Regina Dębicz
Katedra Ogrodnictwa, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
Wstęp
Podstawową funkcją bylin okrywowych jest tworzenie zwartego i trwałego runa, chroniącego glebę przed zachwaszczeniem, erozją lub degradacją, a dodatkowo podnoszącego estetykę okrywanych miejsc. Ważną ich cechą są niewielkie wymagania życiowe i pielęgnacyjne, dzięki czemu mogą być sadzone w miejscach, gdzie warunki siedliskowe dla większości roślin są niekorzystne, np. pod koronami drzew, wzdłuż ulic i ścieżek, a także na skarpach i zboczach. Umiejętnie wykorzystane, poprawiają jakość i trwałość terenów zieleni, a także stanowią ważne elementy kompozycyjne, dekoracyjne i funkcjonalne [BOROWSKI, LATOCHA 2005]. Aby jednak osiągnąć pożądany efekt ozdobny, konieczny jest właściwy dobór gatunków i odmian oraz odpowiednia rozstawa sadzenia. To zmusza do ciągłego poszukiwania nowych bylin okrywowych, niezależnie od tego, że oferowany w szkółkach i punktach sprzedaży asortyment jest bogaty.
Celem pracy było zbadanie dynamiki rozrastania się wybranych gatunków bylin jako roślin okrywowych oraz wpływu ściółkowania korą sosnową na ich wzrost w pierwszym i drugim roku uprawy na stanowisku słonecznym.
Materiał i metody
Dwuczynnikowe doświadczenie przeprowadzono w latach 2007-2008 w Stacji Badawczo-Dydaktycznej Roślin Warzywnych i Ozdobnych w Piastowie. Badaniem objęto: bodziszek Renarda (Geranium renardii TRAUTV.), dąbrówkę Tenora (Ajuga tenorii C. PRESL.) 'Valfredda', dziurawiec rogownicowaty (Hypericum cerastoides (SPACH) N. ROBSON), krwawnik baldaszkowy (Achillea umbellata SIBTH. ET SM.), lebiodkę gładką (Origanum laevigatum BOISS.) 'Rosenkuppel'. Rośliny, wyprodukowane w szkółce bylin w pojemnikach, posadzono 12 kwietnia 2007 roku w glebę piaszczysto-gliniastą o pH (H2O) 6,2, na stanowisku słonecznym. Co roku w kwietniu rośliny nawożono jednorazowo Azofoską w dawce 30 gm-2 rozgarniając ściółkę. Warstwę ściółki o grubości 7 cm z przekompostowanej kory sosnowej rozłożono po tygodniu od posadzenia roślin i uzupełniano w drugim roku w maju.
Doświadczenie założono metodą losowanych bloków w trzech powtórzeniach.
R. Dębicz 128
Powtórzeniem było poletko o wymiarach 1,51,5 m, na którym posadzono 9 roślin (4 rośliny na 1 m2) w rozstawie 5050 cm. Pierwszy czynnik stanowił system utrzymania gleby (gleba nieściółkowana i ściółkowana korą), a drugi - termin obserwacji.
Przeprowadzano je co miesiąc, od maja do września (zawsze w drugiej dekadzie miesiąca) 2007 i 2008 roku.
Dynamikę rozrastania się bylin okrywowych określono na podstawie średnicy roślin i powierzchni gleby zajmowanej przez jedną roślinę (uważanej w przybliżeniu za pole koła, zakładając, że roślina rozrasta się tworząc kolisty kształt) wyrażonej w procentach. Uzyskane wyniki opracowano statystycznie metodą analizy wariancji przy poziomie istotności =0,05.
Wyniki i dyskusja
Przeprowadzone doświadczenie ujawniło, że objęte badaniem taksony bylin charakteryzowały się zróżnicowaną dynamiką wzrostu. Średnica roślin wykazywała systematyczny wzrost przez cały okres wegetacji zarówno w uprawie na glebie ściółkowanej, jak i nieściółkowanej (tab. 1). We wrześniu 2007 roku, czyli po pięciu miesiącach od posadzenia, średnica bylin była trzykrotnie większa od średnicy roślin w maju na glebie nieściółkowanej i niewiele mniejsza na glebie ściółkowanej (tab. 1).
