Zidentyfikowane skupiska a inicjatywy klastrowe w Wielkopolsce

W tabeli 13 wskazane zostały wielkopolskie skupiska, które oznaczone zostały w ewidencji EOK przynajmniej jedną gwiazdką. Warto przyjrzeć się inicjatywom klastro-wym dedykowanym tym skupiskom.

Wielkopolskie skupiska trzygwiazdkowe:

• Sektor producentów odzieży – skupisko oznaczone trzema gwiazdkami, więc spełniają-ce wszystkie trzy kryteria: rozmiaru, specjalizacji i konspełniają-centracji. Autorowi nie jest zna-na inicjatywa klastrowa, która zostałaby utworzozna-na w sektorze odzieżowym w Wielko-polsce, nie było też wcześniejszych prób założenia IK w tym sektorze, która byłaby już nieaktywna.

• W sektorze armatury budowlanej powstała IK, która jest także zarejestrowania w porta-lu EOK. Jest to Pleszewski Klaster Kotlarski. To najstarsza wielkopolska IK posiada bardzo interesujące wyniki, w szczególności stworzenie wspólnego produktu. Tym produktem jest kocioł grzewczy, który powstał we współpracy grupy inicjatywnej, wy-dzielonej ze stowarzyszenia w formie spółki prawa handlowego, z partnerami ze sfery B+R. Prawo własności rozwiązań zastosowanych w produkcie stało się jednym z większych problemów IK i, zdaniem autora, może stanowić barierę wejścia do orga-nizacji dla przedsiębiorstw spoza grupy inicjatywnej. Ważne jest jednak dostrzeżenie faktu, że w zidentyfikowanym skupisku powstała IK. Jest to jednak zdecydowanie sku-pisko lokalne obejmujące okolice Pleszewa, a nie regionalne. Nie mogło więc ono istotnie wpłynąć na wyniki analiz ilościowych EOK. Drugą organizacją w tym sektorze jest Stowarzyszenie Przetwórców Szkła Budowlanego. Powołało ono organizację, którą na potrzeby realizacji projektu nazwało Klaster Przetwórców Szkła Budowlanego. Za-równo stowarzyszenie, jak i organizacja Klaster Przetwórców Szkła Budowlanego, zrzeszają podmioty z kilku regionów Polski.

• W sektorze przetwórstwa żywności sytuacja jest bardzo dynamiczna. Pomimo że żadna IK nie zarejestrowała się w portalu EOK, to jest ich w regionie kilka w różnych lokali-zacjach. Można zastanawiać się czy mamy do czynienia z kilkoma skupiskami, czy też jest to jedno regionalne lub jeszcze większe – ponadregionalne skupisko, na bazie któ-rego powstało kilka IK. W Poznaniu działa kilka organizacji o charakterze izb gospo-darczych, które powiązane są z tym skupiskiem. Od wielu lat funkcjonują w Poznaniu:

Wielkopolska Gildia Rolno-Ogrodnicza, Wielkopolska Izba Rolnicza, Wielkopolska Regionalna Izba Rolno-Przemysłowa, Krajowa Izba Producentów Drobiu i Pasz w Poznaniu, Wielkopolska Izba Gastronomii, Izba Producentów i Handlowców Roślin Ozdobnych – Biuro Kwiatów Polska, Wielkopolska Regionalna Izba Rolno-Przemysłowa, a także wiele regionalnych grup producentów rolnych, których Jankow-ska i in. [2009, s. 115-139] wymieniają 79 oraz grupy i organizacje producentów wa-rzyw wymienionych w tej samej publikacji w liczbie 16. Jedną z pierwszych IK był Klaster Spożywczy powołany przez Wielkopolską Regionalną Izbę Rolno-Przemysłową w Poznaniu. Inicjatywa nie została podjęta przez środowisko gospodar-cze. Potem powstało jeszcze kilka innych: Wielkopolski Klaster Spożywczy powołany przez Polską Izbę Gospodarczą Importerów, Eksporterów i Kooperacji z Poznania; FI-NET (Food Industry FI-NETwork) – inicjatywa Wielkopolskiej Gildii Rolno-Ogrodniczej, Wielkopolskiej Izby Rolno-Przemysłowej i Instytutu Logistyki i Magazynowania; Re-gionalny Innowator Branży Spożywczej – organizacja w formie spółki prawa handlo-wego zrzeszająca przedsiębiorstwa sektora, instytucje otoczenia biznesu i jednostki ba-dawczo-rozwojowe; Klaster Spożywczy Południowej Wielkopolski utworzony przez Regionalną Izbę Gospodarczą w Kaliszu; stowarzyszenie Bioregion oraz Klaster Spo-żywczy „Leszczyńskie Smaki” koordynowany przez Leszczyńskie Centrum Biznesu w Lesznie. Mamy więc do czynienia ze zidentyfikowanym skupiskiem i z bardzo wielo-ma organizacjami, częściej jednak o charakterze powiązania kooperacyjnego niż inicja-tywy klastrowej, tzn. działającej na rzecz swoich członków.

