Kapitał przedsiębiorczości studenckiej a płeć, stan cywilny i wiek badanych
W tabeli 29 przedstawiono płeć, stan cywilny i wiek osób, które zgroma‑
dziły niski i wysoki kapitał przedsiębiorczości studenckiej.
T a b e l a 29 Kapitał przedsiębiorczości studenckiej a płeć, stan cywilny i wiek badanych
Kapitał przedsiębiorczości
studenckiej
Płeć Stan cywilny Wiek
Ogółem kobiety mężczyźni panna/ka‑waler zamężna/
żonaty 20—25 lat 26—30 lat
Niski kapitał 210 (49)0 121 (42)0 275 (45)0 56 (55) 267 (46)0 64 (49) 331 (46)0 Wysoki kapitał 217 (51)0 167 (58)0 338 (55)0 46 (45) 317 (54)0 67 (51) 384 (54)0 R a z e m 427 (100) 288 (100) 613 (100) 102 (100) 584 (100) 131 (100) 715 (100)
χ2 = 3,553;
p = 0,009; V = 0,093 χ2 = 3,546;
p = 0,060; V = 0,070 χ2 = 0,423;
p = 0,515; V = 0,024 Objaśnienie: W nawiasach podano wartości procentowe.
Z zaprezentowanych danych wynika, że różnice pomiędzy grupami z ni‑
skim i wysokim kapitałem przedsiębiorczości studenckiej pod względem stanu cywilnego i wieku nie są istotne, jednak warto zwrócić uwagę na większą ten‑
dencję do podejmowania aktywności przedsiębiorczej wśród osób niebędących w związkach (55%) niż w grupie osób zamężnych/żonatych (45%). Natomiast płeć okazała się zmienną istotnie różnicującą przedsiębiorczość — jej podjęcie deklaruje większa grupa mężczyzn (58%) niż kobiet (51%).
Większa przedsiębiorczość osób niebędących w związkach sugeruje, że dla tych, którzy łączą rolę studencką z rolą rodzinną/małżeńską dodatkowa pozaedukacyjna aktywność studencka ma zdecydowanie mniejsze znaczenie.
Przedstawione dane dotyczące roli płci w gromadzeniu kapitału przedsiębior‑
czości studenckiej nie są zgodne z oczekiwaniami przyjętymi we własnym modelu badawczym, są natomiast spójne z wynikami badań prowadzonych zarówno w Polsce (por. Łaguna, 2010; Bacławski, Koczerga, Zbierowski, 2005), jak i w innych krajach (por. Kourilsky, Walstad, 1998, Mello, 2008).
Potwierdzają one, że nadal mimo rosnącej roli kobiet w podejmowaniu tej formy aktywności jest ona wyższa w grupie mężczyzn, co stanowi m.in. konsekwencję faktu, że mężczyźni wyżej niż kobiety oceniają poziom swoich kompetencji w zakładaniu firmy oraz postrzegają zdecydowanie mniej barier na drodze do osiągnięcia sukcesu zawodowego (por. Gottfredson, 1981, McWhirter, 1997).
182
Kapitał przedsiębiorczościa profil cech osobowości w modelu Wielkiej Piątki
Wszystkie badane cechy osobowości w grupach osób z niskim i wysokim kapitałem przedsiębiorczości znajdują się na przeciętnym poziomie, natomiast wyróżnione grupy istotnie różnią się nasileniem tych cech, oprócz ugodowości (Aneks, tabela 7). Ekstrawersja, sumienność oraz otwartość na doświadczenie są istotnie wyższe w grupie osób mających większy kapitał przedsiębiorczości studenckiej niż w grupie osób z niskim kapitałem. Osoby o większym kapitale przedsiębiorczości mają istotnie niższą neurotyczność w porównaniu z osoba‑
mi, które zgromadziły mniejszy kapitał przedsiębiorczości.
Wykres 5. Kapitał przedsiębiorczości studenckiej a profil osobowości w modelu Wielkiej Piątki
Dane te, zgodne z przyjętymi oczekiwaniami, pozwalają na przedstawienie osobowościowej charakterystyki młodych ludzi podejmujących w okresie stu‑
diów dodatkową aktywność przedsiębiorczą. Są to częściej osoby cechujące się większą energią, większym wigorem, wyższym poziomem optymizmu życio‑
wego, pogodnym nastrojem. Dodatkowa aktywność realizowana w znacznym stopniu dla innych (rola organizatora) pozwala im czuć się zaangażowanymi, nawiązywać i podtrzymywać liczne kontakty towarzyskie, daje także szansę na ujawnianie tendencji przywódczych. Przedsiębiorczość studencką wspiera kreatywność, pomysłowość, ciekawość, angażowanie się w nowe sytuacje. Brak związku ugodowości z kapitałem przedsiębiorczości studenckiej może wyni‑
kać ze specyfiki tej aktywności — w odróżnieniu od przedsiębiorczości jako rodzaju kariery zawodowej, przedsiębiorczość studencka stanowi jedną z form proaktywności, nie jest związana z ryzykiem, nie wymaga wysokiego poziomu zachowań rywalizacyjnych, co powoduje, że zdecydowanie mniejsze znaczenie może mieć tu istotnie związana z niską ugodowością nieustępliwość.
