Marzena Błażewicz-Woźniak
Katedra Uprawy i Nawożenia Roślin Ogrodniczych, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
Wstęp
Właściwości fizyczne gleby w istotny sposób oddziałują na plon warzyw ko-rzeniowych. Zbytnie zagęszczenie gleby powoduje niewłaściwy rozwój korzenia, a w konsekwencji obniża plon, dlatego coraz powszechniejsza jest uprawa tej grupy warzyw na redlinach. Wadą uprawy na redlinach jest niedostatek wody, dlatego zalecana jest na glebach wilgotnych lub w warunkach nawadniania [BABIK i in. 2004; ADAMICKI i in. 2005].
Ściółkowanie gleby obok wielu innych zalet wpływa także na jej wilgotność.
Korzystny wpływ mulczu roślinnego na właściwości fizyczne gleby, w tym także na jej wilgotność, potwierdzają liczne badania [KONOPIŃSKI i in. 2001; MASCAGNI i in. 2002; KĘSIK
i in. 2007]. W uprawach proekologicznych szczególne znaczenie mają ściółki organiczne, takie jak kora, słoma, trociny. Niedocenianym ich źródłem są trawniki.
Regularnie koszone, dostarczają dużą ilość biomasy traw.
Rzodkiew należy do warzyw powszechnie spożywanych w Azji, natomiast w Polsce jej uprawa i konsumpcja są niewielkie. Zasługuje na upowszechnienie ze względu na wysoką wartość biologiczną zarówno korzeni, jak i liści [CAPECKA, LIBIK
1998].
Celem przeprowadzonych badań było określenie wpływu uprawy na redlinach na wzrost i plonowanie rzodkwi oraz ocena możliwości wykorzystania skoszonej trawy jako ściółki w uprawie tego gatunku.
Materiał i metody
Doświadczenie polowe przeprowadzono w latach 2003–2005 w Gospodarstwie Doświadczalnym Felin Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, na glebie płowej wytworzonej z gliny średniej pylastej. Rośliną doświadczalną była rzodkiew (Raphanus sativus var. maior) odmiany ‘Agata’.
W doświadczeniu uwzględniono dwa sposoby uprawy rzodkwi: na płasko i na redlinach, a także zastosowano ściółkowanie międzyrzędzi mulczem ze skoszonej mieszanki traw gazonowych. Kontrolę stanowiła uprawa płaska bez ściółki.
Doświadczenie założono metodą bloków kompletnie zrandomizowanych w 4 re-plikacjach. Powierzchnia poletka do zbioru 4 m2.
Nawożenie mineralne stosowano przed siewem nasion w ilości: azot – 100 kg Nha-1 (w formie saletry amonowej), fosfor – 44 kg Pha-1 (w formie superfosfatu potrójnego) oraz potas – 124,5 kg Kha-1 (w formie KCl).
M. Błażewicz-Woźniak 66
Po wykonaniu tradycyjnej uprawy wiosennej i uformowaniu redlin siew nasion przeprowadzano rokrocznie 5 maja w rzędy co 50 cm, w ilości 4 kg na 1 ha. Początek wschodów rzodkwi w kolejnych latach odnotowano: 20 V 2003, 11 V 2004 i 27 V 2005 r. Bezpośrednio po siewie połowę międzyrzędzi, zgodnie ze schematem doświadczenia, przykryto mulczem ze skoszonej trawy o grubości ok. 10 cm. W okresie wegetacji warstwa śćiółki była uzupełniana 3-4-krotnie w miarę potrzeby. Po miesiącu od siewu w fazie 4 liści wykonano przerywkę pozostawiając rośliny w rzędzie co 8-10 cm. Dla ochrony przed szkodnikami stosowano Decis 2,5EC (deltametryna 2,5%). W kolejnych latach badań pomiary biometryczne roślin (wysokość, liczba liści) wykonano: 23 VI 2003, 15 VI 2004 i 21 VI 2005 r. Zbiory przeprowadzono w terminach: 25 VI 2003, 29 VI 2004 i 30 VI 2005 r. W plonie ogólnym korzeni wydzielono korzenie handlowe (kształtne, o średnicy >3 cm) i korzenie niehandlowe (drobne, zdeformowane) (PN-R-75383:1997). Uzyskane wyniki opracowano statystycznie za pomocą analizy wariancji.
