Przedstawione wcześniej rozważania prowadzą do wniosku, że wysoka inteligencja emocjonalna może się przyczyniać do zmniejszenia intensyw-ności negatywnych przeżyć emocjonalnych. gwoli ścisłości należy jednak dodać, że są badacze, którzy uważają, że duże nasilenie niektórych kom-ponentów inteligencji emocjonalnej, np. zdolności spostrzegania własnych emocji, może nasilać wrażliwość na stresy życia codziennego (ciarrochi, deane, anderson, 2002). Rola inteligencji emocjonalnej jako modyfikatora intensywności przeżyć stresowych i podatności na nie jest jednym z tych zagadnień, które niewątpliwie wymagają eksploracji empirycznej.
Problematykę tę podjęła małgorzata grądzka (2009), która zajmowała się związkiem między inteligencją emocjonalną a siłą doznań stresu infor-macyjnego. Stres informacyjny to szczególny rodzaj stresu, definiowany jako „zespół doznań towarzyszących niemożności bieżącego opracowania informacji oraz integrowania ich z dotychczasową wiedzą jednostki” (ledzińska, 2002, s. 27). dotyczy on dyskomfortu w sferze poznawczo--emocjonalnej na skutek natłoku danych i szybkiego tempa ich transmisji. Przebadano 100 aktywnych zawodowo osób z wykształceniem wyż-szym w wieku od 25 do 44 lat. inteligencja emocjonalna była mierzona kwestionariuszem PKie, a natężenie stresu informacyjnego Kwestionariu-szem Stresu Informacyjnego (KSi), autorstwa marii ledzińskiej. narzędzie to pozwala mierzyć trzy aspekty stresu informacyjnego. na każdy z nich składa się zaś po trzy wymiary, co daje łącznie 9 podskal. Stres związany z odbiorem informacji (na informacyjnym wejściu) mierzony jest skalami: trudności w koncentrowaniu uwagi, trudności w selekcjonowaniu infor-macji, trudności w planowaniu uczenia się. Stres związany z ich umysłową obróbką (przetwarzaniem wewnętrznym) mierzą skale: trudności
w prze-kształcaniu informacji w wiedzę, trudności w integrowaniu bieżących informacji z dotychczasową wiedzą, dyskomfort związany z poczuciem dezaktualizowania się wiedzy. Stres związany z przypominaniem sobie i wykorzystywaniem informacji (na informacyjnym wyjściu) określany jest przy użyciu skal: trudności w ocenie stanu własnej wiedzy, trudności w przypominaniu sobie potrzebnych informacji, trudności w wykorzy-stywaniu informacji w codziennym życiu.
zależności między wskaźnikami inteligencji emocjonalnej i stresu informacyjnego zamieszczone zostały w tabeli 23.
Tabela 23
Korelacje między inteligencją emocjonalną a natężeniem stresu informacyjnego (N = 100)
Skala Ogólna IE Akceptowanie emocji Empatia Kontrola emocji Rozumienie emocji
Ogólne natężenie stresu –0,37** –0,31** n.i. –0,41** –0,51**
Informacyjne wejście – WO –0,37** –0,38** n.i. –0,38* –0,51**
Koncentracja uwagi –0,24* –0,23* n.i. –0,33** –0,40**
Selekcja informacji –0,44** –0,41** n.i. –0,41** –0,52**
Planowanie uczenia się –0,24* –0,25* n.i. –0,21* –0,36*
Przetwarzanie wewn. – WO –0,32** –0,22* n.i. –0,34** –0,42**
Transformacja informacji –0,28** –0,31** n.i. –0,24* –0,41**
Integracja danych n.i. n.i. n.i. n.i. –0,28**
Poczucie dezaktualizacji wiedzy –0,30** n.i. n.i. –0,38** –0,35**
Informacyjne wyjście – WO –0,34* –0,25* n.i. –0,40** –0,45**
Ocena własnej wiedzy –0,21* n.i. n.i. –0,29** –0,29**
Trudności przypominania –0,31* –0,25* n.i. –0,28** –0,38**
Wykorzystywanie danych –0,30* –0,23* n.i. –0,39** –0,43**
Adnotacja. WO – wynik ogólny w danej skali. *p < 0,05; **p < 0,01.
Przedstawione w tabeli wyniki wskazują, że istnieje związek między ogólnym natężeniem stresu informacyjnego a wszystkimi, oprócz empatii, wskaźnikami inteligencji emocjonalnej. Korelacje są ujemne, co oznacza, że im niższa inteligencja emocjonalna, tym większe natężenie stresu in-formacyjnego. jeśli chodzi o poszczególne aspekty stresu informacyjnego, najwięcej związków wystąpiło w odniesieniu do skal dotyczących
infor-macyjnego wejścia, które korelują ujemnie ze wszystkimi, z wyjątkiem empatii, wskaźnikami inteligencji emocjonalnej. z kolei różne wskaźniki stresu związanego z przetwarzaniem wewnętrznym najczęściej korelują z rozumieniem emocji i ich kontrolą. Ponadto wynik ogólny tej skali oraz wyniki w podskalach transformacja informacji i poczucie dezaktualizacji wiedzy wiążą się z ogólnym poziomem inteligencji emocjonalnej. Stwier-dzono też zależność między wynikiem ogólnym skali oraz wynikiem w skali transformacja informacji a akceptowaniem emocji. Wszystkie wskaźniki stresu związanego z informacyjnym wyjściem korelują z ogól-nym poziomem inteligencji emocjonalnej, jak również z kontrolą emocji i ich rozumieniem, a także z akceptowaniem emocji, choć tu pojawia się wyjątek – ocena własnej wiedzy nie wiąże się z tym komponentem inte-ligencji emocjonalnej. należy zwrócić uwagę, że nie ma jakiegokolwiek związku między empatią a natężeniem stresu informacyjnego.
