W UPRAWIE PIĘCIORNIKA KRZEWIASTEGO
(Potentilla fruticosa L.) ‘GOLD DROP’
1Grzegorz Falkowski, Michał Koniarski, Bożena Matysiak
Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa im. Szczepana Pieniążka w Skierniewicach
Wstęp
Rosnąca wiedza na temat wpływu działalności człowieka na środowisko oraz działania zmierzające do wdrożenia metod zrównoważonej produkcji stawiają szkółkarzy przed nowymi wyzwaniami. A są nimi przede wszystkim ograniczenie stosowania torfu oraz szersze wykorzystanie nawozów oraz środków ochrony roślin pochodzenia naturalnego. Torf jest bogactwem naturalnym, którego zasoby są określone. Ponadto jego pozyskiwanie pociąga za sobą degradacją środowiska, dlatego też Unia Europejska zmierza do ograniczenia stosowania torfu w substratach ogrodniczych w najbliższych latach o ponad 50% [JOOSTEN, CLARKE 2002; GEORGE, EGHBAL 2003]. Mineralizacja P i N z nawozów organicznych zachodzi zbyt wolno, aby zaspokoić wymagania szybko rosnących roślin, stąd wynika trudność zastąpienia nawozów mineralnych przez organiczne. W celu sprostania ww. wymaganiom należy poszukiwać alternatywy dla substratów torfowych oraz próbować znaleźć takie źródła i sposoby nawożenia, które zapewnią ekonomiczną opłacalność zrównoważonej, a nawet organicznej, produkcji. W tej sytuacji ciekawą i obiecującą próbą rozwiązania problemu wydaje się być wykorzystanie pożytecznych mikroorganizmów glebowych w kombinacji z wysokiej jakości kompostami – tzw. ekokompostami wytwarzanymi wyłącznie z materii organicznej pochodzenia roślinnego, bez dodatku osadów ściekowych. Stosując ekokompost można ograniczyć udział torfu w podłożu do uprawy roślin. Sam kompost jako źródło składników odżywczych może nie w pełni zaspokajać wysokie potrzeby pokarmowe roślin, szczególnie w produkcji towarowej. Dlatego jednoczesne zastosowanie mikroorganizmów glebowych, takich jak grzyby mikoryzowe, może ułatwiać dostępność i pobieranie składników odżywczych.
1 Badania były finansowane w ramach grantu rozwojowego (0626/R/1/PO1/07/02) finanso-wanego przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Mikoryza arbuskularna (AM) to jeden z rodzajów endomikoryzy powszechnie występujący w przyrodzie. Szacuje się, że około 80% roślin kwiatowych żyje w symbiozie z grzybami endomikoryzowymi. Przede wszystkim wpływa ona na odży-wianie roślin, na ich reakcję na czynniki stresowe oraz przyczynia się do zachowania równowagi biologicznej w ekosystemach. Wiadomo obecnie, że ten typ mikoryzy
G. Falkowski, M. Koniarski, B. Matysiak 160
wpływa korzystnie na pobieranie P, N, Zn, Cu, szczególnie z form trudno dostępnych, między innymi poprzez rozkład enzymatyczny związków organicznych zawartych w podłożach, przekształcając je w formy przyswajalne [RYAN,ANGUS 2003;NEUMAN,GORGE
2005], zwiększa suchą masę roślin [LEE,GEORGE 2005], może powodować wcześniejsze i obfitsze zakwitanie [NOWAK 2004; GUAR, ADHOLEYA 2005; USHA i in. 2005].
Zmikoryzowane rośliny wykazują znaczną tolerancję na suszę [HENDERSON-COLE,DAVIES
1993] i zasolenie [BEN KHALED i in. 2004] oraz na zanieczyszczenie gleby przez metale ciężkie [RABBIE 2005]. Ponadto grzyby endomikoryzowe wywołują w roślinach zmiany morfologiczne i chemiczne prowadzące do wzrostu tolerancji/odporności na czynniki chorobotwórcze, np. Fusarium [LINDERMAN 2000].
