ROZDZIAŁ 3. CHARAKTERYSTYKA KOMUNIKACJI W MEDIACH
3.3 Komunikacja internetowa
3.3.3 Komunikacja w ramach portalu społecznościowego Facebook
Zgodnie z definicją Gobana-Klasa (1999: 54), który określa ogólny proces komunikowania jako „transmisję‖ i za „podstawową triadę procesu komunikowania‖ przyjmuje nadawcę, przekaz i odbiorcę, można wymienić następujące kanały komunikacyjne:
gry internetowe,
poczta elektroniczna,
transfer plików,
udostępnianie informacji w sieci WWW,
grupy dyskusyjne
(por. Grzenia 2006: 24).
Portal społecznościowy Facebook łączy w sobie wszystkie wymienione kanały komunikacyjne, a także wiele innych, umożliwia bowiem:
prowadzenie prywatnych konwersacji w wewnętrznym komunikatorze,
dodawanie zasobów do profilu swoich znajomych,
tworzenie grup,
komentowanie aktywności innych użytkowników,
wymianę zasobów,
oznaczanie użytkowników na swoich zdjęciach,
udział w grach społecznościowych,
oznaczanie relacji rodzinnych i partnerskich,
organizowanie wydarzeń i zapraszanie na nie swoich znajomych.
Grzenia (2006: 89–94) wyróżnia trzy typy sytuacji komunikacyjnych:
konwersacyjny,
e-mailowy,
hipertekstowy.
W ramach portalu społecznościowego Facebook mogą zachodzić wszystkie trzy typy sytuacji komunikacyjnych, jeśli przyjmiemy, że sytuacja komunikacyjna określona jako e-mailowa jest przesyłaniem wiadomości tekstowej w trybie asymetrycznym.
Po uprzednim zarejestrowaniu się (zob. grafika 23) użytkownicy mają możliwość dodania podstawowych danych o sobie, m.in. danych personalnych i kontaktowych,
126 przebiegu edukacji, zatrudnienia; mogą także tworzyć galerie zdjęć, zaznaczać swoją obecność na mapie oraz prowadzić mikroblog (por. także Dudziak 2013: 330–331).
Grafika 23: Okno rejestracji na portalu społecznościowym Facebook
Ponadto użytkownicy mogą udostępniać i przeglądać udostępnione przez innych treści zorganizowane w przedstawiony poniżej sposób (zob. grafika 24).
Grafika 24: Treści udostępniane w ramach portalu społecznościowego Facebook
Użytkownicy mogą nie tylko dodawać i przeglądać udostępnione treści, ale także komentować je i udostępniać dalej swoim znajomym oraz oznaczać za pomocą emotikonów „Lubię to!‖ lub innych.
127 Dany użytkownik może wyszukać interesujące go treści w ramach portalu poprzez funkcję „Szukaj‖ (zob. grafika 25).
Grafika 25: Wyszukiwanie słów kluczy
Funkcja ta pozwala wyszukać wpisane słowo zarówno w treści tzw. postu (tekst główny udostępniany przez użytkownika w formie tekstowej, obrazkowej lub wideo, a także w formie hiperłącza), jak i w komentarzach, które zostały dodane przez innych użytkowników w ramach serwisu. Wyniki dla wpisanego słowa mogą pojawić się w dziesięciu kategoriach:
posty,
osoby,
zdjęcia,
filmy,
market place,
strony,
miejsca,
grupy,
aplikacje,
wydarzenia.
Po zaznaczeniu funkcji „wszystkie‖, zostaną wyświetlone wyniki dla wszystkich zebranych kategorii (zob. grafika 26).
Grafika 26: Wykaz kategorii dla wybranych słów kluczy w porządku horyzontalnym
Wyświetlane wyniki mogą być także określone dla kryteriów wyszczególnionych na grafice 26.
128
Grafika 27: Wykaz kategorii wybranych treści dla słów kluczy w porządku wertykalnym
Po wpisaniu słowa klucza, np. „portal‖, i wybraniu kategorii „posty‖ oraz „publiczne‖ na początku listy wyświetla się treść zaprezentowana na grafice 28 (wraz ze słowem kluczem zaznaczonym na niebiesko).
129
Grafika 28: Treść154 zamieszczona na portalu społecznościowym Facebook wyświetlona dla słowa klucza
„portal‖, (dostęp: 11 kwietnia 2019)
Po kliknięciu na komunikat „5 komentarzy‖, a następnie wybraniu polecenia „Zobacz wszystkie komentarze‖, wyświetla się lista wraz z dodanymi przez użytkowników155 komentarzami (zob. grafika 29).