Wyjątek stanowiła dąbrówka Tenora 'Valfredda', która w tym okresie wolniej się rozrastała. Odmiana ta również w drugim roku uprawy miała mniejsze przyrosty. Pod koniec wegetacji zajęła ona 12,7% ściółkowanego poletka o powierzchni 1 m2 i 9,7%
poletka bez ściółki (rys. 3 i 4), co wskazuje na niewystarczające zagęszczenie roślin dla osiągnięcia całkowitego okrycia gleby po dwóch okresach wegetacji. Zastosowana liczba roślin mogłaby okazać się odpowiednia na glebie wilgotniejszej i stanowisku lekko ocienionym, ponieważ w takich warunkach dąbrówka rośnie lepiej [JELITTO i in.
2002]. Bodziszek Renarda w obu systemach uprawy najintensywniej rozrastał się do połowy czerwca zarówno w pierwszym, jak i drugim roku uprawy. W kolejnych trzech miesiącach rośliny tego gatunku rosły wolniej, ale równomiernie. Dziurawiec rogownicowaty we wrześniu okrył taką samą powierzchnię gleby w obu systemach uprawy. Jedna roślina tego gatunku zajęła 17,5% powierzchni 1 m2 w pierwszym roku uprawy (rys. 1 i 2) i 21,5% w następnym (rys. 3 i 4). Można przyjąć więc, że zastosowana rozstawa roślin (5050 cm) była optymalna dla uzyskania szybkiego okrycia gleby. Taki sam efekt osiągnęły, we wrześniu w drugim roku uprawy, krwawnik baldaszkowy (na glebie z korą i bez niej) oraz bodziszek Renarda i lebiodka gładka 'Rosenkuppel', ale tylko na glebie nieściółkowanej. Spośród badanych bylin, najbardziej wyrównaną dynamiką wzrostu charakteryzował się krwawnik baldaszkowy.
Rozrastał się on jednak słabiej na glebie okrytej korą sosnową. Ściółka ta obniżyła pH podłoża, co dla krwawnika baldaszkowego, wymagającego wapiennego podłoża [SCHMIDT 2005], mogło mieć niekorzystny wpływ na jego wzrost.
Ściółkowanie korą sosnową miało istotny wpływ na średnicę badanych roślin (tab. 1). Zabieg ten korzystny był jednak tylko dla dziurawca rogownicowatego w pierwszym roku uprawy i dąbrówki Tenora 'Valfredda' w drugim roku. Średnica roślin tych bylin była większa odpowiednio o 1,9 cm i 4,8 cm (średnio) w porównaniu z roślinami rosnącymi na glebie nieściółkowanej. Ściółka przyczyniła się także do silniejszego rozrastania się pięciornika kalabryjskiego (Potentilla calabra TEN) [DĘBICZ
2007] i lepnicy nadmorskiej Silene unifloraROTH ‘Druett’s Variegated’ [DĘBICZ 2008]
zarówno w pierwszym, jak i drugim roku uprawy. Natomiast dla krwawnika baldaszkowego i lebiodki gładkiej w tym samym okresie wpływ ściółkowania korą na średnicę roślin okazał się niekorzystny, co potwierdziła analiza statystyczna wyników.
DYNAMIKA ROZRASTANIA SIĘ WYBRANYCH GATUNKÓW BYLIN ... 129 Niekorzystny wpływ ściółki korowej na obfitość plonowania liatry kłosowej wykazali HETMAN iPOGROSZEWSKA [1997]. Prace innych autorów dowiodły, że ściółkowanie korą sosnową najczęściej ma korzystny wpływ na rozwój roślin, i tak w doświadczeniu KRZYMIŃSKIEJ iLISIECKIEJ [2004] oraz CZUCHAJA iSZCZEPANIAK [2008] wykazano istotnie większą liczbę pędów kwiatostanowych u żurawek pod wpływem ściółkowania korą sosnową. Ściółka korzystnie wpływała także na wzrost i rozwój okrywowych odmian róż w drugim i trzecim roku uprawy [KORSZUN, ZALEWSKA 2005; HENSCHKE, JERZY 2006]
oraz w czwartym i piątym roku uprawy [HENSCHKE i in. 2008]. Pozytywnie oddziaływała ona także na masę bulw acidantery dwubarwnej (Acidanthera bicolor var. murielae PERRY) [KOCIRA, LASKOWSKA 2006].