Badania przeprowadzone w Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa miały na celu zbadanie wpływu stosowania dwóch szczepionek mikoryzowych na wzrost krzewów pięciornika krzewiastego Potenitlla fruticosa ‘Gold Drop’ uprawianych w podłożu torfowym z dodatkiem ekokompostu przy dwóch poziomach nawożenia mineralnego.
Badano także wpływ ekokompostu i dawki nawozu mineralnego na poziom zasiedlenia systemu korzeniowego pięciornika przez grzyby mikoryzowe.
Materiały i metody
Trójczynnikowe doświadczenie (szczepionki mikoryzowe, dodatek ekokompostu i poziom nawożenia mineralnego) założono w 2007 roku w Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. Ukorzenione rośliny pięciornika krzewiastego Potentilla fruticosa L. ‘Gold Drop’ sadzono do pojemników o pojemności 1,5 dm3. Stosowano podłoże torfowe o pH 5,5-6 z dodatkiem 10 lub 20% Eko-kompostu (v/v, Ekokonsorcjum Efekt, Polska) oraz bez dodatku kompostu. Podczas sadzenia roślin stosowano 2 szczepionki grzybów endomikoryzowych – wsypywano je pod korzeń sadzonek: Endorize-Mix (Agrauxine, Francja) – 2,5 g na roślinę, Endomix (Mykoflor, Polska) – 1 g na roślinę. Oddzielną kombinację stanowiły rośliny niemikoryzowane.
Następnie rośliny nawieziono 3 gdm-3 Osmocote Standard 5-6M (N - 16, P - 11, K - 11, MgO - 3+mikroelementy, Scotts – dawka zalecana przez producenta) oraz 1,5 gdm-3 (dawka zmniejszona o połowę). Wiosną 2008 roku rośliny przesadzono do tak samo przygotowanego podłoża umieszczonego w doniczkach o pojemności 3 dm3 oraz zastosowano nawożenie mineralne w dawce takiej samej jak w roku 2007. Pojemniki z roślinami umieszczono na kontenerowni wyposażonej w system nawadniania (deszczownia). Doświadczenie składało się z 18 kombinacji, a każda kombinacja liczyła 25 roślin (5 powtórzeń po 5 roślin). Rośliny obserwowano przez 2 lata. W czerwcu i we wrześniu każdego roku mierzono wysokość najwyższego pędu, następnie ścinano pędy na wysokości 2 cm od podłoża i ważono. Dodatkowo w czerwcu liczono liczbę kwiatów na krzewach. Pod koniec każdego sezonu wegetacyjnego pobierano próbki korzeni i oceniano ich zasiedlenie przez grzyby mikoryzowe po uprzednim wybarwieniu grzybni błękitem trypanu według zmodyfikowanej procedury PHILLIPS’A i HEYMAN’A [1970].
Obserwacje prowadzono przy użyciu mikroskopu świetlnego przy powiększeniu 100 lub 600. Każdy fragment korzeni oceniano na podstawie metodyki TROUVELOT’A i in.
[1986], a uzyskane wartości wprowadzano do programu komputerowego ‘Mycocalc’ i obliczano następujące parametry: stopień (F%) i intensywność (M%) kolonizacji mikoryzowej systemu korzeniowego oraz nasilenie występowania arbuskul w systemie korzeniowym (A%). Wyniki badań opracowano statystycznie przy użyciu analizy wariancji. Do oceny istotności różnic miedzy średnimi zastosowano test t-Duncana przyjmując poziom istotności 5%. Wyniki oceny stopnia kolonizacji mikoryzowej F%
poddano transformacji Blissa y = arc sin [sqr (x/100)].
