Wsparcie aktywności innowacyjnej przedsiębiorstw w Wielkopolsce

Jednym z najważniejszych zadań organizacji klastrowej jest pomoc przedsiębior-stwom we wdrażaniu innowacji. Przedsiębiorcy zwykle oczekują, że ta pomoc będzie miała formę wsparcia finansowego, tymczasem inicjatywa klastrowa nie dysponuje finansowymi środkami wsparcia. Zdaniem autora, inicjatywa klastrowa powinna podejmować właśnie działania „miękkie” jak: szkolenia, doradztwo czy też budowanie relacji pomiędzy aktora-mi klastra, w szczególności poaktora-między sferą nauki i sferą przedsiębiorstw. Innowacyjne inwestycje przedsiębiorstw nie muszą być finansowane wyłącznie ze środków własnych, inicjatywa klastrowa może pomóc przedsiębiorstwom w pozyskaniu finansowania inwesty-cji ze środków wsparcia (np. ze środków Unii Europejskiej) lub może wskazać partnera spośród instytucji finansowych, które także są aktorami klastra. Inicjatywa klastrowa może

więc udzielić przedsiębiorstwu wsparcia w postaci wiedzy lub umożliwienia pozyskania partnerów. Z doświadczeń autora jako koordynatora klastra wynika, że często konieczne jest także rozbudzenie i rozpoznanie potrzeb innowacyjnych – dotyczy to zwłaszcza mikro-przedsiębiorstw.

Wsparcie finansowe stanowi bardzo ważny czynnik motywujący pojedyncze przed-siębiorstwo. Z poziomu mezoekonomicznego – gospodarki regionu – znaczenie wsparcia finansowego jest już znacznie mniejsze. Tym większego znaczenia nabierają kompetentne instytucje oferujące przedsiębiorcom wsparcie wiedzą specjalistyczną i możliwość pozy-skania partnerów lub nowych rynków, jak organizacje klastrowe.

W tabeli 20 zostały zestawione liczby projektów realizowanych przez wielkopolskie mikroprzedsiębiorstwa zlokalizowane w centrum regionu, w bliskim sąsiedztwie centrum oraz dalej niż 20 km od centrum, z dofinansowaniem z WRPO na lata 2007-2013 w Dzia-łaniu 1.1. Rozwój mikroprzedsiębiorstw.

Tabela 20. Liczba projektów realizowanych ze wsparciem WRPO w Działaniu 1.1. Rozwój mikroprzedsiębiorstw, w latach 2007-2013, przez wielkopolskie mikroprzedsiębiorstwa,

w zależności od odległości od centrum regionu

Lokalizacja Liczba projektów Procentowo

W promieniu 20 km od centrum Poznania 134 47,5%

w tym w granicach administracyjnych Poznania 105 41,2%

Poza promieniem 20 km od centrum Poznania 121 52,5%

Łącznie 255 100,0%

Źródło: opracowanie własne na podstawie http://www.wrpo.wielkopolskie.pl/index.php/lista-beneficjentow/lista-beneficjentow-wrpo (dostęp: luty 2014)

W tabeli 21 zostały zestawione liczby projektów realizowanych przez wielkopolskie przedsiębiorstwa kategorii MŚP zlokalizowane w centrum regionu, bliskim sąsiedztwie centrum oraz dalej niż 20 km od centrum, z dofinansowaniem z WRPO na lata 2007-2013 w Działaniu 1.2. Wsparcie rozwoju MŚP.

Tabela 21. Liczba projektów realizowanych ze wsparciem WRPO w Działaniu 1.2. Wsparcie rozwoju MŚP, w latach 2007-2013, przez wielkopolskie MŚP, w zależności od odległości

od centrum regionu

Lokalizacja Liczba projektów Procentowo

W promieniu 20 km od centrum Poznania 369 37,0%

w tym w granicach administracyjnych Poznania 229 22,9%

Poza promieniem 20 km od centrum Poznania 629 63,0%

Łącznie 998 100,0%

Źródło: opracowanie własne na podstawie http://www.wrpo.wielkopolskie.pl/in-dex.php/lista-beneficjentow/lista-beneficjentow-wrpo (dostęp: luty 2014)

Skomentowanie danych zawartych w tabelach 20 i 21, wymaga przedstawienia roz-kładu wielkopolskich przedsiębiorstw w zależności od kategorii ich wielkości. Informacje te zostały zestawione w tabeli 22.

Tabela 22. Rozkład przedsiębiorstw w Wielkopolsce z uwzględnieniem podregionu miasto Poznań Kategoria przedsiębiorstw \ Lokalizacja Poznań Wielkopolska Poznań/Wlkp. Mikroprzedsiębiorstwa (zatrudnienie 0 – 9) 97 681 368 601 26,5% Przedsiębiorstwa małe (zatrudnienie 10 – 49) 3 956 15 832 25,0% Przedsiębiorstwa średnie (zatrudnienie 50 – 249) 711 3 104 22,9% Przedsiębiorstwa duże (zatrudnienie 250 – 999) 134 366 36,6% Przedsiębiorstwa duże (zatrudnienie 1000 i więcej) 31 74 42,0%

Łącznie 102 513 387 977 26,4%

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego dotyczące 2013 r.