Rys. 1. Procent pokrycia powierzchni (1 m2) gleby nieściółkowanej przez jedną roślinę pięciu taksonów bylin w I roku uprawy
Fig. 1. Percentage of covering of the not mulched soil (1 m2) by one plant of five taxa of perennial plants in the first year of cultivation
Rys. 2. Procent pokrycia powierzchni (1 m2) gleby ściółkowanej przez jedną roślinę pięciu taksonów bylin w I roku uprawy
Fig. 2. Percentage of covering of the mulched soil (1 m2) by one plant of five taxa of perennial plants in the first year of cultivation
R. Dębicz 130
DYNAMIKA ROZRASTANIA SIĘ WYBRANYCH GATUNKÓW BYLIN ... 131
Rys. 3. Procent pokrycia powierzchni (1 m2) gleby nieściółkowanej przez jedną roślinę pięciu taksonów bylin w II roku uprawy
Fig. 3. Percentage of covering of the not mulched soil (1 m2) by one plant of five taxa of perennial plants in the second year of cultivation
Rys. 4. Procent pokrycia powierzchni (1 m2) gleby ściółkowanej przez jedną roślinę pięciu taksonów bylin w II roku uprawy
Fig. 4. Percentage of covering of the mulched soil (1 m2) by one plant of five taxa of perennial plants in the second year of cultivation
Wnioski
1. Ściółkowanie gleby przekompostowaną korą sosnową wpływało korzystnie na dynamikę rozrastania się dziurawca rogownicowatego w pierwszym roku uprawy i dąbrówki Tenora 'Valfredda' w drugim roku, powodowało natomiast słabsze rozrastanie się krwawnika baldaszkowego i lebiodki gładkiej 'Rosenkuppel' zarówno w pierwszym, jak i drugim roku uprawy.
2. Najszybciej rozrastały się dziurawiec rogownicowaty i krwawnik baldaszkowy.
Po dwóch latach uprawy osiągnęły pełny efekt okrycia podłoża przy zgęszczeniu 4 roślin na 1 m2.
Literatura
R. Dębicz 132
BOROWSKI J.,LATOCHA P. 2005. Zastosowanie roślin pnących i okrywowych. Wydaw-nictwo SGGW, Warszawa: 134-138.
CZUCHAJ P.,SZCZEPANIAK S. 2008. Wpływ sciółkowania gleby na wzrost i kwitnienie kilku odmian żurawki drżączkowatej (Heuhera brizoides hort. EX LEMOINE.Zesz. Probl.
Post. Nauk Rol. 525: 63-71.
DĘBICZ R. 2007. Wpływ ściółkowania na dynamikę rozrastania się wybranych bylin okrywowych. Rocz. AR w Poznaniu CCCLXXXIII, Ogrodn. 41: 29-34.
DĘBICZ R.2008. Dynamika rozrastania się wybranych gatunków bylin na glebie sciół-kowanej i nieściółsciół-kowanej korą sosnową. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 525: 73-79.
HENSCHKE M.,JERZY M. 2006. Wpływ ściółkowania korą sosnową na wzrost i kwitnienie okrywowych odmian róż. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 510: 185-194.
HENSCHKE M., JERZY M., CIECIORA M. 2008. Wpływ ściółkowania korą sosnową na wzrost i kwitnienie okrywowych odmian róż w czwartym i piątym roku uprawy. Zesz.
Probl. Post. Nauk Rol. 525: 153-161.
HETMAN J.,POGROSZEWSKA E. 1997. Kwitnienie liatry kłosowej (Liatris spicata) upra-wianej nie ogrzewanym tunelu foliowym i w polu, z zastosowaniem ściółkowania. Zesz.
Probl. Post. Nauk Rol. 449: 61-74.
JELITTO L.,SCHACHT W.,SIMON H.2002.Die Freiland - Schmuckstauden Band 1:A bis H.
Verlag Eugen Ulmer & Co. Stuttgart: 35-36 ss.
KOCIRA A., LASKOWSKA H. 2006. Wpływ linuronu, pendimetaliny, napropamidu i ściółek organicznych na plon bulw potomnych Acidanthera bicolor var. murielaePERRY. Zesz.
