Renata Bączek-Kwinta, Beata Serek, Anna Wątor, Katarzyna Hura
Katedra Fizjologii Roślin, Wydział Rolniczo-Ekonomiczny, Uniwersytet Rolniczy im. H. Kołłątaja w Krakowie
Wstęp
Bazylia właściwa (Ocimum basilicum L.) jest cenioną rośliną przyprawową.
Głównym składnikiem czynnym jej ziela jest olejek eteryczny Oleum Basilici, którego skład jest często badany [LEUNG, FOSTER 1996; KOHLMŰNZER 2003], tymczasem warto pamiętać o substancjach rozpuszczalnych w wodzie, takich jak związki fenolowe, do których zaliczamy również czerwono zabarwione antocyjany [JULIANI,SIMON 2002]. Są one bowiem naturalnymi antyoksydantami. Współdziałanie różnych przeciwutleniaczy daje lepszą ochronę przed uszkodzeniami wywołanymi przez wolne rodniki w porównaniu do możliwości ochronnych pojedynczego antyoksydanta [SERAFINI 2005].
Dotyczy to zarówno roślin, jak i ich konsumentów.
W badaniach zdolności antyoksydacyjnych tkanek i produktów roślinnych wykorzystywane są różne metody biochemiczne. Całkowita aktywność antyoksyda-cyjna (także: potencjał, wydajność, pojemność, siła) określa współdziałanie wszystkich antyoksydantów w badanej próbce. Parametr ten dostarcza informacji o stanie równowagi oksydacyjno-redukcyjnej [SERAFINI 2005; HUANG i in. 2005]. Do często stosowanych metod należą: badanie zdolności do redukcji jonów żelaza Fe3+ (FRAP – Ferric Reducing Antioxidant Power; VARGA i in. [2000]) oraz oznaczanie aktywności przeciwrodnikowej z użyciem rodnika DPPH (1,1-difenylo-1-pikrylohydrazyl; DPPH Free Radical Scavenging Activity). W metodzie opartej na pomiarze zdolności redukcyjnej (FRAP) utleniaczem jest sól żelazowa Fe(III)(TPTZ)2Cl3 (TPTZ - 2,4,6-tripirydylo-S-triazyna). Jednostka FRAP jest definiowana jako redukcja jednego mola Fe(III) do Fe(II) [HUANG i in. 2005]. Zdolność redukcyjną badanej próbki odnosi się do analogicznej zdolności próbek wzorcowych, którymi są antyoksydanty o znanych stężeniach, np. Trolox® (Roche) czy kwas askorbinowy, czyli witamina C. Z kolei aktywność przeciwrodnikową wyznacza się na podstawie zdolności antyoksydantów do redukcji rodnika DPPH, który jest stabilnym organicznym rodnikiem azotowym o ciemnopurpurowej barwie [PRIOR i in. 2005].
Pomiar całkowitej aktywności antyoksydacyjnej wyżej wymienionymi metodami ma szerokie zastosowanie w badaniu jakości i efektywności prozdrowotnej żywności i napojów, np. ziół leczniczych i przyprawowych [VARGA i in. 2000; DRAGLAND i in. 2003], soków owocowych, warzyw, olejów roślinnych [PELLEGRINI i in. 2003; LEJA i in. 2006], owoców miękkich [HALVORSEN i in. 2002], płatków śniadaniowych [MILLER i in. 2000], białych i czerwonych win [DE BEER 2002].
R. Bączek-Kwinta i inni 46
W związku z występowaniem licznych odmian i form genetycznych bazylii właściwej założono, że właściwości biologiczne ważne dla konsumenta mogą być zróżnicowane odmianowo. Wskazuje na to m.in. SIMON i in. [1999] prezentując między innymi zawartość i skład olejku. Wykazano to też badając aktywność antyoksydacyjną liści roślin kilku odmian bazylii dostępnych na polskim rynku [BĄCZEK-KWINTA i in.
2007]. W związku z tym badania poszerzono o inne formy genetyczne, w tym jedną odmianę o liściach czerwonych: ‘Rubin’. Wiadomo, iż zawiera ona dużo antocyjanów, ponaddwukrotnie więcej niż liście czerwonej kapusty i kilkanaście razy więcej niż owoce maliny [SIMON i in. 1999].