154 Dane dotyczące nazwy miasta zostały usunięte.
155 Dane personalne, a także zdjęcia profilowe użytkowników zostały usunięte.
130
Grafika 29: Komentarze dodane przez użytkowników serwisu społecznościowego Facebook
Powyższe treści są przykładem wcześniej zaprezentowanej UCC. Ponadto zawierają elementy charakterystyczne dla komunikacji internetowej w ramach serwisu społecznościowego Facebook:
a) hiperłącza w postaci samych imion lub imion wraz z nazwiskami (usuniętymi na potrzeby niniejszej dysertacji);
b) elementy graficzne, które w języku internetowym nazywane są emotikonami;
c) elementy hierarchizujące wypowiedzi użytkowników poprzez dodawanie treści w odpowiednim miejscu za pomocą ikony „Odpowiedz‖;
d) ikony „Lubię to!‖ i inne przekazujące ładunek emocjonalny w ramach danego komunikatu.
W odniesieniu do określonych w poprzednim rozdziale grup mniejszościowych, będących kategoriami organizującymi selekcję treści:
mniejszość muzułmańska,
mniejszość romska,
131
mniejszość ukraińska,
mniejszość żydowska,
określa się następujące słowa klucze dla języka polskiego i języka niemieckiego:
Lp. Słowa klucze w języku polskim Słowa klucze w języku niemieckim 1. muzułmanin156, muzułmanka, muzułmański Muslim157, Muselmanin, Moslem,
Muslimin, Moslemin, Muslima,
muslimisch, moslemisch, mosleminisch 2. Cygan158, Cyganka, cygański, Rom,
Romka, romski
Rom, romanisch, Zigeuner, Zigeunerin, zigeunerisch
3. Ukrainiec, Ukrainka, ukraiński Ukrainer, Ukrainerin, ukrainisch 4. Żyd, Żydówka, żydowski Jude, Jüdin, jüdisch
Tabela 14: Słowa klucze w języku polskim i niemieckim
Niehomogeniczny charakter słów kluczy umożliwia przeprowadzenie badania pilotażowego i zasadniczego zawierającego odniesienia do treści dotyczących określonych w badaniu grup mniejszościowych. Treści niezwiązane z określonymi grupami mniejszościowymi pojawiają się m.in. w przypadku słowa Roma. Słowo to po wpisaniu implikuje dodatkowo wyniki w języku włoskim dotyczące klubu piłkarskiego AS Roma oraz nazwy miasta w języku polskim – Rzymu. Treści niezwiązane z określonymi w badaniu grupami mniejszościowymi zostaną pominięte.
Po wpisaniu słowa klucza i określeniu odpowiednich kategorii dla wyników wyszukiwania wyświetla się określona zawartość portalu pod względem lokalizacji publikacji, daty publikacji (dla danego roku), a także jej typu (opublikowana do wiadomości publicznej, prywatnej lub w obrębie danej grupy). Do badania pilotażowego i zasadniczego określa się następujące podkreślone kategorie:
156 Do badania włączono także formy fleksyjne podanych wyrazów.
157 Wszystkie słowa występują w Uniwersalnym słowniku języka niemieckiego DUDEN (niem. Deutsches Universalwörterbuch DUDEN); w tym spisie pominięto słowa oznaczone jako „przestarzałe‖ (niem. veraltet) oraz „pejoratywne‖ (niem. scherzhaft).
158 Za Kozakiewicz (2016: 30) przyjmuje się, iż „etnonim Cyganie, począwszy od swej niepewnej etymologii, posiadał jednoznacznie negatywny charakter‖; postuluje się używanie endoetnonimu Romowie, który „niejako zrywa z negatywnym wizerunkiem‖; etnonim Cyganie zostanie włączony tylko do słów kluczy z uwagi na zebranie większej ilości treści dotyczącej tej mniejszości. O wiele więcej wyników dla mniejszości romskiej implikuje słowo Cyganie niż Romowie. O słowie Zigeuner w języku niemieckim pisała także Tenchini (2017: 248–265). Badaczka konstatuje w abstrakcie, iż epitet Zigeuner „identifies mainly the traditional «nomadic» Roma and Sinti people in a derogatory way‖.
132 POSTY OD:
o …
o Publiczne, TYP POSTA:
o Wszystkie posty, o …,
OPUBLIKOWANO W GRUPIE:
o Dowolna grupa, o …,
OZNACZONA LOKALIZACJA o Dowolne,
o …
DATA PUBLIKOWANIA o 2019,
o 2018, o …
3.4 Podsumowanie
Celem niniejszego rozdziału było przede wszystkim przybliżenie mediów społecznościowych, należących do nich serwisów społecznościowych, a także komunikacji w nich z perspektywy językoznawczej.
