Cele inicjatyw klastrowych

W obydwu raportach szwedzkich badaczy, wiele miejsca poświęcono celom IK. Cele IK mają znaczenie kardynalne, IK jest bowiem definiowana właśnie poprzez cele.

Badanie tak dużej liczby IK pozwoliło na uhierarchizowanie celów. Ich lista, rozpo-czynająca się od najczęściej wskazanego celu w ankiecie, przedstawia się następująco [Sölvell i in. 2003, s. 10] (tabela 6):

Tabela 6. Hierarchia celów inicjatyw klastrowych 1 Rozwój sieci powiązań międzyludzkich

2 Promocja ekspansji istniejących firm

3 Budowanie sieci powiązań pomiędzy firmami (sieciowanie) 4 Wspieranie wzrostu innowacyjności

5 Promocja innowacji i nowych technologii 6 Przyciąganie nowych firm i talentów do regionu 7 Tworzenie marki dla regionu

8 Promocja eksportu z klastra 9 Zapewnianie wsparcia biznesowego 10 Wywiad gospodarczy

11 Analiza trendów technologicznych 12 Zwiększanie świadomości firm o klastrze

13 Promowanie powstawania firm odpryskowych typu spin-off 14 Zapewnienie szkoleń technologicznych

15 Zapewnienie szkoleń menedżerskich

16 Rozpowszechnianie technologii w obszarze klastra 17 Doskonalenie procesów produkcyjnych

18 Lobbowanie na rzecz rozwoju infrastruktury

19 Przyciąganie bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) 20 Poprawa regulacji prawnych

21 Tworzenie inkubatorów przedsiębiorczości 22 Lobbowanie na rzecz dotacji

23 Badania i analizy klastra 24 Koordynacja zakupów

25 Prowadzenie prywatnych projektów infrastrukturalnych 26 Opracowanie standardów technicznych

27 Opracowywanie raportów dotyczących klastra 28 Zmniejszenie konkurencji w klastrze

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Sölvell i in. [2003, s. 10].

Każdy z celów na tej długiej liście odnosi się do pożytków, jakie mogą czerpać wszystkie przedsiębiorstwa prowadzące działalność w obszarze klastra. Nie ma tam celów, które przynosiłyby pożytki wyłącznie członkom organizacji klastrowej czy też jakiejkol-wiek ograniczonej grupie, do której nie wszystkie firmy lub organizacje działające w kla-strze mogą przynależeć. Są na liście cele, które mogą wydawać się ze sobą sprzeczne. Ekspansji istniejących firm może bowiem zagrażać przyciąganie firm zewnętrznych działa-jących w sektorze klastra, inkubowanie nowych lub firmy odpryskowe. Wzrost liczby ofe-rentów identycznych lub ekwiwalentnych dóbr raczej prowadzi do wzrostu konkurencji wewnętrznej niż do jej obniżenia. Ostatni ze wskazanych celów nie przypadkiem był naj-rzadziej wymieniany w ankiecie, ponieważ stoi on w sprzeczności z ideą klastra, zgodnie z którą konkurencja wewnętrzna jest raczej siłą napędową rozwoju klastra niż czynnikiem hamującym ten rozwój. Fakt, że ten cel w ogóle znalazł się na liście, należałoby raczej przypisać brakowi wiedzy członków tych IK, które ten cel wskazały, o siłach motorycz-nych klastra. Z drugiej strony, wiele z wymieniomotorycz-nych i wysoko uplasowamotorycz-nych na omawia-nej liście celów, to cele niełatwe do zaakceptowania przez lokalne przedsiębiorstwa, gdyż ich realizacja prowadzi właśnie do pojawienia się nowych konkurencyjnych firm w obsza-rze klastra. To z kolei dowodzi wysokiej świadomości tych IK, które te cele sformułowały. Na wynikowej liście są zatem cele, które mają przynieść pożytki wszystkim podmiotom funkcjonującym w obszarze klastra (nie wyłączając ostatniego punktu), a nawet całego re-gionu (bez ostatniego punktu), w którym klaster został zlokalizowany. To jeden z istotnych wyróżników inicjatywy klastrowej, polegający na tym, że nie podejmuje ona działań gene-rujących pożytki tylko dla zamkniętej grupy członków organizacji, lecz dostarcza korzyści także tym podmiotom, które w inicjatywie klastrowej nie uczestniczą, lecz prowadzą dzia-łalność w obszarze i w zakresie specjalizacji klastra oraz posiadają z pozostałymi podmio-tami relacje koopetycji np. wyłącznie w obszarze technologii.

Autorzy Zielonej księgi inicjatyw klastrowych zaproponowali sześć grup tematycz-nych dla usystematyzowania celów wynikających z badania:

• ekspansja klastra, • innowacje i technologia, • edukacja i szkolenia, • współpraca gospodarcza, • działania polityczne, • badania i sieciowanie.