ZASTOSOWANIE EKOKOMPOSTU I SZCZEPIONEK ... 161
Wyniki i dyskusja Wzrost roślin
Wpływ poziomu nawożenia mineralnego, stosowania Eko-kompostu oraz szczepionek mikoryzowych na wzrost i kwitnienie pięciornika krzewiastego ‘Gold Drop’ przedstawiono w tabeli 1. Z pomiarów przeprowadzonych w czerwcu pierwszego roku badań (dwa miesiące po posadzeniu roślin) wynika, że wszystkie rośliny uprawiane zarówno z 10, jak i 20% dodatkiem Eko-kompostu były znacznie wyższe niż te uprawiane w czystym torfie, przy czym poziom nawożenia mineralnego nie wpływał istotnie na wysokość krzewów. O ile stosowanie szczepionek mikoryzowych (szczególnie Endomixu) poprawiało wzrost oraz masę pędów krzewów pięciornika, uprawianych w podłożach bez dodatku Eko-kompostu, jednak były one mimo wszystko znacząco niższe i uzyskały o wiele mniejszą masę, niż krzewy uprawiane w podłożach z Eko-kompostem. Największą masę pędów miały rośliny nawożone zalecaną przez producenta dawką Osmocote Standard 5-6M uprawiane z dodatkiem 20% kompostu i szczepione Endomix’em (26,2 g) oraz przy 10 jak i 20% udziale Eko-kompostu szczepione Endorize-Mix (25,4 g). Na kwitnienie krzewów w czerwcu największy wpływ, podobnie jak na wzrost i masę, wywarło stosowanie Eko-kompostu.
Rośliny uprawiane w czystym torfie nie zakwitły w czasie prowadzenia obserwacji.
Najwięcej kwiatów zaś miały krzewy uprawiane z 20% dodatkiem Eko-kompostu w podłożu, niezależnie od poziomu nawożenia mineralnego.
Obecnie szkółkarze chcą produkować większość krzewów liściastych w cyklu jednorocznym. Oznacza to, że posadzone wiosną do pojemników ukorzenione rośliny powinny w ciągu jednego sezonu wegetacyjnego osiągnąć rozmiary odpowiednie do sprzedaży (w terminie jesiennym lub na wiosnę przyszłego roku). Dodatek Eko-kompostu do podłoża w istotny sposób poprawiał (przyspieszał) początkowy wzrost krzewów pięciornika i zapewniał szybsze osiągnięcie rozmiarów handlowych. Eko-kompost zawiera wszystkie niezbędne dla roślin makro- i mikroelementy. Mimo iż składniki odżywcze zawarte w kompostach występują głównie w formie organicznej i wymagają uprzedniej mineralizacji, zachodzącej również przy udziale mikroorganizmów, to jednak część z nich jest dostępna dla roślin [RYNEK 1992;PERNER i in. 2007]. Szybszy wzrost krzewów pięciornika krzewiastego ‘Gold Drop’ uprawianych na podłożach wzbogaconych w Eko-kompost wynikał prawdopodobnie z większej dostępności składników pokarmowych, szczególnie azotu. Pięciornik najszybciej rośnie na początku okresu wegetacji i wówczas jego wymagania pokarmowe i nawozowe są największe. Rośliny od razu po posadzeniu mogły czerpać składniki odżywcze z Eko-kompostu. PERNER i in. [2007] sugerują, że rośliny zasiedlone przez grzyby mikoryzowe szybciej pobierają składniki odżywcze, co sprawia, że wcześniej wchodzą w okres kwitnienia. Składniki pokarmowe z nawozu o kontrolowanym sposobie uwalniania - Osmocote Standard 5-6M - zaczynają uwalniać się dopiero po pewnym okresie, przy czym proces ten zachodzi wolniej przy niższej temperaturze. Wczesną wiosną uwalnianie składników pokarmowych rozpoczyna się dopiero po 2-3 tygodniach od zastosowania [CHOHURA 2004], zapewne dlatego obniżenie dawki nawozu Osmocote nie miało istotnego wpływu ani na wzrost, ani na kwitnienie roślin w pierwszej części sezo-nu wegetacyjnego. Stosowanie szczepionek mikoryzowych spowodowało lepszy wzrost krzewów uprawianych w czystym torfie, gdzie w pierwszych tygodniach doświadczenia brakowało składników odżywczych aż do czasu ich uwolnienia z otoczek. NOWAK
[2004], LEE i GEORGE [2005] oraz MATYSIAK [2007] obserwowali lepszy wzrost
G. Falkowski, M. Koniarski, B. Matysiak 162
mikoryzowanych roślin właśnie w warunkach obniżonego nawożenia bądź niedoboru składników odżywczych.