Istotność różnic oznaczono testem Tukey’a przy p=0,05.
Wyniki i dyskusja
Po 1 miesiącu od wschodów rozety rzodkwi miały wysokość od 110 do 420 mm (średnio 282 mm), w zależności od kombinacji uprawy i roku badań, i składały się z 5 do 12 liści (średnio 7,9 szt.), (tab. 1).
Uprawa płaska i przykrycie gleby ściółką z trawy korzystnie wpłynęły na wzrost organów nadziemnych rzodkwi. Istotnie wyższe były rośliny w uprawie na płask niż na redlinach oraz w obiektach ściółkowanych niż w uprawie bez ściółki. Optymalne dla wzrostu liści okazało się połączenie uprawy płaskiej ze ściółkowaniem gleby. W tej kombinacji rozety liściowe były najwyższe (średnio 302 mm). Najniższe zaś odnotowano w uprawie na redlinach bez ściółki (259 mm). Można to tłumaczyć większą wilgotnością przykrytej ściółką gleby w uprawie płaskiej niż wypiętrzonych redlin bez mulczu. Również KONOPIŃSKI [2003] zaobserwował, że uprawa płaska skorzonery sprzyjała wzrostowi liści. Natomiast BUTTAR i in. [2006] nie odnotowali różnic we wzroście rzodkwi oleistej uprawianej na redlinach i na płasko. Korzystny wpływ ściółki z trawy na wzrost i ulistnienie okry stwierdzili OLABODE i in. [2007]. W analizowanym doświadczeniu sposób uprawy roli i ściółkowanie nie wywarły istotnego wpływu na liczbę liści rzodkwi (tab. 1). Zaznaczyły się tu jedynie tendencje podobne jak w wysokości rozet, ale różnice nie były potwierdzone statystycznie.
Najwyższe rozety wytworzyła rzodkiew w 2005 r., ale składały się one z mniejszej liczby liści, zaś najniższe, ale o największej liczbie liści były rozety w 2004 r. Rzodkiew ‘Agata’ jest warzywem o krótkim okresie wegetacji. Szybki wzrost organów wegetatywnych sprawia, że reaguje ona silnie na warunki klimatyczne, a zwłaszcza na wahania w zaopatrzeniu w wodę [KANG, WAN 2005]. Tym należy tłumaczyć różnice we wzroście i plonowaniu roślin w kolejnych latach badań.
Największy plon korzeni rzodkwi zarówno handlowych, jak i ogółem zebrano w 2003 r., a najmniejszy w 2004 r. Natomiast największą masę liści wytworzyły rośliny w 2005 r. (tab. 2).
Tabela 1; Table 1 Wysokość i liczba liści w rozecie rzodkwi po 1 miesiącu od wschodów
w zależności od sposobu uprawy i ściółkowania w latach 2003-2005 Height and number of radish leaves after 1 month since germination depending
on the method of cultivation and mulching in 2003-2005 Uprawa Ściółkowanie Wysokość rozety (mm) Liczba liści
WPŁYW ŚCIÓŁKI ZE SKOSZONEJ TRAWY NA PLON RZODKWI ... 67 Cultivation Mulching Height of leaves (mm) Number of leaves
2003 2004 2005 średnia
mean 2003 2004 2005 średnia
*n.s. różnice nieistotne statystycznie; differences not significant
Tabela 2; Table 2 Plon ogółem korzeni i masa liści rzodkwi (kgm-2) w zależności
od sposobu uprawy i ściółkowania w latach 2003-2005 Total yield of roots and leaf mass of radish (kg per 1 m2) depending
on the method of cultivation and mulching in 2003-2005 Uprawa 2003 2004 2005 średnia
mean 2003 2004 2005 średnia
Zastosowanie ściółki ze skoszonej trawy miało korzystny wpływ na wzrost korzeni rzodkwi (tab. 2). W obiektach ściółkowanych trawą plon ogólny korzeni był istotnie większy (4,39 kgm-2) niż w uprawie bez ściółki (3,79 kg). W odróżnieniu jednak od wzrostu liści, wzrostowi korzeni sprzyjała uprawa na redlinach. Tu zebrano większy plon korzeni (średnio 4,55 kgm-2) niż w uprawie płaskiej (3,56 kg). Podobnie kształtowała się zależność między czynnikami doświadczenia a masą liści rzodkwi oznaczoną w czasie zbioru. Także marchew [WIERZBICKA i in. 2004] i cykoria korzeniowa [KONOPIŃSKI, BŁAŻEWICZ-WOŹNIAK 2008] plonowały lepiej w uprawie na redlinach niż na płasko. Zwiększenie plonu ogólnego korzeni marchwi po zastosowaniu mulczowania odnotowali KHATUN i FAROOQUE [2005]. Średni plon ogólny korzeni rzodkwi uzyskany w
M. Błażewicz-Woźniak 68
doświadczeniu wyniósł 4,06 kgm-2. Największy plon zebrano z uprawy na redlinach przy ściółkowaniu międzyrzędzi trawą (średnio 4,81 kgm-2), a najmniejszy w uprawie płaskiej bez ściółki (3,14 kg).