Materiał i metody
Charakterystyka materiału roślinnego i warunków wegetacji. Materiał doś-wiadczalny stanowiło sześć form genetycznych bazylii właściwej (Ocimum basilicum L.): ‘Kasia’ i ‘Wala’ (nasiona ze zbioru 2002; odmiany wyhodowane w Instytucie Roślin i Przetworów Zielarskich - IRiPZ w Poznaniu), forma mieszańcowa rozprowadzana w postaci nasion przez firmę Polan (Krakowska Hodowla i Na-siennictwo Ogrodnicze Sp. z o.o.), ‘Sweet Green Genovese’ – odmiana holenderska,
‘Genoveser’ – odmiana niemiecka, ‘Rubin’ – odmiana niemiecka o liściach barwy czerwonej.
Nasiona podkiełkowano w szalkach Petriego. Po siedmiu dniach siewki wy-sadzono do podłoża: gleba ogrodowa+torf odkwaszony o pH 5,5-6,5 (HARTMAN Torfy i Substraty), w stosunku 3:1 (v/v). Przez kolejne 4 miesiące doświadczenie prowadzono w hali wegetacyjnej, a następnie w szklarniach fitotronu Katedry Fizjologii Roślin Wydziału Rolniczo-Ekonomicznego Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, w temperaturze 25/17C (dzień/noc), wilgotności względnej około 50%, przy naturalnym oświetleniu i fotoperiodzie 14 h/10 h (dzień/noc). Rośliny rosły w plastikowych wazonach o pojemności 3 dm3 (5–6 roślin w wazonie) z podłożem: gleba ogrodowa+torf odkwaszony+piasek (3:1:1, v/v/v). Zastosowano nawóz płynny Humwit.
Wszystkie analizy biochemiczne wykonano w 14-28 powtórzeniach biolo-gicznych, którymi były najmłodsze wykształcone liście z trzeciego piętra (węzła), licząc od wierzchołka rośliny.
Przygotowanie próbek do analiz. Liście zamrożono w ciekłym azocie, a nas-tępnie przetrzymywano w zamrażarce głębokiego mrożenia w temperaturze -80C.
Warunki homogenizacji dobrano w oparciu o metody opisane w pracach [BENZIE,STRAIN
1996; VARGA i in. 2000; JULIANI, SIMON 2002]. Liście homogenizowano w moździerzu umieszczonym w naczyniu z lodem, w 80% etanolu (v/v). W przypadku bazylii o liściach barwy czerwonej 80% etanol zakwaszono HCl o stężeniu 1 moldm-3 (w stosunku 0,1 ml HCl na 100 ml etanolu). Zastosowano proporcje masy liścia do objętości etanolu w stosunku 1/10 (g)/(ml). Homogenat przeniesiono do probówki Eppendorfa i odwirowano przy 15000 g przez 10 minut w temperaturze 4C. Nadsącz przeniesiono do nowych probówek i w trakcie prowadzenia dalszych oznaczeń przetrzymywano w lodzie (zaciemnione).
Pomiar całkowitej aktywności (wydajności) antyoksydacyjnej (TAC - Total Antioxidant Capacity). Pomiar zdolności redukcyjnej przeprowadzono na podstawie metody FRAP (Ferric reducing antioxidant Power; BENZIE, STRAIN [1996]), z wykorzystaniem adaptacji metody dla próbek roślinnych [VARGA i in. 2000]. Ozna-czenia wykonano spektrofotometrycznie (spektrofotometr LKB, prod. Biochrom, Wielka Brytania) przy długości fali 593 nm. Wykorzystano krzywe kalibracyjne dla
PORÓWNANIE AKTYWNOŚCI ANTYOKSYDACYJNEJ ... 47 antyoksydantów wzorcowych: Troloksu (stężenia: od 0,3125 do 10 mmoldm-3) i kwasu askorbinowego (AsA; stężenia: od 0,125 do 1 mmoldm-3). Do mikrokuwety dodawano 50 l nadsączu lub próbek wzorcowych i 1500 l roztworu roboczego FRAP (bufor octanowy o stężeniu 300 mmoldm-3; roztwór TPTZ (2,4,6-tripirydylo-S-triazyna) o stężeniu 10 mmoldm-3 w 40 mmoldm-3 HCl; 2,5 ml roztworu FeCl36 H2O o stężeniu 20 mmoldm-3), który każdorazowo przygotowywano przed pomiarem. Jako ślepej próby użyto roztworu roboczego FRAP. Pomiar wykonano bezpośrednio po połączeniu odczynników oraz po 5 minutach od ich zadania. Z uzyskanych wartości wyciągnięto średnią.