Tabela 1; Table 1 Charakterystyka morfologiczna Potentilla fruticosa mikoryzowanych szczepionkami
Endorize-Mix, Endomix lub niemikoryzowanych (-) uprawianych w podłożu wzbogaconym w 0, 10 lub 20% (v/v) Eko-kompostu przy 2 poziomach nawożenia
nawozem Osmocote Standard 5-6M: 1,5 oraz 3 gdm-3
Morphological characteristics of Potentilla fruticosa inoculated with Endorize-Mix, Endomix and non-inoculated (-) grown in medium enriched with 0, 10 or 20% (v/v)
of Eko-kompost at 2 levels of Osmocote Standard 5-6M fertilizer application (1.5 and 3 gdm-3) Kolonizacja korzeni Potentilla fruticosa w zależności od zastosowanej szczepionki
mikoryzowej, dawki Eko-kompostu i nawozu Osmocote standard 5-6M Mycorrhizal colonization of Potentilla fruticosa roots depending on the sort of inoculum,
Eko-kompost and Osmocote Standard 5-6M rates Dawka
ZASTOSOWANIE EKOKOMPOSTU I SZCZEPIONEK ... 163 F stopień zmikoryzowania systemu korzeniowego; frequency of mycorrhiza in root system
M intensywność kolonizacji systemu korzeniowego; intensity of mycorrhizal colonization in root system A nasilenie występowania arbuskul w systemie korzeniowym; arbuscule abundance in root system
Korzystny wpływ zastosowania szczepionki Endomix wykazały rośliny pię-ciornika na jesieni pierwszego roku badań. Otóż krzewy te uprawiane z 20% udziałem Eko-kompostu oraz nawożone zmniejszoną dawką nawozu mineralnego osiągały podobnie wysoki wzrost (28,2 cm) jak krzewy nawożone dwukrotnie większą dawką Osmocote Standard 5-6M (28,1-30,2 cm). Oznacza to, że w przypadku Potentilla fruticosa ‘Gold Drop’, stosując Eko-kompost można ograniczyć nie tylko udział torfu w podłożu, ale także zmniejszyć zużycie nawozu mineralnego prawie o połowę, co nie spowoduje ograniczenia czy spowolnienia wzrostu roślin. Może to wynikać z lepszego i bardziej sprawnego systemu pobierania składników mineralnych zmikoryzowanych roślin, czego dowodzili w swoich badaniach FRED i DAVIES [1987]. Jednak jeśli weźmiemy pod uwagę masę uzyskanych jesienią pędów, to była ona większa, gdy wraz z dodatkiem Eko-kompostu stosowano zalecaną dawkę nawozów mineralnych, poza jednym wyjątkiem. Mianowicie w przypadku roślin uprawianych w czystym torfie stosowanie szczepionki Endomix powodowało wytworzenie jednakowej masy pędów jak u roślin uprawianych z dodatkiem Eko-kompostu.