183
Kapitał przedsiębiorczości studenckiej a hierarchia wartości zawodowych
Dla osób, które zgromadziły większy kapitał przedsiębiorczości studenc‑
kiej, istotnie ważniejsze okazały się następujące wartości: władza, osiągnięcia oraz wartości kreatywne, istotnie mniejsze znaczenie mają natomiast wartości społeczne, warunki pracy, bezpieczeństwo w pracy i czas wolny (por. wykres 6;
Aneks, tabela 8).
Wykres 6. Średnie poziomy wartości zawodowych w grupach osób z różną wielkością kapitału przedsiębiorczości studenckiej
Podejmowanie aktywności przedsiębiorczej warunkowane jest zarówno pewnymi sprzyjającymi takiej formie działania zdolnościami, cechami i predys‑
pozycjami, jak i określoną hierarchią wartości (por. Holland, 1973). Większe znaczenie wartości władzy w zastosowanym w badaniach kwestionariuszu Seiferta i Bergmanna (1983) oznacza przywiązywanie większej wagi do pre‑
stiżu, kierowania, dochodów i awansu. Bycie osobą przedsiębiorczą daje więk‑
szą szansę na realizację tych wartości. Z podejmowaniem przedsiębiorczości związane są także wartości kreatywne (innowacyjność, nowe pomysły i idee), niejednokrotnie pojęcia przedsiębiorczości i kreatywności traktowane są jako tożsame. Jeżeli osoby, które zgromadziły duży kapitał przedsiębiorczości stu‑
denckiej, zamierzają tę formę aktywności kontynuować jako sposób realizacji przyszłej kariery zawodowej, to w pewnym stopniu wyjaśnia to także zdecydo‑
wanie mniejsze znaczenie, jakie mają dla nich wartości bezpieczeństwa w pracy oraz czasu wolnego. Osoby przedsiębiorcze zdecydowanie więcej czasu poświę‑
cają na różnorodne, niejednokrotnie o dużym stopniu ryzyka formy działania, w znacznym stopniu kreują także własne warunki pracy, czego efektem może
184
być również mniejsze znaczenie przywiązywane do warunków pracy, oznacza‑jące w zastosowanym kwestionariuszu przede wszystkim przyjemną atmosferę i przyjemne miejsce pracy.
Kapitał przedsiębiorczości studenckiej a styl aktywności
Podobnie jak kapitał edukacyjny oraz kapitał doświadczenia zawodowego, również kapitał przedsiębiorczości studenckiej okazał się istotnie związany ze stylem przedziałowym w koncepcji Wieczorkowskiej‑Siarkiewicz (1992) (Z = 2,64, p < 0,001; Aneks, tabela 9). W pracy przyjęto, że przedsiębiorczość studencka to ponadprzeciętne zaangażowanie w aktywność akademicką i poza‑
akademicką przejawiające się w przynależności do różnorodnych stowarzyszeń i kół naukowych, zaangażowaniu w działalność organizacji studenckich, orga‑
nizowaniu i udziale w różnych grupach nieformalnych, np. sportowych, tanecz‑
nych, samopomocowych. Zdecydowanie większa gotowość do tak rozumianych zachowań proaktywnych, wymagających inwestowania dodatkowego czasu i energii, ciągłego przystosowywania się do wielu różnych nowych sytuacji, związana jest częściej z szerokimi obszarami akceptacji; w konsekwencji bar‑
dziej preferują ją osoby o przedziałowym niż o punktowym stylu aktywności.
Kapitał przedsiębiorczości studenckiej
a sytuacja materialna i poczucie zależności finansowej badanych
Sytuacja materialna, podobnie jak w odniesieniu do gromadzenia kapitału edukacyjnego oraz kapitału doświadczenia zawodowego, nie różni istotnie osób mających niski i wysoki kapitał przedsiębiorczości studenckiej — badani najczę‑
ściej określają ją jako przeciętną i dobrą. Taki rozkład odpowiedzi pozwala zało‑
żyć, że sytuacja materialna nie ma związku z podejmowaniem przez ludzi mło‑
dych dodatkowej aktywności przedsiębiorczej w trakcie studiów (por. tabelę 30).
