie lubuskim. Analizy i prognozy, red. nauk. A. Świadek, Wyd. Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego, Zielona Góra 2012, s.14-35.
18 W. Janasz, Innowacje, badania i rozwój w przemyśle, [w:] Elementy strategii rozwoju przemysłu, red. W. Janasz, Difin 2006, s. 266.
19 J. Schumpeter, Teoria rozwoju gospodarczego, PWN, Warszawa 1960, s. 104.
20 J. Penc, Innowacje i zmiany w firmie, Placet, Warszawa 1999, s. 164.
21 A. Pomykalski, Innowacje, Politechnika Łódzka, Łódź 1997, s. 73.
22 A. Francik, Sterowanie procesami innowacyjnymi w organizacji, Wyd. AE w Krakowie, Kraków 2003, s. 48.
1.2. rola proceSów innowacyjnych we wSpółczeSnej goSpodarce
(wdrożeniowej) następuje zużytkowanie inwencji w konkretnych celach praktycznych (produkcyjnych), czyli przekształcenie jej w innowację (Rys. 1.)23.
Rys. 1.
Podstawowe fazy procesu innowacyjnego
Proces innowacyjny
Faza koncepcyjna
(inwencje) Faza aplikacyjna
(innowacje)
Źródło: m. zajączkowski, Podstawy innowacji i ochrony własności intelektualnej, economicus, Szczecin 2003, s. 21.
Efektem tej dwufazowości jest konieczność rozróżnienia dwóch pojęć:
1. innowacja, czyli inwencja zastosowana w praktyce;
2. inwencja – to nowy w danym systemie, odpowiednio uszczegółowiony pomysł (zespół pomysłów) o dowolnym charakterze, nie wynikający w sposób bezpośred-ni z istbezpośred-niejącego stanu rzeczy i nadający się do stosowabezpośred-nia24.
Taki podział zaproponował między innymi K. Wandelt, opierając się na schumpe-terowskiej koncepcji innowacji, określając ją jako zużytkowanie w konkretnych celach produkcyjnych odkrycia i wynalazku będących wyrazem inwencji. Inwencja z kolei to po-szukiwanie i badanie ukierunkowane na rozwój i zweryfikowanie poznania25.Jest ona za-tem świadomym, zaplanowanym wysiłkiem skierowanym na rozwiązywanie problemów techniczno-organizacyjnych i ekonomiczno-finansowych.
Innowacje jako zasadniczy czynnik warunkujący zarówno rozwój przedsiębiorstw, jak i gospodarki, w różnych okresach spełniały odmienne funkcje. Można wyróżnić sześć generacji rozwoju systemów innowacji (Rys. 2.).
23 M. Zajączkowski, Podstawy innowacji i ochrony własności intelektualnej, Economicus, Szczecin 2003, s. 21.
24 Ibidem
25 K. Wandelt, Studia nad postępem technicznym i organizacyjnym, PTPN, Poznań 1972, s. 18-23.
14
rozdział i: iStota proceSów innowacyjnych i ich determinanty
Rys. 2.
Ewolucja trajektorii systemów innowacji
Rys. 2. Ewolucja trajektorii systemów innowacji.
Źródło: J. Baruk, Zarządzanie wiedzą i innowacjami, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2006, s. 120.
Źródło: j. Baruk, Zarządzanie wiedzą i innowacjami, wyd. adam marszałek, toruń 2006, s. 120.
Jak wynika z rysunku, przez trzy ubiegłe dekady (1960-1980) myślenie w nauce było zdominowane przez koncepcję liniowego modelu innowacji (linear research-to-marke-ting model)26, który przedstawia rysunek 3.
Rys. 3.
Podażowy model procesu innowacyjnego
Źródło: S. marciniak, Innowacje i rozwój gospodarczy, oficyna wydawnicza politechniki warszawskiej, war-szawa 2000, s. 31.
Liniowy model można określić jako proces, którego początkiem jest odkrycie nauko-we przechodzące szereg etapów rozwoju i kończące się (enauko-wentualnie) w postaci finalne-go dobra zdolnefinalne-go do samodzielnefinalne-go życia27. Zgodnie z rozumieniem liniowego procesu tworzenia innowacji są one wynikiem pełnego cyklu badawczo-rozwojowego: od inwen-cji będącej wynikiem badań naukowych, poprzez prace rozwojowe, produkcję i działania rynkowe28. W modelu tym rozwój, produkcja i marketing nowych technologii następowa-ły zgodnie z dobrze zdefiniowaną sekwencją czasową, która swój początek miała w
dzia-26 S. Marciniak, Innowacje i rozwój gospodarczy, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2000, s. 31.