Rośliny uprawiane w podłożach z Eko-kompostem w czerwcu 2008 roku były tylko nieco wyższe od roślin uprawianych w czystym torfie. Mniejszy wpływ na wysokość roślin miało też stosowanie szczepionek mikoryzowych. Natomiast masa pędów była wyraźnie większa, gdy stosowano kompost. Już 10% dodatek Eko-kompostu przy zmniejszonym o połowę nawożeniu mineralnym powodował uzyskanie większej bądź podobnej masy pędów jak przy nawożeniu standardowym w czystych podłożach torfowych, co świadczy o dużej wartości Eko-kompostu jako nawozu organicznego. Zgodnie z oczekiwaniami, największą masę pędów wytworzyły krzewy uprawiane z dodatkiem Eko-kompostu nawożone zalecaną dawką nawozu mineralnego, a stosowanie szczepionek mikoryzowych w niewielkim stopniu wpływało na
G. Falkowski, M. Koniarski, B. Matysiak 164
zwiększenie tej masy. Nie wykazano też istotnego wpływu któregokolwiek z czynników na kwitnienie pięciornika w czerwcu. Obserwowana tendencja malejącego oddziaływania szczepionek mikoryzowych na wzrost i masę pędów krzewów pięciornika utrzymała się do końca prowadzonych badań. Autorzy podają, że pozytywne efekty mikoryzacji najczęściej obserwuje się na młodych roślinach lub na roślinach rosnących w warunkach dalekich od optymalnych [FRED,DAVIES 1987;CARPIO i in. 2003]. Podobne wyniki uzyskano w badaniach przeprowadzonych przez ww.
autorów. Im starsze były rośliny pięciornika, tym mniejszy wpływ wywierały szczepionki mikoryzowe na wzrost roślin. Ilość podłoża w pojemnikach jest niewielka.
Gdy korzenie oraz grzybnia przerosły podłoże i pobrały zawarte w nim substancje odżywcze, dalszy wzrost roślin został uzależniony jedynie od intensywności nawożenia mineralnego. We wrześniu 2008 roku nie obserwowano już istotnego wpływu stosowa-nia szczepionek mikoryzowych na wzrost krzewów. Największy wpływ na uzyskanie dużej masy pędów pięciornika miało stosowanie zalecanej dawki Osmocote oraz 20%
dodatek Eko-kompostu do podłoża.
Zasiedlenie korzeni
Efekt zastosowania kompostu w podłożach do uprawy roślin inokulowanych szczepionkami mikoryzowymi nie jest jeszcze poznany w odniesieniu do ozdobnych krzewów liściastych. Wysokiej jakości komposty mogą pozytywnie wpływać na wzrost bylin mikoryzowych [NOWAK 2004;PERNER i in. 2007], ale są również doniesienia, że dodatek kompostu może hamować zarówno kolonizację korzeni przez grzyby mikoryzowe, jak i aktywność całej symbiozy mikoryzowej [SÁINZ i in. 1998]. W przypadku pięciornika największy stopień zmikoryzowania systemu korzeniowego (F%) przez grzyby mikoryzowe w pierwszym roku uprawy (77,2%) zaobserwowano u roślin inokulowanych szczepionką Endorize-Mix uprawianych w podłożu z dodatkiem 20% Eko-kompostu i nawożonych zmniejszoną dawką nawozu mineralnego. Rośliny nawożone standardową dawką nawozu mineralnego inokulowane tą samą szczepionką i uprawiane przy tej samej zawartości Eko-kompostu w podłożu charakteryzowały się o ponad 50% niższym F%. Wyniki te świadczą o niekorzystnym wpływie intensywności nawożenia mineralnego na proces zasiedlania korzeni przez grzyby mikoryzowe i są one zgodne z wynikami uzyskanymi przez FRED iDAVIES [1987]. Niemniej jednak u roślin nieinokulowanych, uprawianych z dodatkiem Eko-kompostu lub bez, również stwierdzono spontaniczne zasiedlenie grzybami mikoryzowymi, co mogło być spowodowane obecnością zarodników grzybów mikoryzowych w substracie torfowym.
