Maryja w tajemnicy Kościoła

Ponieważ kluczowym zagadnieniem Soboru Watykańskiego II była pro-blematyka eklezjalna, dlatego też po przedstawieniu Maryi w tajemnicy Chrystusa Odkupiciela sobór pragnął wyjaśnić starannie rolę Błogosławionej Dziewicy w tajemnicy Ciała Mistycznego⁴⁰, czyli Kościoła. Relacja Maryja-Kościół została ujęta w dwóch aspektach: rola Błogosławionej Dziewicy w misterium Słowa Wcielonego i Ciała Mistycznego oraz Jej wzorczość.

Jeśli chodzi o pierwszy aspekt, to zawiera się tu najżywiej dyskutowana w czasie obrad soborowych kwestia pośrednictwa Najświętszej Maryi Panny.

Wykład zawarty w tej części VIII rozdziału omawianej konstytucji rozpo-czyna się od przypomnienia fundamentalnej prawdy wiary o tym, iż jedy-nym pośrednikiem między Bogiem a ludźmi jest Jezus Chrystus. Przypo-mnienie to wobec przedstawionego już sporu o pośrednictwo Maryi miało na celu jasne ustawienie kwestii dotyczącej owego pośrednictwa, które

„nie przyćmiewa i nie umniejsza tego jedynego pośrednictwa Chrystusowego, lecz ukazuje jego moc”⁴¹. Ojcom zależało na klarownym przedstawieniu tego zagadnienia, co wyeliminowałoby teorie o „piętrowym pośrednictwie”

(Pośredniczka u Pośrednika) i nie stanowiłoby przeszkody w bezpośredniej łączności wiernych z Jezusem – więcej, by ukazywało wiernym, iż pośred-nictwo Maryi umacnia tę więź.

Dla lepszego wyjaśnienia tej kwestii, którą ujęto w kategorii uczestnictwa (partycypacji), sobór posłużył się dwoma ciekawymi analogiami: kapłań-stwo Chrystusa jest jedyne, choć „w rozmaity sposób staje się udziałem zarówno świętych szafarzy, jak i wiernego ludu” i druga analogia: „jedna dobroć Boża w rozmaity sposób rozlewa się realnie w stworzeniach”⁴². Podobnie rzecz ma się z jedynym pośrednictwem Chrystusa i z podporząd-kowaną mu funkcją pośredniczącą Maryi⁴³. Sobór przypomniał w ten spo-sób, iż mówiąc o pośrednictwie Maryi, winniśmy to czynić w taki spospo-sób, by uszanować podstawową zasadę pośrednictwa Jezusa w jej ortodoksyj-nym chrześcijańskim rozumieniu⁴⁴. W tym celu świadomie zrezygnowano z tytułów: „Współodkupicielka” i „Wszechpośredniczka”, co nie jest jedynie przeoczeniem, ale celowym działaniem zmierzającym do wykluczenia nieja-snych i wątpliwych kwestii, rozwijanych zresztą w kręgach pobożnościowych,

40 Por. KK 54.

41 Tamże 60.

42 Por. S.C.NAPIÓRKOWSKI, Matka Mojego Pana, dz. cyt., s. 187; KK 62.

43 Por. S.C.NAPIÓRKOWSKI,J.USIĄDEK,Matka i Nauczycielka..., dz. cyt.,s. 237.

44 Por. S.C.NAPIÓRKOWSKI, Matka Mojego Pana, dz. cyt., s. 10.

KS.KRYSTIAN LUBIŃSKI

72

a nie teologicznych⁴⁵. Terminy te sugerują współzbawianie czy współodku-pianie, co nie może być zaaprobowane przez teologię, gdyż jest sprzeczne z prawdą o Jezusie Chrystusie – Jedynym Odkupicielu⁴⁶. O Maryi można natomiast powiedzieć w sposób przyjęty na Soborze Watykańskim II, iż „współpracowała w zbawieniu człowieka”⁴⁷ i „uczestniczyła w szczególny sposób w dziele Zbawiciela”⁴⁸.

Kolejnym zagadnieniem omawianym w kontekście eklezjalnym jest ma-cierzyństwo duchowe Maryi Panny, ponieważ w tajemnicy Kościoła matka jego członków zajmuje szczególne miejsce i odbiera specjalną synowską cześć⁴⁹. Kolejne rozdziały VIII rozdziału konstytucji Lumen gentium zbiera-ją ważniejsze słowa mówiące o macierzyństwie Maryi: „Matka najmilsza”,

„Matka w porządku łaski”, „macierzyństwo w ekonomii łaski”, „macierzyń-ska miłość”, „wsparcie macierzyńską opieką”, „wzór dziewicy i matki”,

„Matka ludzi”⁵⁰. Podstawą tego duchowego macierzyństwa stał się stosunek Maryi do Chrystusa Odkupiciela: przyjęte w Zwiastowaniu funkcje macie-rzyńskie wobec Chrystusa wykonuje Maryja również w stosunku do ludzi, aż do czasów ostatecznych. Sobór może powiedzieć, iż Maryja „wzięta do nieba nie zaprzestała zbawczego działania”⁵¹, gdyż tę kontynuację uzasad-nia dalsze trwanie zbawczego planu Boga, w którym swoje miejsce posiada również Maryja Dziewica⁵². Owo macierzyństwo wyraża się przede wszyst-kim „w miłości do ludzi i wstawiennictwie u Syna”, które sobór nazywa krótkim zwrotem: „wielorakie wstawiennictwo”⁵³. W ten sposób sobór przed-stawił pełną prawdę o macierzyńskiej trosce Maryi wobec nas, mówiąc, iż wyraża się ta troska nie tylko w więzi uczuciowej, lecz również przez wstawiennictwo, które wpływa skutecznie na nasze duchowe wzrastanie i na pogłębienie w nas życia łaski⁵⁴. Wyrażając prawdę o macierzyństwie duchowym Maryi, sobór zachował jednak właściwą optykę chrystocentryczną, gdy mówiąc o opiece Maryi, używa zwrotu: „nad braćmi Syna swego”,