Niemal połowa, bo aż 47,5% mikroprzedsiębiorstw (tabela 20), które skorzystały z dofinansowania WRPO, z działania 1.1, dedykowanego wyłącznie mikroprzedsiębior-stwom zlokalizowanych jest w promieniu 20 km od centrum regionu, gdzie znajdują się prawie wszystkie wielkopolskie instytucje badawczo-rozwojowe. W administracyjnych granicach Poznania odsetek ten wyniósł 41,2%. 255 projektów zrealizowanych przez 253 mikroprzedsiębiorstwa w siedmioletnim okresie budżetowym na lata 2007-2013, to jak na łączną liczbę 348 601 wielkopolskich mikroprzedsiębiorstw oznacza, że z działania 1.1 WRPO skorzystało nie więcej niż 0,07%, czyli jedna na 1457 mikrofirm, a w samym Po-znaniu niespełna 0,11%, czyli jedna z 939 firm.

W kategorii MŚP zrealizowano znacznie więcej projektów, ponieważ na działanie 1.2 alokowano też znacznie więcej środków. Wartość średnia projektów realizowanych w działaniu 1.2 wynosiła 1 567 794,35 zł przy średnim dofinansowaniu 691 537,26 zł. To wyższe wartości niż w działaniu 1.1, w którym średnia wartość projektu to 285 645,56 zł, a dofinansowania 136 830,39 zł. Należy także dodać, że o wsparcie w działaniu 1.2 WRPO mogły także aplikować mikroprzedsiębiorstwa. Tu także, co pokazuje tabela 21, w promie-niu 20 km od centrum zrealizowanych zostało bardzo wiele, bo aż 37,0% projektów (w samym Poznaniu 22,9%) w działaniu dedykowanym innowacyjnym inwestycjom MŚP. Wpływ tych projektów na innowacyjność regionu jest niewątpliwie większy niż działania 1.1 WRPO. Interesujące jest spostrzeżenie, że wielu beneficjentów realizowało projekty dofinansowane z działania 1.2 WRPO dwu-, trzy-, a nawet czterokrotnie. Tak więc, aby ustalić liczbę beneficjentów, od ilości 998 projektów należy odjąć 90 realizowanych po raz drugi przez tę samą firmę, 24 z powodu 12 przedsiębiorców, którzy zrealizowali trzy

dofi-nansowane projekty oraz 6 z powodu dwóch przedsiębiorstw (jedno z Poznania i jedno z Rawicza), którzy czterokrotnie otrzymali wsparcie w działaniu 1.2. Ostatecznie 998 pro-jektów zrealizowało 878 wielkopolskich MŚP spośród wszystkich 387 537, co stanowi 0,23%, czyli jedna na 441 firm skorzystała ze wsparcia finansowego w Działaniu 1.2. Wsparcie rozwoju MŚP z WRPO. W samym Poznaniu to było 229 projektów zrealizowa-nych przez 205 przedsiębiorstw spośród 102 348 MŚP, co stanowi 0,20%, więc jedno na 499 przedsiębiorstw.

W skali mikroekonomicznej 1131 wielkopolskich MŚP otrzymało znaczące wspar-cie, które podniosło innowacyjność tych przedsiębiorstw. W skali regionu jest to 0,29%, czyli jedna na 343 firmy. W latach 2007-2012 wzrosła liczba wielkopolskich przedsię-biorstw kategorii MŚP. Dostrzegalny jest przyrost liczby przedsięprzedsię-biorstw zarówno w ob-szarze administracyjnym Poznania, jak i poza jego granicami. Pokazuje to rysunek 14. Względny przyrost w Poznaniu wyniósł 12,12%, a poza jego granicami 9,48%.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS www.stat.gov.pl (dostęp: luty 2014 r.) Rysunek 14. Dynamika zmian liczby wielkopolskich przedsiębiorstw kategorii MŚP

w latach 2007-2012.

Wielkopolskie przedsiębiorstwa nie posiadają równych warunków rozwoju. Cen-trum regionu, jako siedziba większości ośrodków badawczo-rozwojowych, stwarza przed-siębiorstwom sprzyjające warunki. Paradoksalnie, różnice te pogłębia Wielkopolski Regio-nalny Program Operacyjny na lata 2007-2013. Ujednolicanie wniosków dla całej kategorii MŚP nie jest uprawnione. Pokazane zostało powyżej, że małe i średnie przedsiębiorstwa skuteczniej od mikroprzedsiębiorstw absorbują wsparcie unijne, a nawet dostrzegalna jest specjalizacja niektórych firm w ich pozyskiwaniu, albowiem spośród 1 131

przedsię-biorstw, które pozyskały finansowe wsparcie na rozwój z WRPO, 90 uzyskało je dwukrot-nie, 12 – trzykrotdwukrot-nie, a 2 aż czterokrotnie. Zrównoważenie dostępu przedsiębiorstw wiel-kopolskich do instytucji badawczo-rozwojowych zwiększyłoby szansę na realizację przed-sięwzięć innowacyjnych mikroprzedsiębiorstwom zlokalizowanych poza Poznaniem. Lokalne organizacje klastrowe, zwłaszcza te spoza centrum regionu, mogą więc być do-brym narzędziem równoważącym warunki rozwoju przedsiębiorstw.

W gospodarce opartej na wiedzy bardzo istotne jest uczestnictwo środowisk naukowo-badawczych w procesach gospodarczych, w szczególności w działalności inno-wacyjnej przedsiębiorstw. Organizacje klastrowe są skutecznym ogniwem łączącym naukę z gospodarką przez tworzenie systemu klastrowego, w którym uczestniczą instytucje ze środowisk potrójnej helisy – gospodarka, nauka i administracja. Zdecydowanie łatwiej jest tworzyć te relacje organizacjom zlokalizowanym w miastach będących siedzibami uniwer-sytetów, jakim w Wielkopolsce jest Poznań. Im dalej od stolicy regionu, tym trudniej prze-biegają procesy innowacyjne.