Pomiar aktywności przeciwrodnikowej przeprowadzono spektrofotometrycznie metodą FRSA (free radical scavenging activity) z użyciem rodnika DPPH (1,1-difenylo-1-pikrylohydrazyl) o stężeniu 0,1 mmoldm-3 rozpuszczonym w DMSO (dimetylosulfotlenek), na podstawie metody YANA i in. [1998, modyfikacja przez PIERONI
i in. 2002], przy długości fali 517 nm. Jako wzorca użyto kwasu chlorogenowego o stężeniu 100 moldm-3.
Zawartość antocyjanów oznaczono spektrofotometrycznie [MANCINELLI 1984]. Próbki ucierano w metanolu zakwaszonym roztworem HCl (0,1%, v/v) w stosunku 1 g świeżej masy liścia do 10 cm3 rozpuszczalnika. Po homogenizacji próbki inkubowano w ciemności w pojemniku z lodem. Po 4 h próbki wirowano w temperaturze 4C przez 30 minut przy 3000 g (wirówka: model 5702 firmy Eppendorf). Następnie mierzono absorbancję supernatantu przy dwóch długościach fali: 530 i 657 nm (spektrofotometr:
LKB Biochrom, model 4050, Wielka Brytania). Zastosowano dwie długości fali, aby wykluczyć wpływ chlorofilu na wartość absorbancji antocyjanów w próbce. Ze względu na niemożność przeliczenia zawartości antocyjanów w oparciu o molowy współczynnik ekstynkcji [MORI,SAKURAI 1995], zawartość wyrażono w jednostkach gęstości optycznej (OD - optical density) MANCINELLI [1984], PIETRINI, MASSACCI [1998]).
Ogólna pula związków fenolowych została oznaczona spektrofotometrycznie [SINGLETON,ROSSI 1965]. Próbki (liście z tego samego węzła co pobrane do oznaczeń puli antocyjanów) doprowadzano do wrzenia w 2 cm3 etanolu o stężeniu 80% (v/v). Po ostudzeniu materiał roślinny homogenizowano; moździerz przepłukiwano 1 cm3 etanolu o wyżej wymienionym stężeniu. Homogenat wirowano w temperaturze ok. 4C przez 20 min przy 3000 g (wirówka: model 5702 firmy Eppendorf). Zerowania spektrofotometru dokonywano na roztworze zawierającym wodę destylowaną, 80%
etanol, roztwór Na2CO3 i świeżo sporządzony odczynnik Folina-Ciocalteu (odczynnik wyjściowy prod. Sigma-Aldrich roztwarzano wodą destylowaną w proporcji 1:1). Po 20 minutach inkubacji przeprowadzonej w ciemności mierzono absorbancję przy długości fali 760 nm (spektrofotometr: LKB Biochrom, model 4050, Wielka Brytania). Jeśli po 15 min inkubacji wystąpiło zmętnienie próbek, odwirowywano je dodatkowo przez 3 min z taką samą prędkością jak poprzednio. Oznaczenia wykonywano w dwóch seriach pomiarowych, z których wyciągano średnią arytmetyczną. Zawartość fenoli obliczano na podstawie krzywej kalibracyjnej sporządzonej w oparciu o roztwory kwasu chloro-genowego o stężeniu wyjściowym 1 mgcm-3.
Analiza statystyczna wyników. Jednorodność wariancji zbadano testem Le-vene’a. Istotność statystyczną wpływu odmiany na badane parametry roślin oceniono na podstawie ogólnej analizy wariancji. Różnice międzyodmianowe wyznaczono testem Duncana. Zbadano także korelacje pomiędzy aktywnością antyoksydacyjną i przeciwrodnikową oraz pomiędzy nimi i zawartością związków fenolowych i antocyjanów.
