S POŁECZNO - EKONOMICZNE ASPEKTY EDUKACJI EKOLOGICZNEJ
W ŚWIETLE ENCYKLIKI PAPIEŻA F RANCISZKA L AUDATO SI ’
7. Konieczność nawrócenia ekologicznego
Skoro ekologia ma głęboko ludzki wymiar i powiązana jest z życiem społecznym, bez wątpienia to, co służy człowiekowi, co go udoskonala, przyczynia się także do właściwej postawy wobec środowiska naturalnego.
I odwrotnie, to, co szkodzi człowiekowi, zagraża również środowisku natu-ralnemu. A tym, co najbardziej szkodzi człowiekowi, jest grzech. On powo-duje zerwanie więzi z Bogiem, szkodzi samemu grzesznikowi, bliźnim i wymierzony jest przeciwko całemu stworzeniu. A tym, co udoskonala człowieka, jest jego nawrócenie i powrót do Boga. Słusznie zatem papież Franciszek wiąże ekologię z nawróceniem, mówiąc o konieczności nawró-cenia ekologicznego.
W opinii papieża istotną rolę w nawróceniu ekologicznym może odegrać duchowość chrześcijańska promująca umartwienie i wstrzemięźliwość. Cho-dzi mianowicie o przekonanie, że „mniej znaczy więcej”. Konsumpcyjny styl życia nastawiony na nieustanne gromadzenie dóbr w rzeczywistości rozprasza ludzkie serce, uniemożliwiając docenienie wszystkiego i każdej obecnej chwili. Natomiast stawanie w pogodzie ducha przed tym, co istnieje, choćby tego było niewiele, otwiera przed człowiekiem znacznie większe szanse na zrozumienie i osobiste spełnienie. Chrześcijańska duchowość proponuje za-tem rozwój wstrzemięźliwości i zdolności radowania się, gdy się ma niewiele.
To powrót do prostoty, która pozwala człowiekowi się zatrzymać i docenić to, co małe oraz dziękować za możliwości, jakie daje życie, bez przywiązywania się do nich i bez smucenia się, że czegoś się nie posiada43.
Niewątpliwie zaskakujące jest stwierdzenie papieża Franciszka, że tro-ska o środowisko naturalne wymaga zdecydowanego nawrócenia ku cnocie wstrzemięźliwości, która przeżywana świadomie i dobrowolnie wyzwala człowieka. W istocie ci, którzy potrafią się cieszyć z najprostszych rzeczy, są bardziej rozkoszującymi i lepiej przeżywającymi każdą chwilę. Mając niewiele, potrafią żyć intensywnie, odkrywając inne przyjemności, odnaj-dując satysfakcję w braterskich spotkaniach, usługiwaniu, w realizowa-niu swoich charyzmatów, w muzyce i sztuce, w kontakcie z naturą oraz w modlitwie44.
Ze wstrzemięźliwością w naturalny sposób wiąże się chrześcijańska cnota pokory. Niestety, jej praktykowanie nie cieszy się obecnie pozytywną oceną.
43 Por. LS 222.
44 Por. J.ORZESZYNA, Integralność nowego człowieka i nowego stworzenia (ekologia ducha ludzkiego), [w:] „Nowe życie w Chrystusie”. Akcja katolicka szkoła wiary, świętości i apo-stolstwa. Materiały formacyjne na 2016 r., red. T.BORUTKA, Warszawa 2015, s. 118.
LUDZKI I SPOŁECZNY WYMIAR EKOLOGII W ŚWIETLE ENCYKLIKI 97
A brak jej prowadzi do zaburzenia równowagi ekologicznej. Albowiem człowiek, któremu brak pokory, pragnie w sposób absolutny, bez żadnych ograniczeń panować nad stworzonym światem. A nie jest łatwo rozwijać pokorę i wstrzemięźliwość, jeśli ludzie uważają, że są samowystarczalni, jeśli wykluczają Boga ze swojego życia i uważają, że to oni sami określają, co jest dobre, a co złe45.