Sposób uprawy gleby wywarł znaczący wpływ na jakość korzeni rzodkwi (tab.
3). Większy plon korzeni handlowych zebrano z uprawy na redlinach (3,44 kgm-2) niż z uprawy na płask (2,30 kg). Podobną zależność odnotowano w uprawie skorzonery i salsefii [KONOPIŃSKI, BŁAŻEWICZ-WOŹNIAK 2008].
Tabela 3; Table 3 Plon korzeni handlowych rzodkwi (kgm-2) i ich udział w plonie ogółem (%)
w zależności od sposobu uprawy i ściółkowania w latach 2003-2005 Marketable yield of radish roots (kg per 1 m2) and their participation in total yield (%)
depending on the method of cultivation and mulching in 2003-2005 Uprawa
Cultivation Ściółkowanie
Mulching Plon handlowy korzeni
Marketable yield of roots Procentowy udział w plonie ogółem Percentage participation in total yield 2003 2004 2005 śednia
mean 2003 2004 2005 średnia
Również ściółkowanie gleby korzystnie wpłynęło na plon korzeni handlowych, który wyniósł średnio 3,15 kgm-2, podczas gdy w uprawie bez ściółki tylko 2,59 kg.
Największy plon handlowy korzeni uzyskano w uprawie na redlinach przy zastosowaniu ściółkowania (3,73 kgm-2), a najmniejszy w uprawie płaskiej bez ściółki (2,02 kg). Podobnie kształtował się procentowy udział plonu handlowego w plonie korzeni ogółem (tab. 3). Uprawa na redlinach stwarza lepsze warunki dla wzrostu korzeni na skutek zmniejszenia się zagęszczenia gleby i wzrostu jej porowatości [KONOPIŃSKI 2003]. KLIKOCKA i SPIESS [2002] zalecają mulczowanie letnio-jesiennych redlin: gorczycą białą, rzepikiem ozimym, rzodkwią oleistą lub facelią błękitną jako korzystne w uprawie ziemniaka. Okrycie redlin mulczem roślinnym chroni glebę przed chwastami i zapewnia większą jej wilgotność, co ma szczególne znaczenie w uprawie rzodkwi [KANG, WAN 2005]. Dodatni wpływ ściółki z trawy na wilgotność gleby potwierdzają liczne badania [SHARMA i in. 2000; CHAUDHARY i in. 2003]. Zwiększenie zawartości azotu w glebie po mulczowaniu ściółką ze świeżej trawy odnotowali FANG i in. [2007]. Okra plonowała lepiej po ściółkowaniu trawą (6,7 kgha-1) niż trocinami (5,3 kgha-1) [OLABODE i in. 2007].
Wnioski
WPŁYW ŚCIÓŁKI ZE SKOSZONEJ TRAWY NA PLON RZODKWI ... 69 1. Rzodkiew plonowała najlepiej w uprawie na redlinach i przy zastosowaniu ściółki
z trawy. W tej kombinacji zebrano największy plon handlowy i plon korzeni ogółem.
2. Najgorszym wariantem uprawy dla plonu korzeni rzodkwi była uprawa płaska bez ściółkowania.
3. Zastosowanie ściółki korzystnie wpłynęło na masę liści rzodkwi. Dłuższe liście były w uprawie płaskiej niż na redlinach.