Takie grupowanie celów nie wynika jednak z równomiernego rozkładu wskazanych w badaniu celów na tych sześć grup, lecz raczej z przewidywania przez badaczy potrzeb IK. Cele wskazane w badaniu nie rozkładają się bowiem równomiernie na tak zapropono-wanej mapie celów – rysunek 9. Punkty na tej tablicy odpowiadające poszczególnym celom zostały umieszczone w sektorze grupy celów. Takie rozmieszczenie punktów oznacza, że im bliżej środka znalazł się punkt symbolizujący wskazany cel, tym więcej respondentów wymieniło go w ankiecie. Wyrażone jest to także na procentowej skali promienistej. Naj-bardziej popularny cel – sieciowanie – wskazało około 80% respondentów. Najmniej popu-larnym jest obniżenie konkurencyjności, dlatego punkt tego celu jest położony niemal na obwodzie największego koła – ten cel został wskazany przez bardzo nieliczną grupę re-spondentów.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Sölvell i in. [2003, s. 36]. Rysunek 9. Tablica celów inicjatyw klastrowych

0% 50% 75% ekspansja klastra innowacje i technologia działania polityczne

współpraca gospodarcza edukacja i szkolenia badania i sieciowanie

Rozwój sieci powiązań międzyludzkich

Promocja ekspansji istniejących firm Sieciow anie

Wspieranie wzrostu innowacyjności^{Promocja innow acji i now ych technologii} Przyciąganie nowych firm i talentów do regionu Tw orzenie marki dla regionu

Promocja eksportu Wsparcie biznesow e

Wyw iad gospodarczy

Analiza trendów technologicznych Zwiększanie świadomości firm o klastrze

Promow anie pow staw ania fi rm odpryskow ych typu spin-off

Zapewnienie szkoleń technologicznych Zapewnienie szkoleń menedżerskich

Rozpow szechnianie technologii w obszarze klastra Doskonalenie procesów produkcyjnych Lobbow anie na rzecz rozwoju infrastruktury

Przyciąganie bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ)

Popraw a regulacji praw nych

Tworzenie inkubatorów przedsiębiorczości

Lobbow anie na rzecz dotacji Badania i analizy klastra

Koordynacja zakupów Pryw atne projekty infrastrukturalne

Opracowanie standardów technicznych Opracowywanie raportów dotyczących klastra

Ekspansja klastra

W tej grupie wyraźnie widać większe zainteresowanie rozwojem przedsiębiorstw lokalnych oraz promocją regionu niż przyciąganiem inwestycji zagranicznych i tworzeniem nowych przedsiębiorstw. 6 z 28 celów z listy znalazło się w tej grupie.

Innowacje i technologia

Gdyby dwa najbardziej popularne cele w tej grupie wyrazić nieco inaczej, mniej la-pidarnie – badania nad tworzeniem nowych technologii oraz wdrażanie innowacji – to ra-czej tę grupę należałoby nazwać celami badawczo-rozwojowymi, lecz w obszarze sektoro-wej specjalizacji klastra. Jest tam także doskonalenie procesów produkcyjnych oraz dyfuzja nowych technologii. Także w tej grupie jest 6 z 28 celów z listy.

Edukacja i szkolenia

Zaskakująco nisko, zdaniem autora, reprezentowana jest grupa celów związanych z podnoszeniem jakości kapitału ludzkiego w obrębie klastra. Zupełnie brak celów związa-nych z dostarczaniem na rynek pracy klastra specjalistów kształcozwiąza-nych w zlokalizowazwiąza-nych w klastrze placówkach edukacyjnych.

Współpraca gospodarcza

To grupa bliska tematycznie rozwojowi klastra. Wśród wymienionych tu celów do-minują te, które wiążą się z zapewnieniem wsparcia istniejącym w klastrze przedsiębior-stwom. Marginalne znaczenie ma redukcja konkurencji wewnętrznej oraz tworzenie grup zakupowych.

Działania polityczne

Dwa cele w tej grupie dotyczą infrastruktury. Z lokalizacji punktów, które te cele oznaczają, wobec środka tablicy, wynika, że środowiska klastrowe oczekują inwestycji infrastrukturalnych raczej od czynników publicznych niż od prywatnych inwestorów. War-te podkreślenia jest także, że stosunkowo małe jest zainWar-teresowanie IK dotacjami.

Badania i sieciowanie

Wskazanie potrzeby sieciowania zarówno w obrębie kontaktów personalnych, jak również relacji pomiędzy podmiotami w klastrze dowodzi, że IK dostrzegają korzyści z funkcjonowania w obrębie klastra, wskazują także na konieczność zwiększania świado-mości funkcjonowania w klastrze. Mniejsze jest zainteresowanie badaniem i

publikowa-niem wyników badań klastra. Z kwalifikacji celów do tej grupy tematycznej wynika, że autorzy mieli na myśli badania ekonomicznego kontekstu klastra, a nie te związane z jego rozwojem technologicznym.