Probl. Post. Nauk Rol. 510: 281-288.
KORSZUN S.,ZALEWSKA J. 2005. Wpływ ściółkowania korą sosnową na wzrost i kwitnienie dwóch okrywowych odmian róż oraz zachwaszczenie poletek. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 504: 431-442.
KRZYMIŃSKA A.,LISIECKA A. 2004. Wpływ ściółkowania gleby na wzrost i kwitnienie wybranych gatunków bylin. Folia Univ. Agric. Stetin., Agricultura 236(94): 93-96.
SCHMIDT H.M. 2005. Steingärten. BLV Buchverlag GmbH&Co.KG. München: 67 ss.
Słowa kluczowe: byliny okrywowe, dynamika rozrastania się roślin, ściółkowanie korą
Streszczenie
Badania przeprowadzone w latach 2007-2008 objęły pięć taksonów bylin okrywowych: bodziszka Renarda, dąbrówkę Tenora 'Valfredda', dziurawca ro-gownicowatego, krwawnika baldaszkowego i lebiodkę gładką 'Rosenkuppel'. Po posadzeniu bylin glebę ściółkowano warstwą kory sosnowej (7 cm). Dynamikę rozrastania się bylin okrywowych oparto na pomiarach i obliczeniach: średnicy roślin i procentu powierzchni zajmowanej przez jedną roślinę. Badane byliny rozrastały się z różną intensywnością. Najszybciej rozrastały się dziurawiec rogownicowaty i krwawnik baldaszkowy, które po dwóch latach uprawy osiągnęły najlepszy efekt okrycia gleby (100% pokrycia powierzchni poletek, przy zagęszczeniu 4 roślin na 1 m2), najsłabiej natomiast rozrastała się dąbrówka Tenora 'Valfredda' w obu systemach uprawy. W drugim roku po posadzeniu całkowicie przykryły powierzchnię podłoża także bodziszek Renarda i lebiodka gładka 'Rosenkuppel', ale tylko na glebie nieściółkowanej.
Ściółkowanie korą sosnową niekorzystnie wpłynęło na dynamikę rozrastania się krwawnika baldaszkowego i lebiodki gładkiej 'Rosenkuppel' w każdym badanym roku.
DYNAMIKA ROZRASTANIA SIĘ WYBRANYCH GATUNKÓW BYLIN ... 133 Dąbrówka Tenora Valfredda' w pierwszym roku uprawy lepiej rosła w podłożu bez ściółki, a w następnym roku w glebie okrytej korą sosnową.
EXPANDING DYNAMICS OF SOME GROUND COVER PERENNIAL PLANTS ON THE SOIL MULCHED
AND NOT MULCHED WITH PINE BARK Regina Dębicz
University of Environmental and Life Sciences, Wrocław
Key words: ground covering perennial plants, dynamics of plant growth, soil mulching
Summary The experiment aimed at evaluating the growth and expanding of some covering perennial plant species and the effect of mulching with pine bark on their development.
Following taxa were taken into account: Geranium renardii TRAUTV., Ajuga tenorii C.
PRESL. 'Valfredda', Hypericum cerastoides (SPACH) N.ROBSON), Achillea umbellata SIBTH. ET SM., Origanum laevigatum BOISS.'Rosenkuppel'. To asses the dynamics of plant growth the diameter of plants and the surface of ground covered by one plant were measured. Compact cover (100% covered ground) after the second cultivation season created Hypericum cerastoides and Achillea umbellata, whereas the slowest development was observed in case of Ajuga tenorii 'Valfredda'. After the second year of experiment also Geranium renardii and Origanum laevigatum 'Rosenkuppel' covered the ground completely, but only on not mulched soil.
The mulching with pine bark negatively influenced the growth dynamics of Achillea umbellata and Origanum laevigatum 'Rossenkuppel' in both seasons of the experiment. Ajuga tenorii grew better on soil without pine bark in the first season, but mulching positively affected its growth in the second year.
Dr inż. Regina Dębicz Katedra Ogrodnictwa Uniwersytet Przyrodniczy pl. Grunwaldzki 24a 30-363 WROCŁAW e-mail: r.debicz@interia.pl
ZESZYTY PROBLEMOWE POSTĘPÓW NAUK ROLNICZYCH 2009 z. 539: 135-141