4. Mulcz ze skoszonej trawy okazał się dobrą ściółką w uprawie rzodkwi i miał korzystny wpływ na jej plon.
Literatura
ADAMICKI F., NAWROCKA B., DOBRZAŃSKI A., FELCZYŃSKI K., ROBAK J., SZWEJDA J. 2005.
Metodyka integrowanej produkcji marchwi. PIORIN, Warszawa: 34 ss.
BABIK J., ADAMICKI F., ANYSZKA Z., ROBAK J., SZWEJDA J. 2004. Ekologiczne metody uprawy marchwi. Wyd. Krajowe Centrum Rolnictwa Ekologicznego, Radom, ISBN 83-89060-33-7: 39 ss.
BUTTAR G.S., THIND H.S., AUJLA M.S. 2006. Methods of planting and irrigation at various levels of nitrogen affect the seed yield and water use efficiency in transplanted oilseed rape (Brassica napus L.). Agricultural Water Management 85: 253-260.
CAPECKA E., LIBIK A. 1998. Quality differences between radish (Raphanus sativus L.) cultivars determine the possibilities of their use. Acta Hort. (ISHS) 459: 89-96.
CHAUDHARY R.S., PATNAIK U.S., DASS A. 2003. Efficacy of mulches in conserving mon-soonal moisture for the Rabi crops. J. Indian Soc. Soil Sci. 51(4): 495-498.
FANG S., XIE B., ZHANG H. 2007. Nitrogen dynamics and mineralization in degraded agricultural soil mulched with fresh grass. Plant Soil 300(1/2): 269-280.
KANG Y., WAN S. 2005. Effect of soil water potential on radish (Raphanus sativus L.) growth and water use under drip irrigation. Scientia Hortic. 106: 275–292.
KĘSIK T., BŁAŻEWICZ-WOŹNIAK M., KONOPIŃSKI M., WACH D., MITURA R. 2007. Wpływ mulczujących roślin okrywowych oraz uproszczonej uprawy roli pod cebulę na niektóre właściwości gleby. Roczn. AR w Poznaniu, Ogrodn. 41: 517-522.
KHATUN K.,FAROOQUE A.M. 2005. Performance of organic and inorganic mulches on growth and yield of carrot (Daucus carota). Int. J. Sustain. Agric. Technology 1(2):
17-19.
KLIKOCKA H., SPIESS E. 2002. Przyjazne środowisku metody uprawy roli pod ziemniaki.
Pam. Puł. 130/1: 347–355.
KONOPIŃSKI M. 2003. Wpływ zróżnicowanych systemów uprawy na kształtowanie wa-runków wzrostu, plonowanie i wartość biologiczną skorzonery (Scorzonera hispanica L.). Rozprawy Naukowe AR w Lublinie, Wydział Ogrodn. 271: 93 ss.
KONOPIŃSKI M., BŁAŻEWICZ-WOŹNIAK M. 2008. Wpływ zróżnicowanej przedsiewnej uprawy roli i międzyplonów na wschody i plonowanie roślin korzeniowych. Zesz. Probl.
Post. Nauk Rol. 527: 155-163.
KONOPIŃSKI M., KĘSIK T., BŁAŻEWICZ-WOŹNIAK M. 2001. Wpływ mulczowania między-plonowymi roślinami okrywowymi i uprawy zerowej na kształtowanie wilgotności i zagęszczenia gleby. Acta Agrophysica 45: 105-116.
MASCAGNI H.J jr., GASTON L.A., GUILLORY B., SANTEN E. 2002. Influence of irrigation and
M. Błażewicz-Woźniak 70
rye cover crop on corn yield performance and soil properties. Making conservation tillage conventional: building a future on 25 years of research. Preec. 25th Annual Southern Conservation Tillage Conference for Sustainable Agriculture, Auburn, USA, 24-27 VI 2002: 397-400.
OLABODE O.S., OGUNYEMI S., ADESINA G.O. 2007. Response of okra (Abelmoschus es-culentus (L.) Moench) to weed control by mulching. J. Food Agric. Environment 5(3/4):
324-326.
SHARMA M.K., KHOKHAR U.U., JOOLKA N.K. 2000. Effect of different orchard floor ma-nagement practices on weed population, yield, soil moisture and temperature of almond orchard. J. Hill Res. 13(2): 111-114.
