związek między inteligencją emocjonalną a dobrostanem psychicz-nym wykazano w wielu badaniach (brackett, mayer, 2003; brackett, Rivers, Shiffman, lerner, Salovey, 2006; chamorro-Premuzic, bennett, furnham, 2007; extremera, fernandez-berrocal, 2005; extremera, Ruiz--aranda, Pineda-galán, Salguero, 2011; gallagher, Vella-brodrick, 2008; gannon, Ranzijn, 2005; Kong, zhao, you, 2012; Palmer, donaldson, Stough, 2002; Petrides, Perez-gonzales, furnham, 2007; Schutte, malouff, 2011). ciekawym wynikiem badań natalio extremery i in. (2011) jest wyższe korelowanie inteligencji emocjonalnej z dobrostanem eudajmonistycznym niż hedonistycznym.
choć częściej stwierdzane i silniejsze są związki dobrostanu z in-teligencją emocjonalną mierzoną kwestionariuszowo, ujawniają się one również przy stosowaniu testów, przede wszystkim mSceit (zob. brackett,
mayer, 2003; extremera, i in., 2011). Pogląd, że zdolności emocjonalne (w odróżnieniu od cech osobowości, de facto mierzonych kwestionariusza-mi inteligencji emocjonalnej) nie wpływają na dobrostan, głoszony przez zeidnera (zob. zeidner, olnick-Shemesh, 2010), nie wydaje się więc słuszny.
Warto dodać, że w tych badaniach, w których kontrolowano inne zmienne, zwłaszcza cechy osobowości z modelu Wielkiej Piątki, miary inte-ligencji emocjonalnej wykazywały swoją trafność przyrostową – wyjaśniały nie tłumaczoną przez te zmienne część wariancji w zakresie dobrostanu. to, że inteligencja emocjonalna przyczynia się do zadowolenia z życia i poczucia szczęścia, stanowi chyba najlepiej, jak dotąd, udowodnioną jej funkcję przystosowawczą.
temat ten został też podjęty w naszych badaniach. W dwu z nich (wspomnianych już we wcześniejszym rozdziale), mierząc inteligencję emocjonalną kwestionariuszem PKie, szukano jej związku z satysfakcją z życia (mućko, 2009) i zadowoleniem z pracy (Wieczorek, 2008). W pierw-szym ze wspomnianych badań uczestniczyły 94 osoby (47 mężczyzn, 47 kobiet) w wieku 20–40 lat; do pomiaru zadowolenia z życia stosowano często używaną w badaniach nad dobrostanem Skalę Satysfakcji z Życia (SWlS), autorstwa dienera i in., w adaptacji juczyńskiego (2001). drugie badanie objęło 87 osób w wieku 21–51 lat i wykorzystano w nim Arkusz Opisu Pracy (aoP) oswalda neubergera i mechthild allerbeck, w adaptacji anny zalewskiej (zob. zalewska, 2003). Wyniki przedstawiono w tabeli 13. dla porównania zamieszczono w niej także dane opisane przez macieja Stolarskiego i joannę bitner (2011).
Tabela 13
Korelacje między inteligencją emocjonalną mierzoną kwestionariuszem PKIE a zadowoleniem z życia i pracy
Badanie N AKC EMP KON ROZ IEO
Satysfakcja z życia (SWLS) Mućko (2009)
Stolarski, Bitner (2011) 20594 0,310,28 n.i.n.i. 0,310,41 0,330,33 0,350,38 Satysfakcja z pracy (AOP)
Wieczorek (2008) 87 0,24 n.i. 0,35 0,28 0,34
Adnotacja. AKC – zdolności do akceptowania, wyrażania i wykorzystywania emocji w działaniu; EMP – zdolności do rozpoznawania i rozumienia emocji innych ludzi; KON – zdolności do kontrolowania własnych emocji; ROZ – zdolności do rozumienia własnych emocji; IEO – wynik ogólny.
Wyniki wszystkich trzech badań są bardzo zbliżone i wskazują na istotny, choć niezbyt silny, dodatni związek inteligencji emocjonalnej z zadowoleniem z życia i pracy. na uwagę zasługuje to, że związek ten nie dotyczy tego komponentu inteligencji emocjonalnej, jakim jest zdolność do rozpoznawania i rozumienia emocji innych ludzi.
Podobne badania z użyciem kwestionariusza inte prowadziły joanna borkowska (2002) i joanna Parzóch (2006). Pierwsze badanie objęło 102 osoby (45 mężczyzn, 57 kobiet) w wieku 21–57 lat, w drugim uczestniczyło 100 osób (50 mężczyzn, 50 kobiet) w wieku 24–50 lat. W obu badaniach autorki stosowały własne narzędzia (5-stopniowe skale ocen) do pomiaru satysfakcji z życia i pracy. Skala ocen skonstruowana przez borkowską pozwalała na uzyskanie ogólnego wskaźnika satysfakcji życiowej oraz dwu wskaźników szczegółowych odnoszących się do życia rodzinnego i pracy zawodowej. Skala opracowana przez Parzóch dostarczała jednego wskaźnika satysfakcji z pracy, opartego na zagregowanych ocenach do-tyczących różnych aspektów szczegółowych, takich jak: warunki pracy, zarobki, możliwości rozwoju, jakość kontaktów ze współpracownikami i in. W obu badaniach osobnym analizom poddano wyniki kobiet i mężczyzn. uzyskane dane przedstawia tabela 14.