Badania przeprowadzone przez ZHANG i GUO [2007] nad mszakami wykazały, że większość z 15 przebadanych gatunków była zasiedlona przez grzyby endomikoryzowe (dominującym rodzajem był Glomus). Stąd istnieje możliwość, że również torfowce mogą być źródłem grzybów mikoryzowych. W drugim roku badań, podobnie jak w pierwszym, najwyższy stopień zmikoryzowania systemu korzeniowego wykazywały krzewy inokulowane szczepionką Endorize-Mix, ale tym razem duży F% (od 80 do 100%) nie ulegał zmniejszeniu na skutek stosowania standardowej dawki nawozów mineralnych. Wyjątkiem były jedynie rośliny rosnące w podłożu wzbogaconym 10%
dodatkiem Eko-kompostu – tu stopień zmikoryzowania uległ obniżeniu ze 100% do 80% wraz ze wzrostem dawki nawozu mineralnego. W przypadku stosowania szczepionki Endomix duży F% (81,5 i 79,5% przy odpowiednio niższej i zalecanej dawce nawozu mineralnego – bez istotnego wpływu) charakteryzował rośliny uprawiane z 20% dodatkiem Eko-kompostu do podłoża. Intensywność kolonizacji systemu korzeniowego pięciornika (M%) w pierwszym roku była niewielka i tylko rośliny inokulowane szczepionką Endorize-Mix uprawiane w podłożu z 20% dodatkiem Eko-kompostu i nawożone połową zalecanej dawki nawozu mineralnego miały istotnie
ZASTOSOWANIE EKOKOMPOSTU I SZCZEPIONEK ... 165 większy M% (41,6) od pozostałych roślin. W drugim roku u wszystkich roślin szczepionych Endorize-Mix intensywność kolonizacji systemu korzeniowego była duża i wynosiła od 42,8 do 75,9%. Nasilenie występowania arbuskul w systemie korzeniowym (A%) w pierwszym roku było na tyle małe, że analiza statystyczna nie wykazała żadnych istotnych różnic pomiędzy roślinami w doświadczeniu. Dopiero w drugim roku nasilenie występowania arbuskul w korzeniach rośliny szczepionych Endorize-Mix było istotnie duże (od 29,5 do 63,8%). Na podstawie przeprowadzonej analizy statystycznej można stwierdzić, że zmniejszona dawka nawozu Osmocote Stadnard 5-6M sprzyjała występowaniu arbuskul u roślin inokulowanych szczepionką Endorize-Mix uprawianych w podłożu z 20% udziałem Eko-kompostu, ale tylko w odniesieniu do roślin inokulowanych tą samą szczepionką i uprawianych w podłożu z 10% dodatkiem Eko-kompostu.
Wnioski
1. Stosowanie Eko-kompostu pozwala ograniczyć zużycie torfu w uprawie pię-ciornika krzewiastego ‘Gold Drop’, przyspiesza jego wzrost i kwitnienie w pierwszym roku uprawy.
2. Stosowanie szczepionki Endomix wraz z 20% Eko-kompostu pozwala zmniejszyć zużycie nawozu Osmocote Standard 5-6M w uprawie pięciornika krzewiastego ‘Gold Drop’.
3. Największą masę pędów uzyskują krzewy pięciornika krzewiastego ‘Gold Drop’
szczepione Endorize-Mix, nawożone 3 gdm-3 Osmocote Standard 5-6M łącznie z 10 lub 20% dodatkiem Eko-kompostu oraz rośliny nawożone 3 gdm-3 Osmocote Standard 5-6M łącznie z 20% dodatkiem Eko-kompostu inokulowane szczepionką Endomix.
4. Stosowanie standardowej dawki nawozu mineralnego Osmocote Standard 5-6M hamuje zasiedlanie korzeni pięciornika krzewiastego ‘Gold Drop’ przez grzyby mikoryzowe.