WIERZBICKA B., PIERZYNOWSKA-KORNIAK G., MAJKOWSKA-GADOMSKA J. 2004. Effect of cultivation method and storage on the yield and turgor of storage roots of two carrot varieties. Folia Univ. Agricult. Stetin., Agricultura 95: 415-418.
Słowa kluczowe: mulcz z trawy, uprawa płaska, redliny, rzodkiew, plon Streszczenie
Doświadczenie polowe przeprowadzono w latach 2003–2005 na glebie płowej wytworzonej z gliny średniej pylastej. Rośliną doświadczalną była rzodkiew (Raphanus sativus var. maior) odmiany ‘Agata’. Uwzględniono dwa sposoby uprawy rzodkwi: na płasko i na redlinach, a także zastosowano ściółkowanie międzyrzędzi ściółką ze skoszonej trawy. Kontrolę stanowiła uprawa płaska bez ściółki.
Plon ogólny korzeni rzodkwi wyniósł średnio 4,06 kgm-2. Rzodkiew plonowała najlepiej w uprawie na redlinach i przy zastosowaniu ściółki z trawy. W tej kombinacji zebrano największy plon handlowy i plon korzeni ogółem. W uprawie na redlinach przy zastosowaniu ściółkowania plon handlowy korzeni wyniósł 3,73 kgm-2. Najgorszym wariantem uprawy była uprawa płaska bez ściółki. Zebrano tu tylko 2,02 kg korzeni handlowych. Podobnie kształtował się procentowy udział plonu handlowego w plonie korzeni ogółem. Zastosowanie ściółki korzystnie wpłynęło na masę liści rzodkwi (2,03 kgm-2). Dłuższe liście były w uprawie płaskiej (średnio 30,2 cm) niż na redlinach (28,2 cm).
Mulcz z trawy okazał się bardzo dobrą ściółką w uprawie rzodkwi i miał korzystny wpływ na jej plon. Uzyskane wyniki świadczą o możliwości wykorzystania dużej biomasy traw uzyskiwanej z koszonych stale trawników jako wartościowej ściółki w uprawie warzyw.
INFLUENCEOFGRASSMULCHONTHEYIELDOFRADISH CULTIVATEDINFLATSOILANDONTHERIDGES
Marzena Błażewicz-Woźniak
Department of Cultivation and Fertilization of Horticultural Plants, Lublin University of Life Sciences
Key words: grass mulch, cultivation, ridges, radish, yield
WPŁYW ŚCIÓŁKI ZE SKOSZONEJ TRAWY NA PLON RZODKWI ... 71 Summary Field experiment was carried out within 2003-2005 on podzolic soil. The experimental plant was radish (Raphanus sativus var. Maior) cv. ‘Agata’. Two methods of radish cultivation: in flat soil and on the ridges, and mulching with grass mulch were taken into account. Cultivation on the flat soil without mulch was the control. Total yield of radish roots was on average 4.06 kg per 1 m2. The best yield of radish was observed in the objects with cultivation on the ridges at using grass mulch. The biggest total and marketable yields of roots were collected in this combination. In cultivation on the ridges with grass mulch yield of marketable roots was 3.73 kgm-2. Worst option was the crop cultivation on flat soil without mulch. The marketable root yield obtained in this combination was only 2.02 kg per 1 m2. Percentage of commercial roots in the total yield was formed similarly. Application of mulch influenced also favourably on the mass of radish leaves (2.03 kgm-2); the leaves were longer at cultivation on flat soil (on average 30.2 cm) than on the ridges (28.2 cm).
Grass mulch proved to be very good soil cover in the cultivation of radish and positively affected the yield. The results indicate the possibility of using large biomass of grasses obtained from lawns as the valuable mulch in vegetable cultivation.
Dr hab. Marzena Błażewicz-Woźniak
Katedra Uprawy i Nawożenia Roślin Ogrodniczych Uniwersytet Przyrodniczy
ul. S. Leszczyńskiego 58 20-068 LUBLIN
e-mail: marzena.wozniak@up.lublin.pl
ZESZYTY PROBLEMOWE POSTĘPÓW NAUK ROLNICZYCH 2009 z. 539: 73-78