R. Bączek-Kwinta i inni 48
Wyniki
Aktywność redukcyjna i przeciwrodnikowa, a także zawartość antocyjanów i fenoli były silnie zróżnicowane odmianowo, co wykazano w analizie wariancji (dane nieprezentowane). Uzyskano jednak różny obraz aktywności przeciwutleniającej ekstraktów z liści roślin poszczególnych odmian w zależności od zastosowanej metody.
Parametr całkowitej wydajności antyoksydacyjnej (redukującej) wyznaczony metodą FRAP wykazał niską zdolność redukcyjną liści roślin czerwonolistnej odmiany
‘Rubin’ (rys. 1A, B) w porównaniu z roślinami o liściach zielonych. Było to szczególnie widoczne przy zastosowaniu kwasu askorbinowego jako standardu (rys.
1B).
W obrębie odmian zielonolistnych wielkość różnic między genotypami były także uzależnione od zastosowanego standardu. W przypadku Troloksu próby z roślin holenderskiej odmiany ‘Sweet Green Genovese’ oraz roślin wyrosłych z nasion mieszańca wyprodukowanego przez firmę Polan dawały wartości wyższe niż pozostałe (rys. 1A). Wyniki wyrażone w jednostkach aktywności antyoksydacyjnej kwasu askorbinowego ujawniły wysokie wartości liści odmiany ‘Kasia’ (rys. 1B).
Aktywność przeciwrodnikowa (FRSA; rys. 1C) wyznaczona metodą redukcji rodnika DPPH dała odmienny obraz w stosunku do aktywności redukcyjnej (rys. 1A, B). Najwyższe wartości zanotowano w przypadku odmiany ‘Rubin’ o liściach czerwonych (5,27 jednostek kwasu chlorogenowego), najniższe u roślin odmiany
‘Genoveser’ (0,85 jednostki). Pozostałe odmiany dawały wartości FRSA rzędu 1,2–1,5.
Analizując wszystkie dane przedstawione na rys. 1A-C można zauważyć, że wśród odmian zielonolistnych rośliny określone jako „Polan” w każdym przypadku dawały wysokie wartości, aczkolwiek rozrzut wyników składających się na średnią był stosunkowo duży.
Zawartość antocyjanów była o rząd wielkości wyższa w liściach roślin odmiany
‘Rubin’ (ok. 280 jednostek gęstości optycznej; rys. 2A) niż w przypadku liści okazów pozostałych form genetycznych. Co ciekawe, najniższe wartości dały liście
„Polanu”(ok. 2 jednostki), pozostałe odmiany zielonolistne 4-6 jednostek. „Polan”
zawierał jednak największą ilość związków fenolowych w liściach (ok. 10 jednostek kwasu chlorogenowego; rys. 2B), ‘Rubin’ akumulował ich trzykrotnie mniej, choć więcej niż ‘Sweet Green Genovese’ i ‘Genoveser’. Liście polskich odmian ‘Kasia’ i
‘Wala’ zawierały podobne ilości zarówno antocyjanów, jak i fenoli utrzymując się pod tym względem na średnim poziomie.
PORÓWNANIE AKTYWNOŚCI ANTYOKSYDACYJNEJ ... 49
R. Bączek-Kwinta i inni 50
Rys. 2. Zróżnicowanie genotypowe zawartości antocyjanów i związków fenolowych w liściach roślin bazylii właściwej (Ocimum basilicum L.). Odmiana ‘Rubin’ – liście czerwone, pozostałe genotypy zielonolistne. Jednakowymi literami oznaczono brak zróżnicowa-nia statystycznego średnich (test wielokrotny Duncana; p=0,05, n=14-28)
Fig. 2. Genotypic differentiation of anthocyanins and phenolic compounds in basil (Ocimum basilicum L.) leaves. ‘Rubin’ cv. – red leaves, other genotypes: green-leaf. Means denoted with the same letters, do not differ significantly (Duncan’s multiple range test; p=0.05, n=14-28)
Wyznaczone parametry przedstawiono odnosząc ich wartości do rzeczywistej świeżej masy liścia. Uznano bowiem, że takie porównanie będzie zrozumiałe dla ogrodnika czy choćby jedynie konsumenta zainteresowanego porównaniem
PORÓWNANIE AKTYWNOŚCI ANTYOKSYDACYJNEJ ... 51 prozdrowotnej roli ziół przyprawowych. Wartości aktywności antyoksydacyjnej i przeciwrodnikowej oraz zawartość związków fenolowych i antocyjanów odniesione do świeżej i suchej masy liścia dawały podobne relacje międzyodmianowe (dane nieprezentowane).
