ZAWIERAJĄCYMI MAGNEZ
Renata Dobromilska
Katedra Warzywnictwa,
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie
Wstęp
W uprawie pod osłonami pomidor wykazuje zwiększone zapotrzebowanie na nawożenie magnezem [PUDELSKI 1998]. Wynika to z gorszych warunków świetlnych, częstego nawadniania roślin, przy jednocześnie wysokiej zawartości potasu [BISHNU i in.
2004] i azotu oraz indywidualnych wymagań odmian [WYSOCKA-OWCZAREK 2001a].
Przyczyną może być też brak tlenu w strefie systemu korzeniowego [MORARD i in. 2004]. Konieczność zwiększenia dawek magnezu powodowana jest nadmiernym obciążeniem roślin owocami, a często także obfitym nawożeniem potasowym, stosowanym w celu dobrego wybarwienia owoców. Niektóre, cenne gospodarczo, odmiany pomidora szklarniowego wykazują zwiększone zapotrzebowanie na magnez w okresie intensywnego owocowania. Niedobór tego pierwiastka powoduje obniżenie jakości owoców, ich niedorastanie, tworzenie zielonych, twardych plam na owocach, występowanie żółtej lub zielonej piętki oraz matowienie owocu przy szypułce [WYSOCKA-OWCZAREK 2001b]. Nawożenie dolistne pomidora jest bardzo skuteczną metodą szybkiego uzupełnienia składników pokarmowych, m.in. magnezu [BIESIADA, KOŁOTA 1994; KOMOSA 1994; BIESIADA i in. 2000; ŚLUSARSKI, NAWROCKA 2001]. Już po okresie 1 godziny od wykonania zabiegu, około 20% dostarczonego magnezu zostaje pobrane przez liście [WYSOCKA-OWCZAREK 2001a].
Materiał i metody
W latach 2006-2008 w wysokim tunelu foliowym przeprowadzono badania mające na celu ocenę metod zapobiegania objawom niedoboru magnezu w uprawie pomidora odmiany Fontana F1.
‘Fontana F1' TmC5F2N (Enza Zaden) – najwcześniejsza odmiana na rynku, o owocach o średniej masie 180-200 g, bardzo wrażliwa na niedobór magnezu oraz przenawożenie azotem w okresie plonowania. Zaleca się utrzymanie w podłożu wyższego poziomu magnezu (o 10-20% od optymalnego), jak również dodatkowe nawożenie dolistne magnezem, począwszy od fazy trzeciego grona.
W doświadczeniu badano reakcję roślin pomidora na działanie następujących preparatów i nawozów:
R. Dobromilska 136
- dolistne opryskiwanie roślin biostymulatorem Bio-algeen S-90 (0,021% MgO) w stęż. 0,3%,
- dolistne opryskiwanie roślin siarczanem magnezu (16% MgO) w stęż. 0,3%, - dolistne opryskiwanie roślin Fruitcalem (2% MgO) w stęż. 0,5%,
- przedwegetacyjne nawożenie dolomitem (18% MgO) w dawce 200 gm-2. Uzyskane wyniki badań porównywano z obiektem kontrolnym (nawożenie podstawowe).
Nasiona pomidora wysiano w szklarni mnożarce w 3 dekadzie marca w ilości 1 g na skrzynkę. Pomidory uprawiano w glebie tunelu, gdzie w poprzednich latach sadzono je na balotach słomy. Zasobność gleby w roku 2006 wynosiła (w mgdm-3): 29 N-NO3, 200 P, 227 K, 3331 Ca, 153 Mg; w roku 2007: 37 N-NO3, 243 P, 136 K, 2841 Ca, 194 Mg; w roku 2008: 25 N-NO3, 283 P, 220 K, 3094 Ca, 170 Mg. Zawartość składników uzupełniono w oparciu o ich niedosyt do wartości standardowych dla pomidora w podłożach mineralnych. Rozsadę pomidora sadzono w 2 dekadzie maja systemem rzędowym, w rozstawie 1,40,25 m i prowadzono ukośnie, na jeden pęd, w kształcie litery V. W 1 dekadzie lipca rośliny pomidora ogłowiono nad szóstym gronem, z pozostawieniem 2-3 liści. Nawożenie roślin saletrą amonową wykonano w 3 tygodnie po posadzeniu rozsady. Dolistne opryskiwanie roślin preparatami lub nawozami zawierającymi magnez wykonywano co 7 dni, 4-krotnie, począwszy od fazy tworzenia się czwartego grona. Każdorazowo na 1 roślinę przewidziano około 30 ml roztworu. W trakcie wegetacji roślin, przed ich ogłowieniem (25 lipca), wykonano pomiary biome-tryczne: wysokość roślin, średnicę łodygi u podstawy, liczbę rozwiniętych liści, liczbę kwiatów i owoców w gronie. Owoce zbierano w odstępach tygodniowych. Podczas zbiorów oceniono: plon ogółem, handlowy oraz wczesny, uzyskany z trzech pierwszych tygodni zbiorów. Uprawę pomidora zakończono w połowie września. Po zbiorze owo-ców oceniono ich trwałość przechowalniczą po 1 i 2 tygodniach przechowywania.