Wielkopolskie skupiska dwugwiazdkowe:

• Sektor producentów mebli w ewidencji EOK otrzymał dwie gwiazdki. W tym sektorze także nie brakuje inicjatyw. Pierwszą IK w tym sektorze był Wielkopolski Klaster Me-blarski. W Strategii Rozwoju Wielkopolskiego Klastra Meblarskiego, Kalupa [2007, s. 14] wskazuje 5 cech Wielkopolski warunkujących istnienie klastra meblarskiego: liczne firmy meblarskie, tradycja meblarska, dostępność rynku odbiorców (możliwość eksportu do Niemiec), istnienie wyższych uczelni związanych z branżą meblarską i Poznań jako siedziba wyższych uczelni i instytutów. Kalupa lokalizuje rdzeń tego kla-stra w Swarzędzu, położonym około 10 km na wschód od Poznania [2007, s. 12]. Ko-ordynatorem Wielkopolskiego Klastra Meblarskiego była Wielkopolska Agencja Roz-woju Przedsiębiorczości. Organizacja klastrowa przestała funkcjonować po

zakończeniu projektu finansowanego ze środków UE. Kolejną inicjatywę w tym sekto-rze koordynuje Wielkopolska Izba Psekto-rzemysłowo-Handlowa w Poznaniu z inicjatywy jednej z firm branży meblarskiej położonej po przeciwnej stronie Poznania niż Swa-rzędz, w miejscowości Wysogotowo – około 10 km na zachód od Poznania. IK przyjęła nazwę Wielkopolski Klaster Mebel Design – nie jest ona kontynuacją projektu WARP. Warto zauważyć, że koordynatorami obydwu IK są instytucje zlokalizowane w Pozna-niu, budujące zaplecze naukowe w oparciu o te same uczelnie i instytuty. Nie ma wąt-pliwości, że Wielkopolski Klaster Meblarski i Klaster Meblarski Mebel Design to IK działające na rzecz tego samego klastra. Lokalną IK podjął także Cech Stolarzy Swa-rzędzkich, który rozpoczął swą działalność w 1953 r. jako Cech Rzemiosła w Swarzę-dzu. W 2012 r. Cech zrealizował projekt dofinansowany z POIG 5.140 już jako koordy-nator klastra.

• W sektorze producentów maszyn ciężkich EOK zidentyfikowało w Wielkopolsce sku-pisko dwugwiazdkowe. Gwiazdki zostały przyznane za specjalizację i koncentrację. Autorowi nie są jednak znane inicjatywy utworzenia organizacji klastrowej w tym sek-torze. Zaledwie 5 regionów w Polsce otrzymało gwiazdki w sektorze producentów ma-szyn ciężkich, przy czym tylko na Śląsku zatrudnienie w tym sektorze przekroczyło 10 000. Uzyskanie gwiazdek za dominację na rynku pracy i specjalizację niesie infor-mację o dużym znaczeniu tego skupiska dla gospodarki Wielkopolski.

• W sektorze oświetlenia i urządzeń elektrycznych sytuacja jest bardzo podobna. EOK wskazało w Polsce tylko 7 regionów posiadających takie skupisko. W żadnym re-gionie wielkość zatrudnienia w sektorze nie przekroczyła 10 000. Wielkość zatrudnie-nia jest największa właśnie w Wielkopolsce. Tylko w Wielkopolsce i na Dolnym Ślą-sku Ślą-skupiska posiadają obie gwiazdki. Podobnie jak w sektorze producentów maszyn ciężkich, autorowi nie są znane inicjatywy utworzenia organizacji klastrowych i po-dobnie, wobec dominacji na rynku pracy i specjalizacji, jest to ważny sektor w gospo-darce regionu.