Używane w niniejszej pracy terminy „serwis społecznościowy‖ i „portal społecznościowy‖ nie są synonimiczne z terminem „media społecznościowe‖. Serwisy społecznościowe należą do mediów społecznościowych (por. klasyfikację mediów społecznościowych, m.in. Kaplan i Haenlein 2010: 62), które z punktu widzenia technicznego są oparte na Web 2.0 i w uproszczeniu na treściach tworzonych przez ich użytkowników (UGC/UCC).
Do badania empirycznego niniejszej dysertacji został wybrany portal społecznościowy Facebook. Facebook był w 2015 roku najczęściej odwiedzaną stroną internetową w Polsce (badanie NetTrack), w Niemczech plasuje się na czwartym miejscu, a w klasyfikacji ogólnoświatowej jest na trzecim miejscu (według przeglądarki internetowej Alexa, marzec 2018). Porównując strukturę wiekową, informacje dotyczące miejsca zamieszkania i wykształcenia użytkowników serwisu społecznościowego Facebook w Polsce i Niemczech (stan badań: 2018–2019), należy zauważyć, iż zarówno w Polsce, jak i w Niemczech największą grupę stanowią użytkownicy w wieku od 25 do 34
133 lat. Najczęściej mają średnie wykształcenie (w Polsce na drugim miejscu są osoby z wykształceniem wyższym). Natomiast pod względem zamieszkania największą liczbę użytkowników portalu w Polsce stanowią osoby mieszkające na wsi (nie ma dostępnych danych dotyczących Niemiec).
Portal społecznościowy jest rozumiany w niniejszej pracy w uproszczeniu jako platforma umożliwiająca jej użytkownikom wymianę prywatnych wiadomości lub wiadomości w ramach danej grupy, a przede wszystkim dodawanie treści (m.in. zdjęć, plików wideo, audio, a także w formie tekstowej lub zewnętrznych linków do artykułów prasowych, których treść pojawia się również w ramach platformy) i komentarzy (por.
także Levinson 2010).
Z uwagi na cel badań niniejszej dysertacji i materiał badawczy obejmujący wyłącznie treści portalu społecznościowego Facebook, w tym komentarze dodawane przez użytkowników serwisu, których warunkiem wymiany informacji jest korzystanie z urządzeń tworzących sieć globalną, określa się rodzaj komunikacji jako internetowy.
Termin „komunikacja elektroniczna‖ byłby zbyt szeroki w stosunku do materiału badawczego, natomiast termin „komunikacja komputerowa‖ uzależnia badania od formy urządzenia nadawczo-odbiorczego. Treści dodawane przez użytkowników mogą być tworzone również m.in. na telefonie komórkowym (statystyki portalu pokazują, że ponad 29 milionów z 32 milionów korzystających dziennie użytkowników Facebooka w Niemczech w 2018 roku korzystało z jego usług za pomocą urządzeń mobilnych).
Komunikację internetową, stanowiącą przedmiot badań niniejszej dysertacji, cechują: spontaniczność, kolokwialność, multimedialność, hipertekstowość, hierarchiczność, automatyzacja oraz dynamiczność.
Dla określonych w poprzednim rozdziale grup mniejszościowych przyjmuje się następujące słowa klucze wraz z ich formami fleksyjnymi dla języka polskiego i języka niemieckiego:
a) mniejszość muzułmańska: Muzułmanin, Muzułmanka, muzułmański, Moslem, Muslimin, Moslemin, Muslima, Muselmanin, muslimisch, moslemisch, mosleminisch;
b) mniejszość romska: Cygan159, Cyganka, cygański, Rom, Romka, romski, Rom, romanisch, Zigeuner, Zigeunerin, zigeunerisch;
159 Zob. przyp. 158.
134 c) mniejszość ukraińska: Ukrainiec, Ukrainka, ukraiński, Ukrainer, Ukrainerin,
ukrainisch;
d) mniejszość żydowska: Żyd, Żydówka, żydowski, Jude, Jüdin, jüdisch.
Po wpisaniu słowa klucza z powyższej listy i określeniu odpowiednich kategorii dla wyników wyszukiwania zostanie wyświetlona określona zawartość portalu pod względem lokalizacji publikacji (dowolna dla badania pilotażowego i zasadniczego), daty publikacji (kolejno dla lat 2018, 2019 i stycznia 2020), a także jej typu (opublikowana jako wiadomość publiczna).
135