Tabela 1; Table 1 Wartości współczynników korelacji pomiędzy zdolnością antyoksydacyjną liści bazylii
właściwej (sześć genotypów) wyznaczoną z wykorzystaniem standardów:
kwasu askorbinowego (AsA) i hydrofilowego analogu witaminy E (Troloksu) oraz aktywnością przeciwrodnikową (FRSA, p=0,05); * – korelacja istotna przy P=0,05
The values of correlation coefficients between antioxidant capacity of basil leaves (six genotypes) assayed using standard: ascorbic acid (AsA), hydrophilic analogue
of vitamin E (Trolox), and antiradical activity (FRSA, p=0.05);
* – correlation significant at P=0.05
Parametr; Parameter AsA Trolox FRSA
AsA x 0,77* 0,31*
Trolox 0,77* x 0,28*
FRSA 0,31* 0,28* x
Tabela 2; Table 2 Wartości współczynników korelacji pomiędzy zawartością związków fenolowych
i antocyjanów a zdolnością antyoksydacyjną liści bazylii właściwej (sześć genotypów) wyznaczoną z wykorzystaniem kwasu askorbinowego (AsA) i hydrofilowego analogu
witaminy E (Troloksu) oraz aktywnością przeciwrodnikową (FRSA, p=0,05);
* – korelacja istotna przy P=0,05
The values of correlation coefficients between phenolic compounds, anthocyanins, and antioxidant capacity of basil leaves (six genotypes) assayed using ascorbic acid (AsA),
hydrophilic analogue of vitamin E (Trolox), and antiradical activity (FRSA, p=0.05);
* – correlation significant at P=0.05
Parametr; Parameter AsA Trolox FRSA
Fenole; Phenolics 0,07 0,07 0,05
Antocyjany; Anthocyanins -0,34* -0,20* 0,63*
Zawartość antocyjanów nie była powiązana z koncentracją fenoli (r=-0,18, wartość nieistotna statystycznie). Badając korelację pomiędzy wynikami uzyskanymi metodą FRAP z wykorzystaniem dwóch wzorców oraz FRSA uzyskano wartość współczynnika korelacji 0,77 pomiędzy danymi w obrębie metody FRAP, ale już tylko ok. 0,30 przy porównaniu FRAP/FRSA (tab. 1). Z kolei analiza wartości współczynników korelacji pomiędzy zawartością fenoli i antocyjanów w liściach a wartościami aktywności antyoksydacyjnej oraz redukcyjnej wykazała brak związku zawartości fenoli z wartościami FRAP czy FRSA (współczynniki korelacji bliskie 0;
tab. 2). Pula antocyjanów była natomiast ujemnie skorelowana, choć słabo, z wartościami uzyskanymi w metodzie FRAP, ale dodatnio (r=0,63; korelacja istotna) z FRSA.
Dyskusja
Silne zróżnicowanie odmianowe aktywności antyoksydacyjnej i redukcyjnej oraz
R. Bączek-Kwinta i inni 52
zawartości fenoli i antocyjanów potwierdziło uzyskane poprzednio wyniki [BĄCZEK -KWINTA i in. 2007]. Nie uzyskano jednak zgodności relacji pomiędzy wartościami obecnie badanych parametrów u danej odmiany. W związku z tym należy przeanalizować powiązania metodyczne zastosowanych metod badawczych.
Z pewnością należy wykluczyć wpływ warunków środowiskowych na skład chemiczny ekstraktów z liści, ponieważ uprawę wszystkich roślin prowadzono jednocześnie w warunkach kontrolowanych.
