W badaniach własnych założono wystąpienie związku pomiędzy kapita‑
łem doświadczenia zawodowego, który mają badani, i przewidywaniem przez nich łatwiejszego wejścia na rynek pracy oraz podjęcia na nim zatrudnienia.
Założenie to stanowi m.in. konsekwencję coraz większej wagi, jaką przywiązują pracodawcy do wartości tego kapitału na obecnym rynku pracy.
Kapitał doświadczenia zawodowego
a oczekiwana łatwość wejścia na rynek pracy
i przewidywanie odniesienia sukcesu w przyszłej karierze zawodowej Badania pokazały, że większe trudności w wejściu na rynek pracy i uzy‑
skaniu zatrudnienia dostrzegają osoby mające niewielki kapitał doświadczenia zawodowego (52%) w porównaniu z osobami dysponującymi większym kapi‑
tałem doświadczenia zawodowego (41%) (por. tabelę 22). Jednocześnie więcej osób z większym doświadczeniem zawodowym jest przekonanych o tym, że wejście na rynek pracy po ukończeniu studiów będzie łatwe (24%), w grupie osób z niskim doświadczeniem zawodowym sądzi tak jedynie 14% badanych.
Różnice są istotne statystycznie (Z = –7,97, p <0,001; Aneks, tabela 6).
T a b e l a 22 Kapitał doświadczenia zawodowego a oczekiwana łatwość wejścia na rynek pracy Kapitał
doświadczenia zawodowego
Wejście na rynek i znalezienie pracy
Ogółem bardzo trudne trudne ani łatwe, ani
trudne łatwe/bardzo łatwe
Niski kapitał 34 (9) 161 (43) 129 (34) 52 (14) 376 (100) Wysoki kapitał 13 (4) 125 (37) 120 (35) 81 (24) 339 (100) R a z e m 47 (7) 286 (40) 249 (35) 133 (18) 715 (100)
χ2 = 18,639; p = 0,000; V = 0,161 Objaśnienie: W nawiasach podano wartości procentowe.
Wielkość kapitału doświadczenia zawodowego okazała się także istotnie związana z przekonaniem o odniesieniu sukcesu zawodowego w przyszłej ka‑
rierze zawodowej — są o tym bardziej przekonane osoby, które mają większy kapitał doświadczenia zawodowego (Z = –5,83, p < 0,001; Aneks, tabela 6).
Pozwala to na przyjęcie założenia o regulacyjnej roli kapitału doświadczenia zawodowego w zakresie przewidywanej łatwości wejścia na rynek i w ocenie możliwości odniesienia na nim sukcesu zawodowego. Jest to interesujący kie‑
172
runek dalszych poszukiwań badawczych wśród młodych ludzi realizujących już swoją karierę na rynku pracy.Kapitał doświadczenia zawodowego
a gotowość do podjęcia pracy niezgodnej z kierunkiem ukończonych studiów oraz pracy poniżej poziomu zdobytego wykształcenia
Wcześniejsze dane dotyczące kapitału edukacyjnego pokazały, że większy kapitał edukacyjny zmniejsza zarówno gotowość badanych do podjęcia pracy niezgodnej z ukończonym kierunkiem studiów, jak i gotowość do pracy poniżej poziomu uzyskanego wykształcenia. Interesujące jest zatem rozpoznanie związ‑
ku między wielkością kapitału doświadczenia zawodowego i gotowością do obniżenia tak rozumianych oczekiwań wobec przyszłej pracy. Można założyć, że z jednej strony podejmowanie pracy w okresie nauki to realny kontakt z trud‑
nościami występującymi na obecnym rynku, co może prowadzić do gotowości obniżenia swoich oczekiwań na początkowym etapie kariery. Z drugiej strony indywidualny rodzaj tego doświadczenia może wspierać przekonanie badanych o istnieniu możliwości uzyskania pracy adekwatnej do nabytych kompetencji i kwalifikacji pomimo trudnego, niestabilnego rynku. Badani ludzie młodzi istotnie różnią się prezentowaną w tym obszarze postawą (Z = 4,29, p < 0,001;
Aneks, tabela 6). Rozkład odpowiedzi jest zgodny z przyjętym oczekiwaniem
— osoby z większym kapitałem doświadczenia zawodowego zdecydowanie częściej nie akceptują pracy niezgodnej z kierunkiem ukończonych studiów (37%) w porównaniu z osobami z niewielkim doświadczeniem zawodowym (21%) (por. tabelę 23).