Porównano też inteligencję emocjonalną osób doświadczających stresu informacyjnego z dużym i małym natężeniem. Podstawą wyłonienia obu grup stał się wynik ogólny uzyskany w kwestionariuszu KSi. okazało się, że osoby deklarujące małe obciążenie stresem informacyjnym w porówna-niu z tymi, które deklarowały duże natężenie stresu, charakteryzowały się istotnie wyższym ogólnym poziomem inteligencji emocjonalnej (t = 3,64; p < 0,05). obie grupy porównywano również pod względem poszczegól-nych komponentów inteligencji emocjonalnej, a rezultaty przedstawiono w formie graficznej na rysunku 14.
Stwierdzone różnice dotyczą wszystkich komponentów inteligencji emocjonalnej z wyjątkiem empatii. osoby doświadczające mniejszego natężenia stresu informacyjnego charakteryzują się zarazem większą akceptacją emocji (t = 2,69; p < 0,05), silniejszą ich kontrolą (t = 3,42; p < 0,05) i lepszym rozumieniem własnych i cudzych stanów emocjonal-nych (t = 5,30; p < 0,01).
Przedstawione dane dowodzą, że inteligencja emocjonalna jest jed-nym z czynników zmniejszających intensywność przeżywanego stresu spowodowanego przeciążeniem wynikającym z nadmiaru informacji. najliczniejsze, a zarazem najsilniejsze korelacje uzyskano w odniesieniu do rozumienia emocji. ze wskaźnikami stresu informacyjnego konsekwentnie korelowała też kontrola emocji. Są to komponenty strategicznej inteligencji emocjonalnej. jeśli chodzi o doświadczeniową inteligencję emocjonalną, z natężeniem stresu korelowała jedynie akceptacja emocji. brak korelacji
z empatią wydaje się zrozumiały, jako że zdolność ta dotyczy przede wszystkim emocji innych ludzi, podczas gdy w obliczu stresu kluczowe są własne stany czy reakcje emocjonalne. otrzymane wyniki zgodne są z tezami formułowanymi przez josepha b. lyonsa i tamery Schneider (2005), którzy uważają, że w warunkach silnego stresu szczególne zna-czenie ma strategiczna inteligencja emocjonalna. W sytuacji działania czynników stresujących zdolność do rozumienia emocji może ułatwiać proces rozpoznawania przyczyn stresu i źródeł emocji nim wywołanych, a wyjaśnienie i zrozumienie sytuacji umożliwia skierowanie uwagi na poszukiwanie sposobów radzenia sobie.
Rysunek 14. Porównanie osób doświadczających dużego i małego natężenia stresu
informacyjnego pod względem komponentów inteligencji emocjonalnej.
Stwierdzone różnice dotyczą wszystkich komponentów inteligencji emocjonalnej z wyjątkiem empatii. Osoby doświadczające mniejszego natężenia stresu informacyjnego charakteryzują się zarazem większą akceptacją emocji (t=2,69; p<0,05), silniejszą ich kontrolą (t=3,42;
p<0,05) i lepszym rozumieniem własnych i cudzych stanów emocjonalnych (t=5,30; p<0,01). Przedstawione dane dowodzą, że inteligencja emocjonalna jest jednym z czynników
zmniejszających intensywność przeżywanego stresu spowodowanego przeciążeniem wynikającym z nadmiaru informacji. Najliczniejsze, a zarazem najsilniejsze korelacje uzyskano w odniesieniu do rozumienia emocji. Ze wskaźnikami stresu informacyjnego konsekwentnie korelowała też kontrola emocji. Są to komponenty strategicznej inteligencji emocjonalnej. Jeśli chodzi o doświadczeniową inteligencję emocjonalną, z natężeniem stresu korelowała jedynie akceptacja emocji. Brak korelacji z empatią wydaje się zrozumiały, jako że zdolność ta dotyczy przede wszystkim emocji innych ludzi, podczas gdy w obliczu stresu kluczowe są własne stany czy reakcje emocjonalne. Otrzymane wyniki zgodne są z tezami formułowanymi przez Josepha B. Lyonsa i Tamery Schneider (2005), którzy uważają, że w warunkach silnego stresu szczególne znaczenie ma strategiczna inteligencja emocjonalna. W sytuacji działania czynników stresujących zdolność do rozumienia emocji może ułatwiać proces rozpoznawania przyczyn stresu i źródeł emocji nim wywołanych, a wyjaśnienie i
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Akceptowanie emocji Empa a Kontrola emocji Rozumienie emocji
W yn ik i w PK IE
Osoby doświadczające małego natężenia stresu informacyjnego Osoby doświadczające dużego natężenia stresu informacyjnego
Rysunek 14. Porównanie osób doświadczających dużego i małego natężenia stresu informacyjnego
pod względem komponentów inteligencji emocjonalnej.
należy zwrócić uwagę, że siła związków między inteligencją emocjo-nalną a stresem informacyjnym zależy od poziomu doświadczania stresu informacyjnego. uzyskane dane sugerują, że największe znaczenie ma ona przy odbiorze danych, czyli na informacyjnym wejściu, szczególnie zaś w pro-cesie selekcji informacji. zdolności emocjonalne sprzyjają też koncentracji uwagi i planowaniu uczenia się. najmniejsze znaczenie mają one na poziomie umysłowej obróbki danych. ogólnie jednak można stwierdzić, że inteligencja emocjonalna jest właściwością korzystną w sytuacji funkcjonowania w warun-kach informacyjnego przeciążenia i przeżywania psychicznego dyskomfortu spowodowanego zalewem danych i ograniczeniami poznawczymi człowieka.