Dojrzałe owoce przechowywano w chłodni w temperaturze 8C przy wilgotności względnej powietrza 85%. Doświadczenie założono w układzie bloków losowych w 4 powtórzeniach. Wielkość poletek wyniosła 3,5 m2 (10 roślin na poletku).
Uzyskane w doświadczeniu wyniki opracowano statystycznie za pomocą testu Tukey’a, dla poziomu istotności =0,05.
Wyniki i dyskusja
Analiza wzrostu roślin wykazała, że rośliny pomidora nawożone przedwege-tacyjnie dolomitem miały inny pokrój niż pozostałe (tab. 1). Były niższe, ale miały zbliżoną średnicę łodygi do innych i wytwarzały na roślinie najwięcej liści. Wysokość roślin nawożonych dolomitem wynosiła zaledwie 127,2 cm, podczas gdy w pozostałych kombinacjach doświadczenia była ona średnio o 12,29 cm większa. Zanotowano, że tylko nawóz Fruitcal wpływał istotnie na grubość łodygi. Średnica łodygi u podstawy wynosiła 16,33 mm, była grubsza niż u pozostałych roślin o 3,03 mm. Najwięcej liści na roślinie stwierdzono u tych roślin pomidora, które nawożono dolomitem, Fruitcalem oraz u roślin kontrolnych. Mniejszą liczbę liści na roślinie obserwowano w przypadku stosowania siarczanu magnezu i Bio-algeenu (średnio o 2,93 szt.). Analizie poddano również skuteczność zawiązywania owoców pomidora pod wpływem stosowania nawozów (tab. 2). W tym celu obliczono liczbę kwiatów i owoców w gronie pomidora.
Pomidor wytwarzał średnio 6,17 kwiatów w 1 gronie, z czego zawiązywało się średnio 4,95 owoców. W przypadku stosowania Fruitcalu notowano wysoki odsetek zawiązywanych owoców w stosunku do wytworzonych kwiatów, który wynosił 87,13%. Słabsze zawiązywanie owoców obserwowano po opryskiwaniu roślin
REAKCJA ROŚLIN POMIDORA NA NAWOŻENIE ... 137 preparatem z alg morskich Bio-algeenem, tylko 76,96%.
Tabela 1; Table 1 Pomiary biometyczne roślin pomidora odm. Fontana F1 w zależności
od stosowanych nawozów (2006-2008)
Biometric characters of tomato cv. Fontana F1 depending on applied fertilizers (2006-2008)
Siarczan magnezu; Magnesium sulphate Fruitcal Wpływ rodzaju nawozu na zawiązywanie kwiatów i owoców w gronie pomidora
odm. Fontana F1 (2006-2008)
The effect of fertilizer type on flower and fruit setting in the cluster of tomato cv. Fontana F1 (2006-2008)
Nawóz; Fertilizer Liczba kwiatów w gronie
Siarczan magnezu; Magnesium sulphate Fruitcal r.n.; n.s. różnice nieistotne; differences not significant
R. Dobromilska 138
Rys. 1. Wpływ rodzaju nawozu na plonowanie pomidora odmiany Fontana F1 (2006-2008) Fig. 1. The effect of fertilizer type on the yield of tomato cv. Fontana F1 (2006-2008)
Tabela 3; Table 3 Wpływ nawożenia pomidora odmiany Fontana F1 na przydatność owoców
do przechowywania (2006-2008)
The influence of tomato cv. Fontana F1 fertilization on the storage life of fruits (2006-2008)
Nawóz; Fertilizer Ubytki masy (%)
Weight losses (%) Trwałość przechowywania (%) Storage stability (%)
Siarczan magnezu; Magnesium sulphate Fruitcal
Rozpatrując wyniki dotyczące plonowania roślin (rys. 1) stwierdzono, że plon ogółem pomidora ‘Fontana F1' nie zależał od stosowanych w doświadczeniu nawozów, zawierających w swoim składzie magnez. Plon ogółem wynosił średnio 8,84 kgm-2 dla wszystkich kombinacji doświadczenia. Z kolei plon handlowy owoców zależał istotnie od rodzaju nawozu. Stosowanie w uprawie Bio-algeenu oraz siarczanu magnezu spowodowało istotne zwiększenie plonu handlowego średnio o 1,09 kgm-2 w stosunku do kombinacji, gdzie rośliny nawożono dolomitem. KRZYWY [2000] przytacza, że magnez jest pierwiastkiem bardzo ruchliwym i może być wypłukiwany w głąb profilu