T a b e l a 23 Kapitał doświadczenia zawodowego a gotowość do podjęcia pracy niezgodnej
z kierunkiem ukończonych studiów Kapitał
doświadczenia zawodowego
Praca niezgodna z ukończonym kierunkiem studiów
Ogółem zdecydo‑
wanie nie raczej nie trudno
powiedzieć raczej tak zdecydo‑
wanie tak
Niski kapitał 19 (5) 60 (16) 114 (30) 150 (40) 33 (9) 376 (100) Wysoki kapitał 42 (13) 82 (24) 95 (28) 89 (26) 31 (9) 339 (100) R a z e m 61 (9) 142 (20) 209 (29) 239 (33) 64 (9) 715 (100)
χ2 = 27,498; p = 0,000; V = 0,196 Objaśnienie: W nawiasach podano wartości procentowe.
Podobne postawy prezentują badani wobec pracy poniżej poziomu zdo‑
bytego wykształcenia; taki rodzaj zawodowego funkcjonowania na początko‑
wym etapie swojej kariery dopuszcza 20% osób, które w okresie studiów nie
173
gromadziły tego kapitału lub zgromadziły go bardzo niewiele, oraz 14% osób, które zgromadziły większy kapitał doświadczenia zawodowego (por. tabelę 24).
Różnice te są statystycznie istotne (Z = 3,82, p < 0,001; Aneks, tabela 6).
T a b e l a 24 Kapitał doświadczenia zawodowego a gotowość do podjęcia pracy
poniżej poziomu zdobytego wykształcenia Kapitał
doświadczenia zawodowego
Praca poniżej poziomu zdobytego wykształcenia
Ogółem zdecydo‑
wanie nie raczej nie trudno
powiedzieć raczej tak zdecydo‑
wanie tak
Niski kapitał 69 (18) 87 (24) 143 (38) 69 (18) 8 (2) 376 (100) Wysoki kapitał 101 (30) 83 (25) 106 (31) 41 (12) 8 (2) 339 (100) R a z e m 170 (24) 170 (24) 249 (35) 110 (15) 16 (2) 715 (100)
χ2 = 16,822; p = 0,002; V = 0,153 Objaśnienie: W nawiasach podano wartości procentowe.
Zgromadzony kapitał doświadczenia zawodowego ma istotny związek z określonymi postawami wobec rynku pracy — osoby, które w okresie edukacji inwestowały w ten rodzaj kapitału, deklarują mniejszą gotowość do podjęcia pracy poniżej poziomu zdobytego wykształcenia oraz pracy niezgodnej z kie‑
runkiem ukończonych studiów.
Wynik ten pozwala sądzić, że doświadczenie zawodowe motywuje do poszukiwania pracy adekwatnej do posiadanego poziomu wykształcenia oraz nabytych w trakcie edukacji określonych kompetencji i umiejętności. Co warto podkreślić, przedstawione rozkłady odpowiedzi wskazują, że badani młodzi ludzie, niezależnie od wielkości zgromadzonego doświadczenia zawodowego, deklarują większą akceptację i gotowość do podjęcia pracy niezgodnej z kie‑
runkiem własnego wykształcenia niż do podjęcia pracy poniżej poziomu uzy‑
skanego wykształcenia.
Kapitał doświadczenia zawodowego a zamiar założenia własnej firmy Dane empiryczne pokazały brak istotnych różnic pomiędzy posiadanym kapitałem doświadczenia zawodowego a gotowością do założenia własnej fir‑
my w przyszłej karierze (Z = –0,64, p > 0,05; Aneks, tabela 6). Zamiar taki deklaruje 40% badanych z niskim kapitałem doświadczenia zawodowego oraz bardzo podobna grupa osób (41%) z większym doświadczeniem zawodowym (por. tabelę 25).