27 S. J. Kline, Innovation is not a linear process, „Research Management” 1985, no.4.
28 K. Moszkowicz, Procesy innowacyjne w polskim przemyśle, Prace Naukowe AE we Wrocławiu, rok 2001, nr 884, s 15.
1.2. rola proceSów innowacyjnych we wSpółczeSnej goSpodarce
łalności naukowo-badawczej29. Może zatem wynikać z tego fakt, iż realizowanie badań, a następnie ich rozwój prowadzi w naturalny sposób do innowacji. Stąd innowacje po-wstałe w wyniku takiego schematu nazywane są innowacjami „pchanymi przez naukę”
(science push approach) 30.
Podażowe modele innowacji, czyli „pchane przez naukę”, szczególną wagę przypi-sywały właśnie pracom badawczym i rozwojowym. Analiza podażowych źródeł innowa-cji pozwala stwierdzić występowanie dwuetapowej sekweninnowa-cji: odkrycie lub wynalazek, a następnie innowacja31. Zwolennicy teorii podażowych uważają, że wynalazki są zdeter-minowane bezpośrednio i jedynie przez poziom wiedzy. Nauka bowiem ma własne „siły napędowe”, które decydują o kolejności podejmowania problemów i czasie niezbędnym do ich rozwiązania. Wobec tego wystarczy stworzyć odpowiedni potencjał B+R, a zaist-nieje postęp32. Źródła podażowe innowacji obejmują idee, impulsy innowacyjne tkwiące w działalności naukowej oraz w tzw. okazjach technicznych. Oznacza to, że innowacje są zdeterminowane bezpośrednio przez rozwój nauki i techniki, który odbywa się zgodnie z prawidłowościami właściwymi tym dziedzinom. Innowacje rodzą się zatem jako efekt badań naukowych, nie podlegających bezpośrednio wpływom systemu ekonomicznego i czynników administracyjnych (są to efekty tzw. badań czystych)33.
Czynniki podażowe działalności badawczo-rozwojowej w istotnej mierze zależą od zdolności wynalazcy i istniejącego poziomu wiedzy. Są związane przede wszystkim z kwalifikacjami kadry naukowo-badawczej, wyposażeniem w aparaturę naukowo-ba-dawczą, różnicami w relacjach rozwoju nauk podstawowych i stosowanych, a zwłaszcza ze stanem wiedzy dyscyplin ogólnych i nauk technicznych. Według tej szkoły podaż in-nowacji jest wyznaczana przez stan wiedzy i skłonność autonomicznych wynalazców do poszukiwań34. Model ten szczególnie był popularyzowany w krajach scentralizowanej gospodarki socjalistycznej35. W Polsce koncepcja podażowych źródeł postępu technicz-nego występowała w teorii do połowy lat 60., a w praktyce do końca lat 80. XX wieku36. Wynikało to z centralistycznego systemu nakazowo-rozdzielczego i kształtowanej poli-tyki naukowo-technicznej w latach powojennych, zapisywanej w kolejnych planach wie-loletnich37.
Przeciwstawieniem teorii podażowej jest popytowa teoria innowacji (market pull ap-proach). W grupie tych teorii istotne jest twierdzenie, że innowacje są rezultatem popytu, co można zobrazować poniższym rysunkiem 4.
29 The Technology and the Economy. The Key Relationship, OECD, Paris 1992, s. 26
30 A. H. Jasiński, Przedsiębiorstwo innowacyjne na rynku, KiW, Warszawa 1992, s. 13.
31 W. Kasperkiewicz, Źródła innowacji. Klasyfikacja i charakterystyka, [w:] Studia Prawno- -Ekonomiczne 1986, t. XXXVI, s. 118.
32 K. Moszkowicz, op. cit., s. 16.
33 S. Marciniak, Innowacje..., op. cit., s. 43.
34 W. Janasz, I. Leśkiewicz, Identyfikacja i realizacja procesów innowacyjnych w przedsiębior stwie, Rozprawy i Studia, t. 187, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 1995, s. 51.
35 S. Kwiatkowski, Społeczeństwo innowacyjne, PWN, Warszawa 1990, s. 45-58.
36 S. Marciniak, T. Obrębski, Formułowanie polityki postępu naukowo-technicznego, Ośrodek Nauk Społecznych Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1993, s. 25.