Papież jest przekonany, że ład w środowisku naturalnym są w stanie zapewnić tylko ludzie wewnętrznie uporządkowani, w sercu których gości wewnętrzny pokój mający wiele wspólnego z troską o środowisko, albo-wiem zrównoważony styl życia prowadzi do zadziwienia nad dziełem stwo-rzenia i do kontemplacji Stwórcy46. Sam Jezus uczy takiej postawy, kiedy zachęca, aby spojrzeć na lilie polne i ptaki powietrzne (por. Mk 10, 21).
Natomiast konkretny człowiek swoją wdzięczność dla Stwórcy wyraża mię-dzy innymi w modlitwie przed i po posiłku. Papież proponuje wszystkim wierzącym, aby wznowili ten cenny zwyczaj i przeżywali go głęboko.
Ta chwila błogosławieństwa, choć bardzo krótka, przypomina o zależności człowieka od Boga, umacnia jego poczucie wdzięczności za dary stworzenia, wyrażając uznanie dla tych, którzy swoją pracą zapewniają te dobra oraz ugruntowuje solidarność z najbardziej potrzebującymi47.
Nie ma zatem ekologicznego nawrócenia bez braterskiej wspólnoty.
Jezus przypomina, że Bóg jest Ojcem wszystkich ludzi, a ten fakt czyni ich braćmi. Dlatego braterska miłość może być jedynie bezinteresowna, nigdy nie może być wynagrodzeniem za to, czego dokonał ktoś inny ani też zadat-kiem na to, czego być może dokona. Ta sama bezinteresowność sprawia, że człowiek kocha i akceptuje wiatr, słońce czy chmury, pomimo że nie podlegają one jego kontroli48.
Papież Franciszek przekonuje, że na ekologię integralną, obejmującą troskę o człowieka i jego środowisko, składają się również proste codzienne gesty przełamujące logikę przemocy, wyzysku i egoizmu. Nie można jednak zapominać, że obok znaczenia małych codziennych gestów niezbędna jest miłość społeczna, która skłania do myślenia o wielkich strategiach mających skutecznie powstrzymać degradację środowiska i zachęcić do kultury troski przenikającej całe społeczeństwo49.
45 Por. LS 224.
46 Por. tamże 225.
47 Por. tamże 227.
48 Por. tamże 228.
49 Por. tamże 231.
KS.JAN ORZESZYNA
98
8. Zakończenie
Zdaniem papieża Franciszka troska o środowisko naturalne jest jedno-znaczna z troską o człowieka. Dlatego posiada ona wyraźny ludzki i spo-łeczny wymiar. Człowiek bowiem ze swej natury jest istotą społeczną i dla-tego to, co dokonuje się w jego wnętrzu, w jakiś sposób rzutuje na życie społeczne i na całą ziemską rzeczywistość. Stwórca bowiem powierzył człowiekowi panowanie nad całym stworzeniem. Od niego też zależy, jaki będzie stan środowiska naturalnego. Zatem troska o człowieka winna być podstawowym warunkiem ekologii. Co więcej, kwestia ekologiczna powin-na być połączopowin-na z zagadnieniem ludzkiej pracy, ze sprawiedliwością i mi-łością społeczną. Jest to także sprawa wspólnego dobra i myślenia o losie przyszłych pokoleń. Najgłębszym natomiast fundamentem postawy proeko-logicznej jest nawrócenie. Grzech człowieka jest źródłem wszelkiego nie-ładu w nim samym i w jego środowisku. Nawrócenie przywraca zamierzony w zamyśle Bożym porządek rzeczy, jakim jest uprawianie i strzeżenie stwo-rzonej rzeczywistości. Jest to podniosłe i odpowiedzialne zadanie zlecone przez Stwórcę człowiekowi, gdyż tylko on jest stworzony na obraz Boży, jest istotą rozumną i wolną, powołaną do życia w społeczeństwie.
EUGENIA ROSTAŃSKA