Tabela 14
Korelacje między inteligencją emocjonalną mierzoną kwestionariuszem INTE a zadowoleniem z życia i pracy
Badanie N Wskaźnik Mężczyźni Kobiety
Borkowska (2002) 102 Ogólne zadowolenie z życia Zadowolenie z życia rodzinnego Zadowolenie z pracy 0,38 n.i. 0,31 0,42 0,26 0,32
Parzóch (2006) 100 Zadowolenie z pracy n.i. 0,37
Podane współczynniki korelacji są istotne statystycznie na poziomie p < 0,05.
Siła stwierdzonych związków jest podobna, jak w badaniach prowa-dzonych przy użyciu PKie, przy czym bardziej konsekwentnie ujawniły się one u kobiet: u mężczyzn nie znaleziono związku inteligencji emocjonalnej z zadowoleniem z życia rodzinnego, a związek z zadowoleniem z pracy stwierdzono tylko w jednym z dwu badań.
inną miarę inteligencji emocjonalnej – inwentarz dinemo – zasto-sowała Paulina majewska (2011). W jej badaniach uczestniczyło 95 osób
(45 kobiet i 50 mężczyzn) w wieku od 20 do 58 lat z wykształceniem śred-nim lub wyższym. do pomiaru satysfakcji z pracy użyto wspomnianego wcześniej Arkusza Opisu Pracy. W przypadku większości skal badających satysfakcję ze składników pracy nie wykryto istotnych korelacji z poziomem inteligencji emocjonalnej. Wyjątkiem były jednak wyniki w skali Rozwój, które słabo, ale istotnie korelowały z ogólnym wskaźnikiem inteligencji emocjonalnej (r = 0,19; p < 0,05) oraz intrapersonalnym komponentem inteligencji emocjonalnej (r = 0,20; p < 0,05). Stwierdzony związek wydaje się zrozumiały, jako że rozwój zawodowy w dużej mierze zależy od samej jednostki i jej motywacji. osoby o wyższych zdolnościach w zakresie rozpoznawania, nazywania i rozumienia swoich emocji mogą być bardziej nastawione na rozwój osobisty, zaś dzięki respektowaniu własnych emocji i skutecznemu zarządzaniu nimi mogą ten rozwój efektywniej realizować. można przypuszczać, że osoby o wyższych zdolnościach przetwarzania informacji związanych z własnymi doświadczeniami emocjonalnymi lepiej wiedzą, co jest im potrzebne do rozwoju i w jaki sposób go realizować. to wszystko może się przyczyniać do zwiększenia ich zadowolenia w tej dziedzinie.
anna biernacka (2008) stosowała kwestionariusz inte, szukając związków między zadowoleniem z życia mierzonym skalą dienera i in. (SWlS) a poznawczym i działaniowym komponentem inteligencji emocjo-nalnej. jak była o tym mowa, analiza czynnikowa kwestionariusza inte pozwoliła na wyodrębnienie w nim odpowiednich dwu skal. oprócz tego w omawianych badaniach zastosowano też test tRe. osobami badanymi byli licealiści w wieku 16–18 lat (62 chłopców i 70 dziewcząt). Wyniki znajdują się w tabeli 15.
Tabela 15
Korelacje między miarami inteligencji emocjonalnej a zadowoleniem z życia
Narzędzie/Czynnik (N = 62)Chłopcy Dziewczęta (N = 70)
INTE – Działaniowy 0,35 0,51
INTE – Poznawczy n.i. n.i.
INTE – Wynik ogólny 0,29 0,42
TRE n.i. n.i.
Korelacje i tym razem są silniejsze u kobiet. Stwierdzone związki dotyczą tylko wyniku ogólnego kwestionariusza inte oraz czynnika działaniowego, nie stwierdzono ich natomiast ani w przypadku czynnika poznawczego, ani w przypadku zdolności do rozumienia emocji mierzo-nych testowo.