Literatura
BEN KHALED L.,GOMEZ A.M.,QUARRAQUI E.M.,OIHABI A.2004.Physiological and bio-chemical responses to salt stress of mycorrhized and/or nodulated clover seedlings (Trifolium alexandrinum L.). Agronomie 23: 571-580.
CARPIO L.A.,DAVIES F.T.,ARNOLD M.A. 2003. Effect of commercial arbuscular mycor-rhizal fungi on growth, survivability, and subsequent landscape performance of selected container grown nursery Crops. J. Environ. Hort. 21(4): 190-195.
CHOHURA P.2004. Nawozy wolnodziałające w szkółkarstwie ozdobnym. Szkółkarstwo 4/2004: 112-115.
FRED T.,DAVIES J.R.1987.Effects of VA-mycorrhizal fungi on growth and nutrient uptake of cuttings of Rosa multiflora in two container media with three levels of fertilizer application. Plant and Soil 104: 31-35
GEORGE E., EGHBAL R. 2003. Ökologischer Gemüsebau: Handbuch für Beratung und Praxis. Bioland, Verlag, Mainz: 25-26.
GUAR A.,ADHOLEYA A.2005.Diverse response of five ornamental plant species to mixed indigenous and single isolate arbuscular-mycorrhizal inocula in marginal soil amended
G. Falkowski, M. Koniarski, B. Matysiak 166
with organic matter. Journal of Plant Nutrition 28: 707-723.
HENDERSON-COLE J.C.,DAVIES F.T.1993. Drought response of low and high maintenance landscape roses. J. Environ. Hort. 11(2): 59-63.
JOOSTEN H., CLARKE D. 2002. Wise use of mires and peatlands – background and principles including a framework for decision-making. International mire conservation group and international peat society, Saarijärvi, Finland: 124-127.
LEE Y.J.,GEORGE E.2005.Contribution of mycorrhizal hyphae to the uptake of metal cations by cucumber plants at two lewels of phosphorus supply. Plant Soil 278:
361-370.
LINDERMAN T.G. 2000. Effects of mycorrhizas on plant tolerance to diseases, w: Ar-buscular mycorrhizas: physiology and function. Kapulnik Y., Douds D.D. (red.).
Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, The Netherlands: 345-365.
MATYSIAK B.2007.Ekofizjologiczne i agrotechniczne aspekty mikoryzacji różaneczników (Rhododendron sp.). Zesz. Nauk. Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa, Skierniewice.
Rozprawa habilitacyjna: 7-26.
NEUMANN E., GEORGE E. 2005. Does the percentage of arbuscular mycorrhizal fungi influence growth and nutrient uptake of a wild type tomato cultivar and a mycorrhiza-defective mutant, cultivated with roots sharing the same soil volume? New Phytologist 166: 601-609.
NOWAK J. 2004. Effect of arbuscular mycorrhizal fungi and organic fertilization on growth, flowering, nutrient uptake, photosynthesis and transpiration of geranium (Pe-largonium hortorum L.H. Bailey ‘Tango Orange’). Symbiosis 37: 259-266.
PERNER H., SCHWARZ D.,BRUNS C.,MÄDER P., GEORGE E. 2007. Effect of arbuscular mycorrhizal colonization and two levels of compost supply on nutrient uptake and flowering of pelargonium plants. Mycorrhiza 17: 467-474.
PHILLIPS J.M.,HEYMAN D.S.1970.Improved procedure for clearing roots nad staining parasitic and vesicular arbuscular mycorrhizal fungi for rapid assessment of infection.
Trans. Brit. Mycol. Soc. 55: 158-161.
RABBIE G.H. 2005. Contribution of arbuscular mycorrhizal fungus to red kidney and wheat plants tolerance grown in heavy metal-polluted soil. African Journal of Bio-technology 4(4): 332-345.