Wielkopolskie sektory jednogwiazdkowe:

• W sektorze budownictwa zatrudnienie we wszystkich regionach Polski wyraźnie prze-kroczyło 10 000. We wszystkich regionach jedyna gwiazdka została przyznana za

ziom zatrudnienia. Nie oznacza to więc ponadnormatywnej koncentracji tego sektora w którymkolwiek regionie, a jedynie dużą jego popularność wynikającą z dużego zapo-trzebowania na usługi budowlane w całej Polsce. Budownictwo nie wyróżnia Wielko-polski pośród innych regionów Polski. Tym niemniej w regionie są aktywne dwie IK związane z sektorem budownictwa. Jedną jest Leszczyński Klaster Budowlany – inicja-tywa odgórna koordynowana przez Miasto Leszno. Wcześniej Wielkopolska Izba Bu-downictwa (WIB) podjęła próbę zbudowania IK w sektorze buBu-downictwa. Organizacja klastrowa koordynowana przez WIB nosi nazwę Wielkopolski Klaster Zaawansowa-nych Technologii Budownictwa TECH-BUD-WIB.

• Sektor edukacji i nauki. Wielkopolskę oznaczono jedną gwiazdką za wielkość zatrud-nienia. Gwiazdkę w kategorii zatrudnienia ma jeszcze siedem innych regionów w Polsce. Na dziewięć oznaczonych gwiazdkami regionów tylko łódzkie, Dolny Śląsk i Wielkopolska nie mają gwiazdek w innych kategoriach, tj. za dominację na rynku pracy i specjalizację. Nie jest to więc istotna informacja o skupiskach w sektorze edu-kacji w tych regionach, ponieważ są to duże regiony. Tym niemniej w Wielkopolsce działa IK o nazwie Poznański Klaster Edukacyjny. Jest to projekt realizowany przez Miasto Poznań, którego liderem jest zespół placówek edukacyjnych o nazwie Poznań-skie Centrum Edukacji Ustawicznej i Praktycznej. Powstała także jeszcze inna inicja-tywa, której jednak nie można nazwać inicjatywą klastrową zogniskowaną na klastrze gospodarczym. Jest to platforma współpracy, której celem jest skupienie informacji o najważniejszych bibliotecznych zasobach prawno-ekonomicznych. Powstała ona przy Bibliotece Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu i przyjęła nazwę Klaster EKONLEX. O ile warto pogłębić badania identyfikacyjne klastra edukacyjnego, to EKONLEX, chociaż to interesujące przedsięwzięcie, to jednak, jak już zostało powie-dziane powyżej, zupełnie nie związane z klastrem gospodarczym.

• W sektorze usług finansowych wszystkie regiony Polski otrzymały jedną gwiazdkę. Większe regiony, m.in. Wielkopolska, uzyskały gwiazdkę za zatrudnienie w sektorze. Nie jest więc to informacja wyróżniająca Wielkopolskę pod względem koncentracji te-go sektora w regionie. Autorowi nie jest znana IK utworzona w tym sektorze w Wielkopolsce.

• Sektor biżuterii i metali szlachetnych w Wielkopolsce otrzymał jedną gwiazdkę, pomi-mo stosunkowo małej wielkości zatrudnienia – 1551. Poza Wielkopolską jeszcze tylko mazowieckie skupisko otrzymało i to aż dwie gwiazdki, także przy niewielkim

zatrud-nieniu – 2620. Jest to istotna informacja o możliwym skupisku w Wielkopolsce w tym sektorze. Autorowi nie jest znana wielkopolska IK w sektorze biżuterii i metali szla-chetnych.

• Sektor paliwowy w Wielkopolsce na tle kraju wygląda również bardzo interesująco. EOK oznaczyło gwiazdkami zaledwie trzy regiony Polski w tym sektorze. To oczywi-ście Śląsk, który otrzymał wszystkie trzy gwiazdki z zatrudnieniem przekraczającym 47 tys. Interesujące są jednak także dwa pozostałe regiony. To Małopolska, która przy za-trudnieniu niespełna 3,5 tys. otrzymała dwie gwiazdki, i właśnie Wielkopolska ozna-czona gwiazdką pomimo zatrudnienia na poziomie 2,8 tys. Autorowi nie jest znana wielkopolska IK w tym sektorze.

W oparciu o powyższe spostrzeżenia należałoby podjąć badania identyfikujące klastry wielkopolskie w sektorach wskazanych w komentarzach jako interesujące.