marta gryko (2002) poszukiwała związku między inteligencją emo-cjonalną, a także tradycyjnie pojmowaną inteligencją ogólną (płynną), a poczuciem szczęścia. osobami badanymi byli studenci (N = 307). do pomiaru poczucia szczęścia autorka zastosowała skonstruowany przez siebie Kwestionariusz Dobrostanu Psychicznego (KdP), oparty na cebulowej teorii szczęścia janusza czapińskiego (1992). Pozwala on na ocenę trzech warstw wyodrębnionych przez wspomnianego autora w strukturze szczęścia: naj-głębszej, jaką jest wola życia, pośredniej – ogólnego zadowolenia z życia, oraz zewnętrznej, na którą składają się cząstkowe satysfakcje z różnych dziedzin, jak np.: sytuacja finansowa, zdrowie, kontakty towarzyskie, życie religijne itd. Wskaźniki, które uwzględniono w zaprezentowanych tu analizach, to: Wola życia, Ogólne zadowolenie z życia, Zagregowany wskaźnik satysfakcji szczegółowych oraz wynik ogólny kwestionariusza. do pomiaru inteligencji emocjonalnej użyty był kwestionariusz wzorowany na eQ-i bar-ona (1997); spośród pięciu znajdujących się w nim głównych skal wzięto tu pod uwagę dwie – dotyczące kompetencji intrapersonalnych i kompetencji interpersonalnych, uznając, że pozostałe są bardziej miarami osobowości aniżeli inteligencji emocjonalnej. inteligencję ogólną mierzono za pomocą Testu Matryc Ravena w wersji Dla Zaawansowanych (tmz; jaworowska, Szustrowa, 1991). Wyniki uzyskane przez gryko pokazane są w tabeli 16.
okazało się, że z inteligencją emocjonalną wiążą się dodatnio kom-ponenty poczucia szczęścia reprezentujące wszystkie trzy warstwy wy-odrębnione w teorii cebulowej czapińskiego, przy czym dla woli życia i ogólnego z niego zadowolenia nieco większe znaczenie zdają się mieć kompetencje intrapersonalne niż interpersonalne; inaczej mówiąc, wygląda na to, że satysfakcja z różnych szczegółowych aspektów życia jest bardziej związana z relacjami jednostki z innymi ludźmi niż głębsze warstwy poczucia szczęścia, dla których ważniejsze jest akceptowanie, rozumienie i regulowanie własnych emocji. natomiast nie ujawnił się żaden zwią-zek między poczuciem szczęścia a inteligencją płynną mierzoną Testem Matryc.
Tabela 16
Korelacje między kompetencjami intrapersonalnymi i interpersonalnymi a wskaźnikami poczucia szczęścia pochodzącymi z Kwestionariusza Dobrostanu Psychicznego (N = 307)
Wskaźnik
poczucia szczęścia Kompetencje intrapersonalne Kompetencje interpersonalne
Wola życia 0,56 0,45
Ogólne zadowolenie z życia 0,65 0,46
Suma satysfakcji szczegółowych 0,58 0,53
Wynik ogólny KDP 0,64 0,54
Podane współczynniki korelacji są istotne statystycznie (p < 0,05).
jedno z przeprowadzonych badań dotyczyło dobrostanu eudajmo-nistycznego: emilia marszalik (2011) interesowała się relacją między inteligencją emocjonalną a poczuciem sensu życia u samotnych kobiet. badała 30-osobową grupę niezamężnych i bezdzietnych kobiet w wie-ku 40–55 lat oraz porównawczą 30-osobową grupę kobiet zamężnych wychowujących co najmniej jedno dziecko (równoważną pod względem wieku). inteligencję emocjonalną mierzyła kwestionariuszem inte i te-stem tRe. do badania poczucia sensu życia posłużyła się narzędziem pod nazwą Purpose in Life Test (Pil), autorstwa jamesa c. crumbaugha i leonarda t. maholicka, w tłumaczeniu zenomeny Płużek, w Polsce znanym pod nazwą Test Sensu Życia (por. Pilecka, 1986). okazało się, że kobiety samotne uzyskały, w porównaniu z zamężnymi matkami, niższe wyniki zarówno w kwestionariuszu inte, jak i w teście tRe. może to przemawiać za rolą inteligencji emocjonalnej w budowaniu związków rodzinnych, choć oczywiście uzyskany rezultat, skądinąd wymagający potwierdzenia w innych badaniach, można by też tłumaczyć korzystnym wpływem życia rodzinnego na rozwój emocjonalnych zdolności i kompe-tencji. zarazem w grupie samotnych kobiet stwierdzono istotny związek między inteligencją emocjonalną a poczuciem sensu życia; w grupie kon-trolnej zależność taka ujawniła się jedynie jako tendencja. Szczegółowe dane przedstawia tabela 17. Podkreślenia wymaga fakt, że związek ujawnił się także w przypadku zastosowania testowej miary inteligencji emocjo- nalnej.
Tabela 17
Korelacje między miarami inteligencji emocjonalnej a poczuciem sensu życia badanym testem PIL
Miara inteligencji emocjonalnej Kobiety samotne (N = 30) Zamężne matki(N = 30)
TRE 0,39 0,34+
INTE 0,59 0,31++
+p < 0,07; ++p < 0,10; współczynniki dotyczące kobiet samotnych są istotne statystycznie (p < 0,05).
także w omawianym wcześniej badaniu biernackiej (2008) uwzględ-niony został pewien aspekt dobrostanu eudajmonistycznego, dotyczyło ono bowiem również preferowanych przez młodzież wartości i poczucia ich urzeczywistniania. osoby, które charakteryzowała mała zgodność między preferowanymi a realizowanymi wartościami, były mniej zadowolone z życia i uzyskały niższe wyniki w kwestionariuszu inte, przy czym różnice dotyczyły obu wyróżnionych czynników – poznawczego i działa- niowego.