RYAN M.H.,ANGUS J.F.2003. Arbuscular mycorrhizae in wheat and field peat crops on a low P soil: increased Zn uptake but no increase in P-uptake or yield. Plant and Soil 250(2): 225-239.
RYNEK R.1992.On-farm composting handbook. IRAES, New York: 5 ss.
SÁINZ M.J., TABOADA-CASTRO M.T., VILARINA A. 1998. Growth, mineral nutrition and mycorrhizal colonization of red clover and cucumber plants grown in a soil amended with composted urban wastes. Plant and Soil 205: 85-92.
TROUVELOT A.,KOUGHT J.L., SODERSTROM B. 1986. Mesure du taux VA d’un systeme radiculaire. Recherche de metthodes d’estimation ayant une signification fonctionelle, w: Physiological and genetical aspects of mycorrhizae. Gianinazzi-Pearson V., Gianinazzi S. (red.), INRA, Paris: 217-221.
USHA K.,MATHEW R.,SINGH B.2005. Effect of three species of arbuscular mycorrhizal on bud sprout and ripening in grapevine (Vitis vinifera) cv. Perlette. Biol. Agric Hortic.
23: 73-83.
ZHANG Y.,GUO L.D.2007.Arbuscular mycorrhizal structure and fungi associated with
ZASTOSOWANIE EKOKOMPOSTU I SZCZEPIONEK ... 167 mosses. Mycorrhiza 17: 319-325.
Słowa kluczowe: endomikoryza, szczepionki mikoryzowe, kompost, Potentilla fruticosa
Streszczenie
Badano wpływ dwóch szczepionek endomikoryzowych (Endomix i Endorize-mix) oraz Eko-kompostu (0; 10 i 20% v/v) na wzrost krzewów pięciornika krzewiastego Potentilla fruticosa ‘Gold Drop’ uprawianych w pojemnikach oraz nawożonych nawozem mineralnym Osmocote Standard 5-6M (w dwóch dawkach: 1,5 oraz 3 gdm-3. Badania przeprowadzono w latach 2007-2008. W każdym sezonie wegetacyjnym oceniano wysokość roślin, masę wytworzonych pędów, liczbę kwiatów, stopień zasiedlenia systemu korzeniowego przez grzyby endomikoryzowe. Przeprowadzone badania wykazały, że krzewy pięciornika krzewiastego ‘Gold Drop’ uprawiane w podłożu z dodatkiem Eko-kompostu oraz szczepionek mikoryzowych szybciej uzyskują rozmiary handlowe, są wyższe, mają większą masę pędów oraz wcześniej zakwitają.
Najwyższy stopień zasiedlenia systemu korzeniowego przez grzyby endomikoryzowe obserwowano w drugim roku uprawy.
EFFECT OF ECOCOMPOST AND ENDOMYCORRHIZAL INOCULA ON GROWTH OF Potentilla fruticosa L. ‘GOLD DROP’
Grzegorz Falkowski, Michał Koniarski, Bożena Matysiak Research Institute of Pomology and Floriculture, Skierniewice
Key words: arbuscular mycorrhiza, mycorrhizal inocula, compost, Potentilla fruti-cosa
Summary
The experiment was conducted to evaluate the effect of two arbuscular mycorrhizal inocula (Endomix and Endorize-mix), compost (Eko-kompost) at rates: 0;
10; 20% v/v, on the growth of Potentilla fruticosa ‘Gold Drop’ cultivated in containers under two levels of mineral fertilization with Osmocote Standard 5-6M: 1.5 and 3 gdm-3. The experiment was conducted in 2007-2008. Every growing season plant height, fresh matter of shoots, number of flowers and root colonization by endomycorrhizal fungi were estimated. Shrubs of Potentilla fruticosa ‘Gold Drop’
cultivated in peat substrate with addition of Eko-kompost and inoculated with
cultivated in peat substrate with addition of Eko-kompost and inoculated with