37 W. Janasz, I. Leśkiewicz, op. cit., s. 51.
16
rozdział i: iStota proceSów innowacyjnych i ich determinanty
Rys. 4.
Popytowy model procesu innowacyjnego
Źródło: r. rothwell, p. gardiner, The role of Design on Product and Process Change, „design Studies” 1983, no. 3.
Jak widać w dalszym ciągu jest to liniowe powiązanie prac rozwojowych, produkcji i sprzedaży. Popytowy model procesu innowacyjnego stawia jednak na pierwszym miej-scu potrzeby rynku oparte na badaniach rynkowych. Według zwolenników „szkoły popy-towej” (Schmookler, Mowary, Rosenberg) to rynek i wykreowany na nim popyt są pod-stawowymi, jeśli nie jedynymi źródłami innowacji technicznych i odgrywają większą rolę aniżeli działalność naukowo-badawcza i idący za nimi impuls techniczny innowacyjno-ści38. Zasadniczą rolę pełniła zatem w tym modelu rola klienta jako stymulatora działalno-ści innowacyjnej w przedsiębiorstwach. Sfera badawczo-rozwojowa nadal jednak zajmo-wała ważne miejsce. Dzięki działalności B+R możliwe było wcielanie w życie pomysłów płynących od odbiorców.
Zastąpienie liniowego modelu podażowego przez popytowy nie świadczyło o negacji pierwszego z nich, ale o potrzebie równoległego występowania obu form procesów inno-wacyjnych39. Kompromisem pomiędzy dwoma poprzednimi modelami może być model liniowy popytowo-podażowy jako punkt wyjścia dla określenia zarówno uwarunkowań stymulujących, jak i ograniczających rozwój procesu innowacji. Właściwa podaż innowa-cji powinna być kształtowana poprzez występujący popyt na nią ze strony rynku. Auten-tyczność popytu oznacza przy tym, że jest on inspirowany przesłankami ekonomicznymi i społecznymi, tworząc system, z którego przekazywane są informacje o jego wielkości i strukturze40. Model popytowo-podażowy przedstawia rysunek 5.
Rys. 5.
Liniowy model innowacji
Źródło: a. pomykalski, Zarządzanie innowacjami, pwn, łódź 2001, s. 38.
W zaprezentowanym powyżej modelu fazy badań podstawowych, badań stosowa-nych, prac rozwojowych, wdrożenia i dyfuzje wzajemnie się przenikają, co jest wynikiem występowania powiązań między nimi.
W rozwiniętych modelach innowacji, które pojawiły się w ostatnich latach, uwzględ-nia się wielokrotne sprzężeuwzględ-nia rynku, B+R i produkcji. Przykładem takiego interaktyw-nego modelu jest model P. Trotta, w którym zastosowano zintegrowane (skojarzone)
38 W. Popławski, Mechanizmy procesów innowacyjnych w rozwoju przemysłów wysokiej techniki, Wyd. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń 1995, s. 57.
39 W. Janasz, K. Kozioł, Determinanty działalności innowacyjnej przedsiębiorstw, PWE, Warszawa 2007, s. 87.
40 A. Pomykalski, Zarządzanie innowacjami, PWN, Łódź 2001, s. 36.
1.2. rola proceSów innowacyjnych we wSpółczeSnej goSpodarce
podejście popytowo-podażowe, natomiast sfera B+R stanowi integralną składową procesu innowacyjnego. Rezultatem takiego podejścia metodycznego jest uwzględnienie w mode-lu ścisłych powiązań między płaszczyznami B+R, produkcji i marketingu w podmiotach gospodarujących41. Model interaktywny P. Trotta przedstawia rysunek 6.
Rys. 6.
Interaktywny model innowacji
Źródło: p. trott, Innovation Management and New Product Development, prentice & hall, edinburgh gate 1998, s. 19.
W ostatnich latach istotnie zmieniał i wciąż się zmienia sposób tworzenia wiedzy, zwłaszcza naukowej, lecz także społecznej i kulturalnej. W konsekwencji na miejsce do-tychczasowego modelu liniowego zaproponowano nowe modele: „związanego łańcucha”
i „sprzężeniowy”. Było to związane z odchodzeniem od koncepcji liniowego procesu in-nowacji42. Uznano bowiem, że innowacja nie musi być rezultatem prac badawczo-rozwo-jowych. Podkreślano również rolę rynku jako czynnika sprawczego innowacji przedsię-biorstw.