Główną zaletą pomiaru zdolności redukcyjnej metodą FRAP jest możliwość określenia ilościowo wszystkich antyoksydantów lub zredukowanych związków w próbce ekstraktu [DRAGLAND i in. 2003; PRIOR i in. 2005]. Inne metody są mniej dokładne niż FRAP, ponieważ pozwalają na pomiar hamowania wytwarzania wolnych rodników w mieszaninie reakcyjnej. Wyniki zależą wówczas również od rodzaju użytego rodnika [HALVORSEN i in. 2002].
Metoda oznaczania całkowitej wydajności antyoksydacyjnej wyrażonej jako aktywność przeciwrodnikowa (FRSA) jest również technicznie prosta i szybka. DPPH jest rodnikiem stabilnym i nie wykazuje podobieństwa do wysoce reaktywnych, przejściowych rodników nadtlenkowych powodujących peroksydację lipidów, jego użycie nie zaburza zatem uzyskanych wyników.
Dlaczego jednak w przypadku wydajności antyoksydacyjnej, wyznaczonej metodą FRAP, stwierdzono najniższe, a badając całkowitą wydajność antyoksydacyjną (przeciwrodnikową; FRSA) największe wartości u liści roślin odmiany ‘Rubin’? Otóż efekt ten mogła wywołać znacznie wyższa zawartość antocyjanów u tej odmiany aniżeli u pozostałych (rys. 2A; tab. 2). Zależność pomiędzy dużą zawartością antocyjanów a wysokimi wartościami FRSA wykazali pośrednio SIMON i in. [1999]; TSAI i in. [2005] czy MAZUR i BOROWSKA [2007]. Warto też pamiętać, że wiele antyoksydantów reagujących szybko z rodnikami nadtlenkowymi może reagować wolno albo nawet wcale z DPPH [PRIOR i in. 2005]. Z kolei eugenol, który jest składnikiem olejku eterycznego bazylii, wchodzi w odwracalną reakcję z DPPH [JULIANI, SIMON 2002]. Może to powodować fałszywie niskie odczyty wydajności antyoksydacyjnej próbek zawierających eugenol i inne fenole o podobnej strukturze. Być może obniżona zawartość aktywności przeciwrodnikowej badanych odmian zielonolistnych w porównaniu do odmiany
‘Rubin’ została spowodowana reakcją DPPH z eugenolem.
Skoro jednak próbki liściowe o dużej zawartości antocyjanów dają wysokie wartości aktywności przeciwrodnikowej (FRSA), warto zastanowić się nad kon-sekwencjami tej zależności. Wzrost zawartości antocyjanów w zielonych liściach może bowiem wynikać z warunków stresowych czy też naturalnych procesów starzenia [PIETRINI, MASSACCI 1998; BĄCZEK-KWINTA i in. 2008]. W tym drugim przypadku wyciąganie wniosku o prozdrowotnej roli takiego materiału roślinnego dla konsumenta byłoby nieuprawnione.
Niniejsze badania nie wykazały związku pomiędzy ogólną pulą fenoli a ak-tywnością antyoksydacyjną, nie potwierdzają zatem prac HUANGA i in. [2005] czy PRIORA i in. [2005] o zastosowaniu metody Folina-Ciocalteu (badania ogólnej puli związków fenolowych) do pomiaru wydajności przeciwutleniającej (antyoksydacyjnej).
Powiązanie tych dwóch metod jest zresztą dyskusyjne [LEJA i in. 2006 oraz cytowania tamże]. Warto zaznaczyć, że metoda ta ujmuje wiele związków zawierających grupy fenolowe, ale także różne związki zredukowane i chelaty metali [PRIOR i in. 2005]. Związki fenolowe to bardzo obszerna grupa substancji, są to zarówno proste fenole, na przykład kwas salicylowy, jak i związki o dużej masie cząsteczkowej jak lignina [GRACE
2006]. Antocyjany są jedną z klas fenoli, w niniejszych badaniach nie wykazano jednak zależności pomiędzy stężeniem fenoli a poziomem antocyjanów. Świadczy o tym, że w liściach różnych odmian udział antocyjanów w puli fenoli jest zróżnicowany.