REAKCJA ROŚLIN POMIDORA NA NAWOŻENIE ... 139 glebowego. Stąd wyższe koncentracje tego pierwiastka mogą występować w głębszych warstwach gleby. Bio-algeen, jako biostymulator, który wpływa na lepszy rozwój systemu korzeniowego, może zwiększyć przyswajalność magnezu dla roślin [WYSOCKA -OWCZAREK 2001a]. Siarczan magnezu, jako najczęściej wykorzystywane źródło magnezu w dokarmianiu dolistnym [BIESIADA 2004], w uprawie takich odmian pomidora jak Fontana czy Rondello powinien być stosowany systematycznie, raz w tygodniu, począwszy od 4-go grona [WYSOCKA-OWCZAREK 2001a]. Plon owoców zebrany w ciągu trzech pierwszych tygodni zbiorów, określany jako plon wczesny, był istotnie większy po zastosowaniu Fruitcalu (3,22 kgm-2) niż u roślin kontrolnych, u których nie stosowano dodatkowego nawożenia magnezem. Różnica ta wynosiła 0,93 kgm-2. Po zbiorze określono przydatność owoców odmiany Fontana F1 do przechowywania (tab.
3). Stwierdzono, że po 1 tygodniu przechowywania ubytki masy były niewielkie i wy-nosiły średnio 2,85%. Duże zróżnicowanie ubytków masy nastąpiło po 2 tygodniach przechowywania owoców. Największe ubytki masy owoców notowano w przypadku stosowania w uprawie siarczanu magnezu 58,8 i dolomitu 37,16%, przy czym nie nadawały się one do dalszego przechowywania. Najmniejsze ubytki masy stwierdzono po zastosowaniu w uprawie Bio-algeenu, po 2 tygodniach przechowywania wynosiły one 11,85%. Ocena trwałości przechowalniczej wykazała, że po 1 tygodniu wszystkie złożone owoce można było przechowywać przez następny tydzień (trwałość wynosiła 100%). Po 2 tygodniach stwierdzono, że owoce roślin nawożonych siarczanem magnezu i dolomitem miały niską trwałość (odpowiednio 33,35 i 65,0%).
Wnioski
1. Rośliny pomidora nawożone przedwegetacyjnie dolomitem były niższe, miały zbliżoną średnicę łodygi do innych i wytworzyły na roślinie najwięcej liści.
Dolistne opryskiwanie roślin Fruitcalem zwiększyło istotnie grubość łodygi pomidora i liczbę liści na roślinie.
2. Nawóz Fruitcal zwiększył efektywność zawiązywania owoców pomidora.
3. Stosowanie w uprawie Bio-algeenu oraz siarczanu magnezu spowodowało istotne zwiększenie plonu handlowego. Plon wczesny był istotnie większy po zastosowaniu Fruitcalu.
4. Opryskiwanie roślin Bio-algeenem zwiększyło przydatność owoców pomidora do przechowywania przez okres 2 tygodni.
Literatura
BIESIADA A.2004.Wpływ dokarmiania dolistnego na plonowanie, zimotrwałość i skład chemiczny wybranych gatunków warzyw. Zesz. Nauk. Akademii Rolniczej we Wro-cławiu 477: 12-15.
BIESIADA A.,KOŁOTA E.1994.Wpływ nawożenia magnezem, metody uprawy i terminu zbioru na stan odżywienia roślin i plonowanie pomidora szklarniowego. Mat. Ogólnop.
Konf. „Znaczenie potasu i magnezu w uprawie roślin ogrodniczych”. Skierniewice, 6 X 1994: 49-52.
BIESIADA A.,KOŁOTA E.,OSIŃSKA M.,MICHALAK K. 2000. Wpływ nawożenia dolistnego na wybrane wskaźniki wartości odżywczej warzyw. Zesz. Nauk. Akademii Rolniczej im. H.
Kołłątaja w Krakowie 364(71): 53-56.
R. Dobromilska 140
BISHNU P.,CHAPAGAIN B.P.,WEISMAN Z.2004. Effect of potassium magnesium chloride in the fertigation solution as partial source of potassium on growth, yield and quality of greenhouse tomato. Sci. Hort. 99: 279-288.