Relacje między badaniami, wynalazczością i produkcją można przedstawić w postaci tak zwanego modelu „związanego łańcucha”, z którego wynika, że dróg inicjujących inno-wacje jest więcej niż jedna. Model ten zaproponowany w połowie lat 80. XX wieku przez S. J. Klina i N. Rosenberga przedstawia rysunek 7.
41 W. Janasz, Modele procesu innowacyjnego, [w:] Determinanty innowacyjności przedsiębiorstw, praca zbiorowa pod red. W. Janasza, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2002, s. 23.
42 Ibidem, s. 22.
18
rozdział i: iStota proceSów innowacyjnych i ich determinanty
Rys. 7.
Źródło: S. j. Kline, n. rosenberg, An Overview of Innovation [w:] The Positive Sum Strategy, national acade-my press, washington 1986, s. 290.
W modelu tym występuje pięć ścieżek innowacji, chociaż w praktyce jest ich niewąt-pliwie więcej. Ścieżka pierwsza przedstawia podstawowe ogniwa, które tworzą: poten-cjalny popyt rynkowy, wynalazczość, prace rozwojowe i testowanie, prace wdrożeniowe, produkcję, dyfuzję, marketing i rynek. Ścieżka druga przedstawia sprzężenie zwrotne mię-dzy piątym ogniwem (dyfuzją, marketingiem i rynkiem), a pozostałymi czterema ogniwa-mi. Ścieżka trzecia ilustruje związek między wynalazczością, a badaniami naukowyogniwa-mi.
Związek ten można wyrazić poprzez wpływ badań na wynalazczość lub przez jednocze-sny wpływ badań na działalność wynalazczą, prace rozwojowe i wdrożeniowe. Ścieżka czwarta obrazuje bezpośredni związek między badaniami naukowymi, a innowacjami po-wstającymi w wyniku wynalazków. Ostatnia, piąta ścieżka przedstawia związek między popytem rynkowym, badaniami i potencjalnym popytem rynkowym. Rynek zatem wpły-wa na kierunki rozwoju badań naukowych oraz kształtuje przyszłe potrzeby odbiorców43. We współczesnym ujęciu proces innowacyjny jest zespołem działań od pomysłu do jego upowszechnienia, a jego powodzenie i sukces rynkowy zależy od sposobu zastoso-wania nauki i nowych technologii mogących sprostać obecnej na rynku konkurencji44. Mechanizm sprzężeń zwrotnych pomiędzy fazami procesu innowacyjnego pokazany jest na rysunku 8.
Rys. 8.
Model sprzężeniowy procesu innowacyjnego wg Rothwella
20
Rys. 8. Model sprzężeniowy procesu innowacyjnego wg Rothwella
Źródło: Z. Piątkowski, M. Sankowski, Procesy innowacyjne i polityka naukowo-techniczna państwa, Oficyna Wydawnicza Wyższej Szkoły Ekologii i Zarządzania w Warszawie, Warszawa 2001, s. 63.
Rysunek wyraźnie wskazuje, iż innowacje są zjawiskiem złożonym, jako że łączą ze sobą za-równo naukę, technikę, jak i produkcję oraz rynek. Powyższy model, łączy B+R, produkcję, marke-ting i sprzedaż, ich wzajemne powiązania wewnątrz i na zewnątrz organizacji oraz zbiór połączeń informacyjnych, którymi jest transferowana wiedza. Funkcjonowanie tego modelu zależy od zaso-bów organizacji – osiągnięć naukowych i technicznych – oraz potrzeb społecznych i rynkowych.
Kładzie się nacisk na projektowanie inżynierskie, sprzężenia zwrotne między rynkowymi i techno-logicznymi fazami innowacji, powiązania między sferą B+R, produkcją i marketingiem w przedsię-biorstwie oraz pomiędzy przedsiębiorstwami i instytucjami44.
Modele „związanego łańcucha” i „sprzężeniowy” to najbardziej znane modele interakcyjne.
