Wnioski

Duża liczba organizacji klastrowych nie idzie w parze z istnieniem środowisk go-spodarczych, w których można jednoznacznie wskazać obydwa elementy systemu „klaster – organizacja klastrowa”. Nie można dopasować mapy klastrów do mapy organizacji kla-strowych, ponieważ badania identyfikujące klastry w Polsce są nieaktualne i niekompletne. Powszechne jest utożsamianie klastra i organizacji klastrowej, a to skutkuje brakiem zainte-resowania koordynatorów klastrów klastrami. Wiele organizacji, określających się jako klastrowe, tworzy struktury zamknięte, podejmujące zadania przynoszące korzyści wyłącz-nie swoim członkom. Fundusze wsparcia są motywacją do tworzenia takich organizacji, a zdobywanie tych funduszy rekomendowane jest nawet jako cel strategiczny. Trwałość tych organizacji uzależniona jest od pozyskiwania kolejnych funduszy i realizowania pro-jektów zgodnych z zasadami programów wsparcia. To obraz patologiczny, lecz niestety powszechny. Wytworzyła się jednak także grupa organizacji, które chociaż nie przeprowa-dziły identyfikacji klastra, to rozpoznały potrzeby środowisk reprezentowanych w organi-zacji klastrowej, zgodnie z tym rozpoznaniem określiły cele organiorgani-zacji i podjęły ich reali-zację. W dużej mierze działania te były i są finansowane lub dofinansowane ze środków

wsparcia. Programy wsparcia, a także rozpowszechniana przez PARP, MG (obecnie także MR) i urzędy marszałkowskie, środowisko akademickie oraz instytucje otoczenia biznesu i inne źródła, wiedza okazała się wystarczająca, aby wiele organizacji klastrowych podjęło działania integrujące środowiska potrójnej helisy, organizowało szkolenia i doradztwo, promocję klastra i regionu oraz możliwości ekspansji firm na rynki zewnętrzne i inne łania sprzyjające rozwojowi klastra. Organizatorem lub inspiratorem większości tych dzia-łań na poziomie kraju jest PARP, który w różny sposób ewidencjonuje organizacje kla-strowe, zapraszając je do badań, wydając katalogi, wskazując ich dobre praktyki lub wprost publikując ewidencję tych organizacji, które spełniają zaproponowane przez PARP stan-dardy zarządzania klastrem. W tych działaniach PARP-u powtarzają się nazwy kilkunastu organizacji, które funkcjonują nieprzerwanie od wielu lat i zbudowały swoją markę oraz osiągnęły znaczny poziom profesjonalizmu. Zbudowały one także wartościowe relacje z innymi organizacjami w kraju i za granicą. Organizacje te są również stałymi beneficjen-tami programów wsparcia – finansowego oraz kompetencyjnego poprzez dostęp do zaso-bów wiedzy.

Polityka gospodarcza bazująca na klastrach oznacza więc politykę bazującą na tych właśnie powyżej scharakteryzowanych organizacjach. Jej oddziaływanie na klastry jest więc zależne od tego czy organizacja będąca instrumentem realizacji tej polityki posiada związki z klastrem czy też jest tylko zamkniętą strukturą sieciową sprawnie realizującą dofinansowane projekty. Z obserwacji dynamiki realizacji działań skierowanych na klastry w wielkopolskim i krajowym programie operacyjnym, szczególnie w zakresie działania 5.1 POIG, wynika, że w tak określonych warunkach formalno-prawnych instytucja finansująca nie jest w stanie tak ukierunkować wsparcia, aby otrzymały je klastry za pośrednictwem związanej z nimi organizacji klastrowej. Nie wynika to z braku wiedzy specjalistycznej z obszaru klastrów w tych instytucjach, lecz z konieczności realizacji budżetu alokowanego do tych programów.

Osobnym zagadnieniem jest skorelowanie polityki klastrowej i polityki innowacyj-nej. W kolejnych edycjach badań benchmarkingowych powtarza się rekomendacja zwięk-szenia współpracy środowiska przedsiębiorstw ze środowiskiem badawczym oraz realiza-cja wspólnych projektów. Dostępność partnerów ze sfery B+R sprzyja proinnowacyjnym działaniom przedsiębiorstw. Przedsiębiorstwa zlokalizowane w centrum regionu, które jest także siedzibą niemal wszystkich ośrodków badawczych, zdecydowanie częściej korzystały ze środków wsparcia na realizację projektów wdrażających innowacje. Zostało to

zaobser-wowane w oparciu o rozkład geograficzny przedsiębiorstw, które były beneficjentami w programach wsparcia mikroprzedsiębiorstw i MŚP. Spośród dwunastu wielkopolskich organizacji klastrowych zaewidencjonowanych przez PARP [Buczyńska i in. 2016, s. 75-76] aż dziesięć jest zlokalizowanych poza Poznaniem, a tyko dwie w Poznaniu. Organiza-cje klastrowe, które w naturalny sposób stanowią łącznik pomiędzy sferą nauki i przedsię-biorstw, mogą zrealizować rekomendację współpracy tych sfer, o ile rzeczywiście będą posiadały partnerów lub członków w obydwu środowiskach potrójnej helisy.

Wobec przytoczonych wniosków wynikających z analizy programów wsparcia ukierunkowanych na rozwój klastrów w Polsce i Wielkopolsce, nasuwa się konkluzja ogól-na dotycząca hipotezy H2. Instytucje wsparcia nie rozpozogól-nały potrzeb klastrów, ponieważ zupełnie nie zajmują się klastrami lecz organizacjami, które określają się jako klastrowe. Wynikające z programów wsparcia regulaminy konkursów o pozyskanie wsparcia nie wy-magają od wnioskodawców pokazania związków z klastrami rzeczywistymi. Oznacza to, że należy odrzucić hipotezę H2.

Podsumowanie

Badania skupisk w polskiej gospodarce, wykonane także przez badaczy spoza Pol-ski, pokazują istnienie wielu potencjalnych klastrów. 16% ogółu zatrudnionych w Polsce pracuje w przedsiębiorstwach funkcjonujących w tych skupiskach. Można więc postawić wniosek, że taka struktura gospodarki sprzyja wykorzystaniu klastrów w strategiach rozwo-jowych. Instrumenty wsparcia wykorzystywane na poziomie kraju i Wielkopolski (podob-nie jest w wielu innych regionach kraju) (podob-nie ograniczają się wyłącz(podob-nie do udzielania dota-cji, lecz także obejmują wsparcie wiedzą.

Z przedstawionego w rozdziale materiału wynika, że największą wadą systemu wsparcia jest brak rozpoznania potrzeb klastrów, a nawet samych klastrów przez instytucje finansujące oraz tworzące strategie rozwojowe. Programy wsparcia nie odnoszą się do or-ganizacji klastrowych, lecz znacznie ogólniej – do struktur sieciowych, powiązań koopera-cyjnych, a nawet incydentalnych porozumień przedsiębiorstw. Chociaż są promowane jako wsparcie klastrów, są wykorzystywane przez beneficjentów, którzy nie muszą wykazać się jakimikolwiek związkami z rzeczywistym klastrem. To przyczyna małej skuteczności

Rozdział 4: Identyfikacja i charakterystyka klastra