PORÓWNANIE AKTYWNOŚCI ANTYOKSYDACYJNEJ ... 53 Sugerowałyby to relacje koncentracji tych dwóch grup związków w liściach odmiany
‘Rubin’ (rys. 2A, B). Jest też możliwe, że nie wszystkie antocyjany reagują z odczynnikiem Folina-Ciocalteu.
Badanie aktywności antyoksydacyjnej liści bazylii powinno być zatem wyko-nywane różnymi metodami (prawdopodobnie z wyłączeniem metody Folina-Ciocalteu) z co najmniej dwóch względów. Po pierwsze, różne metody mogą ujmować aktywność chemiczną różnych grup związków czy też ich przekształconych form. Takimi związkami mogą być antocyjany występujące w dużych stężeniach w liściach odmian czerwonolistnych, różne związki fenolowe czy eugenol. Drugą przyczyną jest dobór metody zapewniającej możliwość wykazania zróżnicowania odmianowego w obrębie zielonolistnych roślin bazylii. Należy także pamiętać, że wartości aktywności redukcyjnej czy przeciwrodnikowej nie mogą być jedyną podstawą do oceny roli prozdrowotnej ziół przyprawowych, ponieważ o tym decyduje zawartość różnych substancji czynnych biologicznie.
Wnioski
1. Próbki liściowe o dużej zawartości antocyjanów dają wysokie wartości ak-tywności przeciwrodnikowej mierzonej przy użyciu rodnika DPPH.
2. W puli związków fenolowych liści różnych odmian bazylii mogą znajdować się różne ilości antocyjanów, w związku z tym aktywność antyoksydacyjną liści bazylii należy badać różnymi metodami. Metoda Folina-Ciocalteu jest do tego celu nieprzydatna.
Literatura
BĄCZEK-KWINTA R.,SEREK B.,WĄTOR A. 2007. Effect of chilling on total antioxidant capacity and growth processes of basil (Ocimum basilicum L.) cultivars. Herba Pol.
53(3): 75-84.
BĄCZEK-KWINTA R.,TOKARZ K.,CZYCZYŁO-MYSZA I. 2008. Differential response of lemon balm (Melissa officinalis L.) and basil (Ocimum basilicum L.) to the impact of drought and root submergence. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 524: 127-135.
BENZIE I.F.F.,STRAIN J.J. 1996. The ferric reducing ability of plasma (FRAP) as a me-asure of „antioxidant power”: The FRAP assay. Analytic. Biochem. 239: 70-76.
DE BEER D. 2002. The antioxidant activity of South African wines in different test systems as affected by cultivar. MSc Thesis, University of Stellenbosch. RPA.
DRAGLAND S.,SENOO H.,WAKE K.,HOLTE K.,BLOMHOFF R. 2003. Several culinary and medicinal herbs are important sources of dietary antioxidants. J. Nutr. 133: 1286-1290.
GRACE S.G. 2006. Phenolic as antioxidants, w: Antioxidants and reactive species in plants. N. Smirnoff (red.). Blackwell Publishing: 141-168.
HALVORSEN B.L.,HOLTE K.,MYHRSTAD M.C.W.,BARIKMO I.,HVATTUM E.,REMBERG S.F., WOLD A-B.,HAFFNER K.,BAUGEROD H.,FROST ANDERSEN L.,MOSKAUG Ř.,JACOBS D.R., BLOMHOFF JR.R. 2002. A systematic screening of total antioxidants in dietary plants. J.
Nutr. 132: 461-471.
HUANG D.,OU B.,PRIOR R.L. 2005. The chemistry behind antioxidant capacity assays. J.
Agric. Food Chem. 25: 1841-1856.
R. Bączek-Kwinta i inni 54
JULIANI H.R.,SIMON J.E. 2002. Antioxidant activity of basil, w: Trends in new crops and new uses. Janick J., Whipkey A. (red.). ASHS Press, Alexandria, VA. 575-579.
KOHLMŰNZER S. 2003. Farmakognozja. Podręcznik dla studentów farmacji. Wydaw-nictwo Lekarskie PZWL, Warszawa: 581-582.