KOMOSA A. 1994. Dolistne nawożenie pomidora szklarniowego potasem i magnezem.
Mat. Ogólnop. Konf. „Znaczenie potasu i magnezu w uprawie roślin ogrodniczych”.
Skierniewice, 6 X 1994: 53-56.
KRZYWY E. 2000. Nawożenie gleb i roślin. Wyd. Akademii Rolniczej w Szczecinie:
27-28.
MORARD P.,LACOSTE L.,SILVESTRE J. 2004. Effect of oxygen deficiency on mineral nu-trition of excised tomato roots. Journal of Plant Nunu-trition 27: 613-626.
PUDELSKI T. 1998. Pomidory pod szkłem i folią. PWRiL, Warszawa: 99 ss.
ŚLUSARSKI CZ.,NAWROCKA B.2001.Choroby i szkodniki pomidora pod osłonami. Wyd.
II, Instytut Warzywnictwa, Skierniewice: 90 ss.
WYSOCKA-OWCZAREK M. 2001a. Pomidory pod osłonami. Uprawa tradycyjna i nowo-czesna. Wyd. Hortpress Sp. z o.o., Warszawa: 347 ss.
WYSOCKA-OWCZAREK M. 2001b. Zaburzenia wzrostu i rozwoju pomidora.Wyd. Plant-press Sp. z o.o., Kraków: 108 ss.
Słowa kluczowe: magnez, pomidor, wzrost, plonowanie, przechowywanie Streszczenie
W latach 2006-2008 w wysokim tunelu foliowym badano reakcję roślin pomidora odmiany Fontana F1 na działanie następujących preparatów i nawozów: dolistne opryskiwanie roślin biostymulatorem Bio-algeen, siarczanem magnezu, Fruitcalem oraz przedwegetacyjne nawożenie dolomitem. Uzyskane wyniki badań porównywano z obiektem kontrolnym (nawożenie podstawowe). Podczas zbiorów oceniono: plon ogółem, plon handlowy oraz wczesny. Po zbiorze owoców, oceniono ich trwałość przechowalniczą po 1 i 2 tygodniach przechowywania. Wyniki badań wykazały, że rośliny pomidora nawożone przedwegetacyjnie dolomitem miały inny pokrój niż pozostałe. Były niższe, ale miały zbliżoną średnicę łodygi do innych i wytworzyły na roślinie najwięcej liści. Fruitcal istotnie zwiększył grubość łodygi. Nawóz ten zwiększył odsetek zawiązywanych owoców w stosunku do wytworzonych kwiatów oraz wpłynął na otrzymanie wysokiego plonu wczesnego owoców. Stosowanie w uprawie Bio-algeenu oraz siarczanu magnezu spowodowało istotne zwiększenie plonu handlowego.
Owoce roślin opryskanych Bio-algeenem dobrze przechowywały się po zbiorze przez okres 2 tygodni.
REACTION OF TOMATO PLANTS ON THE FERTILIZATION WITH CHOSEN PREPARATIONS AND FERTILIZERS
CONTAINING MAGNESIUM Renata Dobromilska Department of Vegetable Crops,
West Pomeranian Technological University, Szczecin
REAKCJA ROŚLIN POMIDORA NA NAWOŻENIE ... 141
Key words: magnesium, tomato, growth, yielding, storage Summary
In years 2006-2008, in a high plastic tunnel, reaction of tomato cv. Fontana F1
plants to activity of the following preparations and fertilizers was examined: foliar fertilization of plants with Bio-algen biostimulator, magnesium sulphate. Fruitcal as well as pre-planting fertilization with Dolomite. Obtained results were compared with the control object (basic fertilization). Total, marketable and early yields were estimated at harvest. After the harvest of fruits, their storage stability was assessed after 1 and 2 weeks of storage. Results of examination showed, that plants after pre-planting fertilization with Dolomite were of different habit than the others. They were lower, but the diameter of stalk was close to the others, and created most leaves per plant. Fruitcal significantly increased the thickness of stalk. This fertilizer increased the percentage of fruits in relation to produced flowers as well as influenced on the increase of early yield of fruits. The application of Bio-algeen and magnesium sulphate in cultivation significantly increased the marketable yield. Fruits of plants treated with Bio-algeen shoved good storage ability after harvest for the period of 2 weeks.
Dr hab. Renata Dobromilska Katedra Warzywnictwa
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny ul. Janosika 8
71-424 SZCZECIN
e-mail: renata.dobromilska@zut.edu.pl
ZESZYTY PROBLEMOWE POSTĘPÓW NAUK ROLNICZYCH 2009 z. 539: 143-149