Autorzy licznych raportów i badań przytoczonych w teoretycznej części rozprawy podkreślają, że w obecnej sytuacji na rynku pracy młodzi ludzie przejawiają małą gotowość do samozatrudnienia, nie postrzegają tej formy
174
aktywności jako ważnej alternatywy dla własnej kariery zawodowej. Podobny wniosek można sformułować na podstawie danych analizowanych w tej części badania — młodzi ludzie mają niewielką motywację do pracy na własny ra‑
chunek, niezależnie od zgromadzonego kapitału doświadczenia zawodowego.
Kapitał doświadczenia zawodowego
a zamiar realizowania kariery zagranicznej
Zamierzenia realizowania kariery zawodowej poza granicami kraju nie różnią się istotnie w grupach wyróżnionych ze względu na wielkość posiada‑
nego kapitału doświadczenia zawodowego (Z = 1,13, p > 0,05; Aneks, tabela 6). Kapitał doświadczenia zawodowego a zamiar podjęcia kariery zagranicznej
Kapitał doświadczenia
zawodowego
Zamiar podjęcia kariery zagranicznej
Ogółem zdecydo‑
wanie nie raczej nie trudno
powiedzieć raczej tak zdecydo‑
wanie tak
Niski kapitał 56 (15) 115 (31) 107 (28) 78 (21) 20 (5) 376 (100) Wysoki kapitał 60 (18) 108 (32) 93 (27) 54 (16) 24 (7) 339 (100) R a z e m 116 (16) 223 (31) 200 (28) 132 (19) 44 (6) 715 (100)
χ2 = 4,161; p = 0,385; V = 0,076 Objaśnienie: W nawiasach podano wartości procentowe.
Mimo iż różnice pomiędzy grupami nie okazały się istotne, warto pod‑
kreślić występującą tu interesującą tendencję. Otóż zgromadzenie większego kapitału doświadczenia zawodowego bardziej motywuje do realizowania swojej
T a b e l a 25 Kapitał doświadczenia zawodowego a zamiar założenia własnej firmy
Kapitał doświadczenia
zawodowego
Zamiar założenia własnej firmy
Ogółem zdecydo‑
wanie nie raczej nie trudno
powiedzieć raczej tak zdecydo‑
wanie tak
Niski kapitał 26 (7) 69 (18) 130 (35) 99 (26) 52 (14) 376 (100) Wysoki kapitał 29 (8) 83 (25) 88 (26) 81 (24) 58 (17) 339 (100) R a z e m 55 (8) 152 (21) 218 (31) 180 (25) 110 (15) 715 (100)
χ2 = 9,765; p = 0,075; V = 0,117 Objaśnienie: W nawiasach podano wartości procentowe.
175
kariery w kraju. Jest bardzo prawdopodobne, że część osób ma realną szansę na kontynuowanie pracy, którą wykonywała w okresie studiów.
Kapitał doświadczenia zawodowego
a wysiłek, zaangażowanie i zadowolenie z własnego przygotowania do realizacji przyszłej kariery
Zgodnie z oczekiwaniami poziom wysiłku i zaangażowania związany z przygotowaniem się do kariery zawodowej okazał się istotnie wyższy w gru‑
pie osób, które zgromadziły większy kapitał doświadczenia zawodowego, niż w grupie osób z niewielkim kapitałem doświadczenia. Podejmowanie pracy w okresie studiów wyższych utwierdza badanych w przekonaniu o ich istotnie większym wysiłku związanym z przygotowywaniem się do wejścia na rynek pracy (Z = –2,66, p < 0,01; Aneks, tabela 6), jak i w przekonaniu o większym zaangażowaniu w ten proces (Z = –6,15, p < 0,001; Aneks, tabela 6).
Osoby, które zgromadziły większy kapitał doświadczenia zawodowego, są bardziej zadowolone ze swojego przygotowania do dalszego realizowania wła‑
snej kariery zawodowej na rynku pracy niż osoby, które w okresie studiów nie inwestowały w ten rodzaj kapitału. Różnice są istotne statystycznie (Z = –3,87, p < 0,001; Aneks, tabela 6).