Wskazują one na45:
• fakt, że zarówno marketing, jak i sektor B+R wywierają dwukierunkowy wpływ na proces innowacji poprzez kreowanie popytu oraz podaży na innowacje;
• niezbędność projektowania inżynieryjno-ekonomicznego;
• potrzebę sprzężenia zwrotnego pomiędzy fazami procesu innowacji w zakresie B+R, pro-dukcji i marketingu;
44 W. Janasz, K. Kozioł, op. cit., s. 91.
45 A. Pomykalski, op. cit., s. 46.
Źródło: z. piątkowski, m. Sankowski, Procesy innowacyjne i polityka naukowo-techniczna państwa, oficyna wydawnicza wyższej Szkoły ekologii i zarządzania w warszawie, warszawa 2001, s. 63.
43 W. Janasz, K. Kozioł, op. cit., s. 93.
44 Z. Piątkowski, M. Sankowski, Procesy innowacyjne i polityka naukowo-techniczna państwa, Oficyna Wydawnicza Wyższej Szkoły Ekologii i Zarządzania w Warszawie, Warszawa 2001, s. 63.
1.2. rola proceSów innowacyjnych we wSpółczeSnej goSpodarce
Rysunek wyraźnie wskazuje, iż innowacje są zjawiskiem złożonym, jako że łączą ze sobą zarówno naukę, technikę, jak i produkcję oraz rynek. Powyższy model, łączy B+R, produkcję, marketing i sprzedaż, ich wzajemne powiązania wewnątrz i na zewnątrz or-ganizacji oraz zbiór połączeń informacyjnych, którymi jest transferowana wiedza. Funk-cjonowanie tego modelu zależy od zasobów organizacji – osiągnięć naukowych i tech-nicznych – oraz potrzeb społecznych i rynkowych. Kładzie się nacisk na projektowanie inżynierskie, sprzężenia zwrotne między rynkowymi i technologicznymi fazami innowa-cji, powiązania między sferą B+R, produkcją i marketingiem w przedsiębiorstwie oraz pomiędzy przedsiębiorstwami i instytucjami45.
Modele „związanego łańcucha” i „sprzężeniowy” to najbardziej znane modele inte-rakcyjne. Wskazują one na46:
– fakt, że zarówno marketing, jak i sektor B+R wywierają dwukierunkowy wpływ na proces innowacji poprzez kreowanie popytu oraz podaży na innowacje;
– niezbędność projektowania inżynieryjno-ekonomicznego;
– potrzebę sprzężenia zwrotnego pomiędzy fazami procesu innowacji w zakresie B+R, produkcji i marketingu;
– powiązanie procesu innowacji z otoczeniem makro/mikro oraz zasobami organi-zacji;
– potrzebę powiązania strategii rozwoju organizacji z procesem innowacji.
Ewolucja modelu procesu innowacyjnego następowała w kierunku jego rozbudowa-nia o sprzężerozbudowa-nia zwrotne pomiędzy jego elementami. Lata 90. XX wieku wprowadzały nowe elementy do modelu innowacji. Narastająca akceleracja procesów gospodarczych i społecznych, globalizacja, rozwój metod zarządzania przedsiębiorstwami oraz informa-tyki stanowiły o potrzebie konstrukcji nowej koncepcji modelu procesu innowacyjnego.
Według najnowszych teorii, określanych mianem modelu systemowego (systemic model) – innowacje są rezultatem licznych złożonych interakcji między jednostkami, or-ganizacjami i środowiskiem, w którym te jednostki i organizacje działają47. Taki sieciowy i zintegrowany charakter innowacji uwzględniający obok otoczenia rynkowego także oto-czenie instytucjonalne zaproponował w modelu piątej generacji R. Rothwell. W modelu tym podwyższanie szybkości i efektywności rozwoju produktu realizowane jest poprzez wewnętrzne działania w organizacji, która dzięki dostawcom i użytkownikom wykorzy-stuje osiągnięcia informatyki i elektroniki, pozwalając na komunikowanie się także z oto-czeniem48.
Piąta, a zwłaszcza szósta generacja systemów innowacyjnych, przypadająca na okres po 2000 roku, związana jest z zarządzaniem wiedzą oraz z systemami samouczącymi się.
Podstawowe jej cechy to49:
1. Pełna koncentracja na zarządzanie wiedzą i uczenie się, wspomagane elektronicz-nym zestawem narzędzi ułatwiających podejmowanie decyzji i transfer informacji.
2. Planowanie i organizowanie procesów innowacyjnych oparte na tworzeniu, prze-chowywaniu, przetwarzaniu i wykorzystaniu wiedzy, kreowaniu zmian w kulturze przedsiębiorstwa, uczeniu się, itp.