T a b e l a 30 Kapitał przedsiębiorczości studenckiej a sytuacja materialna i poczucie zależności finansowej
Kapitał przedsiębiorczości
Sytuacja materialna Zależność finansowa
Ogółem skromna/
bardzo
skromna przeciętna dobra bardzo
dobra niezależ‑
ność częściowe
wsparcie zależność
Niski kapitał 40 (12) 191 (58) 91 (27) 9 (3) 93 (28) 131 (40) 107 (32) 331 (100) Wysoki kapitał 51 (13) 227 (59) 95 (25) 11 (3) 63 (16) 176 (46) 145 (38) 384 (100) R a z e m 91 (13) 418 (58) 186 (26) 20 (3) 156 (22) 307 (43) 252 (35) 715 (100)
χ2 = 5,995; p = 0,112; V = 0,092 χ2 = 20,213; p = 0,000; V = 0,168 Objaśnienie: W nawiasach podano wartości procentowe.
185
Zgodnie z przewidywaniem poziom poczucia zależności finansowej istotnie różni badane grupy. Osoby, które zgromadziły większy kapitał przedsiębiorczo‑
ści studenckiej, mają większe poczucie zależności finansowej od innych (38%) niż osoby, których kapitał przedsiębiorczości studenckiej jest niski (32%). Można założyć, że zależność finansowa od innych, głównie od rodziców, stanowi istot‑
ny czynnik wspierający realizowanie przez młodych ludzi nie tylko dodatkowej aktywności edukacyjnej, lecz także wspiera aktywność pozaedukacyjną, w tym przedsiębiorczość studencką.
Kapitał przedsiębiorczości studenckiej a poziom wykształcenia rodziców
Badane grupy z różną wielkością kapitału przedsiębiorczości istotnie różni poziom wykształcenia rodziców, jego rozkład przedstawiono w tabeli 31.
T a b e l a 31 Kapitał przedsiębiorczości studenckiej a poziom wykształcenia rodziców
Kapitał przedsiębiorczości
studenckiej
Wykształcenie
Ogółem podstawowe zasadnicze
zawodowe średnie wyższe
Matka
Niski kapitał 15 (4) 92 (28) 158 (48) 66 (20) 331 (100) Wysoki kapitał 10 (2) 73 (19) 172 (45) 129 (34) 384 (100) R a z e m 25 (4) 165 (23) 330 (46) 195 (27) 715 (100)
χ2 = 26,632; p = 0,000; V = 0,193 Ojciec
Niski kapitał 10 (3) 150 (45) 123 (37) 48 (15) 331 (100) Wysoki kapitał 7 (2) 129 (34) 150 (39) 98 (25) 384 (100) R a z e m 17 (2) 279 (39) 273 (38) 146 (21) 715 (100)
χ2 = 24,260; p = 0,000; V = 0,184 Objaśnienie: W nawiasach podano wartości procentowe.
Rozkład wykształcenia rodziców pozwala na określenie specyfiki związku między wykształceniem rodziców i podejmowaniem przedsiębiorczości stu‑
denckiej przez młodych ludzi. W grupie osób z wysokim kapitałem przedsię‑
biorczości więcej jest matek z wyższym wykształceniem (34%) niż w grupie osób z niskim kapitałem (20%), a jednocześnie mniej matek osób z wysokim kapita‑
łem przedsiębiorczości studenckiej ma wykształcenie zasadnicze i podstawowe (21% w porównaniu do 32% matek z tym poziomem wykształcenia w grupie osób z niskim kapitałem przedsiębiorczości). Podobna zależność dotyczy oj‑
ców — w grupie osób, które zgromadziły większy kapitał przedsiębiorczości
186
studenckiej, więcej jest ojców z wykształceniem wyższym (25%) niż w grupie osób z niskim kapitałem (15%) oraz mniej z wykształceniem zasadniczym i podstawowym (36% w porównaniu do 48% w grupie osób z niskim kapitałem).Wynik ten, zgodny z przyjętym w pracy założeniem, świadczy o istotnej roli wyższego wykształcenia rodziców w gromadzeniu przez młodych ludzi kapitału przedsiębiorczości studenckiej, wskazuje też, że wykształcenie rodziców oraz pozycje społeczne, jakie zajmują, kształtują określony sposób funkcjonowania ludzi młodych w relacjach z innymi.