LEJA M.,MARECZEK A.,ADAMUS A.,STRZETELSKI P.,COMBIK M. 2006. Some antioxidative properties of selected white cabbage DH lines. Folia Hortic. 18/1: 31-40.
LEUNG A.Y.,FOSTER S. 1996. Encyclopedia of common natural ingredients used in food, drugs, and cosmetics. Wyd. John Wiley & Sons: 68-69.
MANCINELLI A.1984 Photoregulation of anthocyanin synthesis. VIII. Effect of light pre- treatments. Plant Physiol. 75: 447-453.
MAZUR B., BOROWSKA J. 2007. Produkty z owoców żurawiny błotnej – zawartość związków fenolowych i właściwości przeciwutleniające. Bromat. Chem. Toksykol. 3:
239-243.
MILLER H. E.,RIGELHOF F.,MARQUART L.,PRAKASH A.,KAMTER M. 2000. Antioxidant content of whole grain breakfast cereals, fruits and vegetables. J. Nutr. 19: 312-319.
MORI T.,SAKURAI M. 1995. Effects of riboflavin and increased sucrose on anthocyanin production in suspended strawberry cell cultures. Plant Sci. 110(1): 147-153.
PELLEGRINI N., SERAFINI M., COLOMBI B., DEL RIO D., SALVATORE S., BIANCHI M., BRIGHENTI F. 2003. Total antioxidant capacity of plant foods, beverages and oils consumed in Italy assessed by three different in vitro assays. J. Nutr. 133: 2812-2819.
PIERONI A.,JANIAK V.,DURR C.M.,LUDEK S.,TRACHSEL E.,HEINRICH M. 2002. In vitro antioxidant activity of non-cultivated vegetables of ethnic Albanians in southern Italy.
Phytotherapy Res. 16: 467-473.
PIETRINI F.,MASSACCI A. 1998. Leaf anthocyanin content changes in Zea mays L. grown at low temperature: significance for the relationship between the quantum yield of PS II and the apparent quantum yield of CO2 assimilation. Photosynth. Res. 58: 213-219.
PRIOR R. L.,WU X.,SCHAICH K.2005. Standardized methods for the determination of antioxidant capacity and phenolics in foods and dietary supplements. J. Agric. Food Chem. 53: 4290-4302.
SERAFINI M. 2005. Total antioxidant capacity of plant foods: a functional ingredient for a healthy diet? IFIS Publishing 2006. http:/www.foodsciencecentral.com/fsc /ixid14075.
SIMON J.E.,MORALES M.R.,PHIPPEN W.B.,FONTES VIEIRA R.,HAO Z.1999. Basil: a source of aroma compounds and a popular culinary and ornamental herb. Przedruk z: Perspectives on new crops and new uses. J. Janick (red.), ASHS Press, Alexandria, VA: 499-505.
SINGLETON V.S., ROSSI J.A. JR. 1965. Colorimetry of total phenolics with phosphomo-lybdic - phosphotungstic acid reagent. Amer. J. Enol. Viticult. 16: 144-157.
TSAI P-J.,HUANG H-P.,HUANG T-CH. 2005. Relationship between anthocyanin patterns and antioxidant capacity in mulberry wine during storage. J. Food Qual. 6: 497-505.
VARGA I.SZ.,SZOLLOSI R.,BAGYANSZKI M. 2000. Estimation of total antioxidant power in medicinal plants (adaptation of FRAP method). Current Topics in Biophysics, 24(2):
219-224.
YAN X.,NAGATA T.,FAN X. 1998. Antioxidative activities in some common seaweeds.
Plant Food Hum. Nutr. 52: 253-262.
PORÓWNANIE AKTYWNOŚCI ANTYOKSYDACYJNEJ ... 55
Słowa kluczowe: bazylia, aktywność antyoksydacyjna, antocyjany, fenole Streszczenie
Badano aktywność antyoksydacyjną i przeciwrodnikową liści roślin sześciu form genetycznych bazylii właściwej (Ocimum basilicum L.) oraz zawartość związków fenolowych i antocyjanów.
Parametr całkowitej wydajności antyoksydacyjnej wyznaczony metodą FRAP
Parametr całkowitej wydajności antyoksydacyjnej wyznaczony metodą FRAP