Zasadnicze cechy poszczególnych generacji rozwoju systemów innowacji przedsta-wia poniższa tabela.
45 W. Janasz, K. Kozioł, op. cit., s. 91.
46 A. Pomykalski, op. cit., s. 46.
47 W. Janasz, K. Kozioł, op. cit., s. 94.
48 E. Stawasz, Innowacje a mała firma, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1999, s. 30.
49 J. Baruk, Zarządzanie wiedzą, op. cit., s. 119.
20
rozdział i: iStota proceSów innowacyjnych i ich determinanty
Tab. 1.
Charakterystyka faz (generacji) rozwoju systemów innowacji
(GENERACJA)FAZA OKRES WŁAŚCIWOŚCI
– rozwój produktów i ich komercjalizacja odbywa się według liniowego przebiegu działań (model liniowy),
–
– innowacje powstają pod wpływem nacisku technologii (technology push),
–
– wysoki udział prac badawczo-rozwojowych (B+r) w procesach innowacyjnych,
–
– niewielkie znaczenie procesów transformacji, – niewielka rola rynku w procesach innowacyjnych.– procesy innowacyjne
– wzrastająca rola marketingu i rynku,
– przebieg procesów innowacyjnych według zasady market-pull, – niekiedy określanej jako need-pull,
– rynek głównym źródłem inspiracji tworzenia pomysłów – innowacyjnych, ukierunkowujący na prace B+r, – reaktywna rola B+r w procesach innowacyjnych.– procesy
– poważne ograniczenie zasobów spowodowane kryzysami – naftowymi,
– intensyfikacja prac prowadzących do zmniejszenia strat – i nieefektywności działalności gospodarczej,
– niewielka przydatność modeli technology push i need-pull – w nowych warunkach społeczno-gospodarczych, – ujawnienie się wysokich strat w systemach innowacyjnych –
pojawiających się w wyniku stosowania powyższych modeli, – pojawienie się „sprzężonego” (coupled) modelu innowacji, – łączącego pozytywne cechy wcześniejszych skrajnych modeli technology push i market-pull,
–
– określenie bazy dla wzorcowego przebiegu procesów innowacyjnych; cechą tego modelu była sekwencyjność procesu innowacyjnego z pętlami sprzężenia zwrotnego.
– koncentracja przedsiębiorstw na głównych rynkach i produktach,– –
– era dywersyfikacji produkcji i strategii niszowych,
– pojawienie się japonii jako głównego gracza na rynkach państw – rozwiniętych; siłą sprawczą była umiejętność szybszego i efektywniejszego tworzenia innowacji niż zachodni odpowiednich, –
– wprowadzenie japońskich doświadczeń do modelu innowacyjnego:
integracja działań, równoległość prac nad konstrukcją i technologią, włączenie dostawców do procesu rozwoju nowego produktu, – przejście od procesu liniowego do innowacji traktowanej jako –
złożony proces obejmujący równoległe i sekwencyjne działania wykonywane przy wysokim stopniu integracji w przekroju poszczególnych funkcji i współpracy z partnerami zewnętrznymi:
dostawcami i odbiorcami
1.2. rola proceSów innowacyjnych we wSpółczeSnej goSpodarce
(GENERACJA)FAZA OKRES WŁAŚCIWOŚCI
procesy innowacyjne piątej generacji.
Systemy it
lata
dziewięćdziesiąte – dominującym przesłaniem w walce konkurencyjnej jest szybkość – wejścia na rynek z nowym produktem,
–
– być „szybkim innowatorem” to naczelne hasło w działalności gospodarczej, wspomagane następującymi wskazaniami: płaskie struktury, równoległość działań i ich integracja wokół danego problemu; wczesne i skuteczne powiązania z dostawcami, nabywcami; poziome alianse,
– wspomaganie zarządzania procesami innowacyjnymi techniką – komputerową; elektronifikacja innowacji,
– zintegrowany system uczenia się oparty na koncepcjach organizacji – szybko uczących się i pięciu dyscyplinach Senge’a (zespołowe uczenie się, budowanie wspólnej wizji przyszłości, modele myślowe, mistrzostwo osobiste, myślenie systemowe),
– bazowanie na zdolnościach do uczenia się systemu innowacyjnego,– –
– iteracyjna metodologia uczenia się umożliwiająca postępowanie na wysokim poziomie złożoności i chaosu,
– iteracyjna metodologia uczenia się umożliwiająca postępowanie na wysokim poziomie złożoności i chaosu,