45 Por. W. ŻYCIŃSKI, Maryja jako Współodkupicielka we współczesnych kontrowersjach mariologicznych, [w:] „Polonia Sacra”, R. II/XX, 1998, nr 2/46, s. 271.

46 Por. tamże, s. 272.

47 KK 56.

48 Tamże 61.

49 Tamże 53.

50 Tamże 52; 61-68.

51 Tamże 62.

52 Por. S.C.NAPIÓRKOWSKI,J.USIĄDEK,Matka i Nauczycielka..., dz. cyt.,s. 239.

53 Por. KK 62.

54 Por. A.WOJTCZAK, Pastoralne przesłanie nauki Jana Pawła II o chrystocentryzmie po-bożności maryjnej, „Salvatoris Mater”, 2000, z. 2, nr 2, s. 212.

KRÓLOWA CAŁEGO STWORZENIA 73

a nie „dziećmi swymi”, choć i to drugie wyrażenie byłoby poprawne⁵⁵. Macierzyństwo Maryi ukierunkowuje myśl teologiczną tekstu maryjnego na rzeczywistość Kościoła, pomimo iż sam tytuł „Matka Kościoła” nie został użyty w tekście. Mówi o tym ukierunkowaniu przede wszystkim kontekst, w którym Maryja przedstawiona jest jako typ Kościoła nieustannie rodzące-go dzieci. Zarówno Kościół, jak i Maryja – jerodzące-go pierwowzór (typus) pozo-stają w tym rodzeniu „dziewicą i zarazem matką”⁵⁶. Ciekawym pozostaje fakt, iż w argumentacji na macierzyństwo Maryi w Kościele nie pojawia się przykład z Ewangelii św. Jana z opisem sceny spod krzyża: „Niewiasto, oto Syn Twój” (J 19, 26), co było często wykorzystywane w literaturze i kaznodziejstwie⁵⁷.

W tym miejscu pojawia się już drugi aspekt soborowej nauki o relacji Maryja-Kościół, którym jest wzorczość Maryi. Podstawą tego aspektu rela-cji pomiędzy Matką Chrystusa a Jego Mistycznym Ciałem jest doskonałość osoby Maryi „łączącej w sobie w pewien sposób i odzwierciedlającej naj-ważniejsze treści wiary” i będącej „wzniosłym Pierwowzorem Kościoła”⁵⁸. Owa wzorczość wypływa oczywiście z faktu macierzyńskiej łączności z Synem Odkupicielem, z wewnętrznego związku Maryi z Kościołem: Maryja bowiem „zrodziła Syna, którego Bóg ustanowił pierworodnym między wielu braćmi, to znaczy między wiernymi, w których zrodzeniu i wychowaniu współdziałała swą miłością macierzyńską”⁵⁹. Mówiąc o Maryi jako wzorze dla Kościoła, sobór dokładnie wyszczególnia, co obejmuje ta wzorczość:

Maryja jest dla Kościoła wzorem „w porządku wiary, miłości i doskonałego zjednoczenia z Chrystusem”. Jest także wzorem posłusznej odpowiedzi Bogu.

Takie ujęcie wzorczości eksponuje wewnętrzność wpływu Maryi na wier-nych Kościoła, którzy „wznoszą oczy ku Maryi” i dostrzegając w Niej ideał cnót, „wnikają głębiej w tajemnicę Wcielenia i coraz bardziej upodabniają się do swojego Oblubieńca”⁶⁰. W konkrecie naśladowanie Maryi – doskona-łego wzoru – polega według ojców soborowych na przezwyciężaniu grzechu, wzrastaniu w świętości, upodabnianiu się do Chrystusa, przywoływaniu wiernych do Niego, do Jego ofiary i do miłości Ojca, postępowaniu w wierze, nadziei i miłości oraz szukaniu i wypełnianiu woli Boga⁶¹.

55 Por. KK 62.

56 Tamże 63.

57 Por. S.C.NAPIÓRKOWSKI,J.USIĄDEK,Matka i Nauczycielka..., dz. cyt.,s. 241.

58 Por. KK 65.

59 Tamże 63.

60 Por. tamże 65.

61 Por. tamże 65.

KS.KRYSTIAN LUBIŃSKI

74

Wzorczość obejmuje również wspomnianą już w kontekście macierzyństwa Maryi względem Ludu Bożego problematykę dziewiczego rodzenia nowych członków. Zarówno Maryja, jak i Kościół w sposób dziewiczy rodzą i wycho-wują nowych członków, lecz w różny sposób: Maryja przez „macierzyńską miłość”, a Kościół „przez przepowiadanie i chrzest”⁶². Sprawcą tych nadprzy-rodzonych rzeczywistości w obu wymienionych podmiotach: w Maryi i w Ko-ściele jest Duch Święty⁶³. Przedstawiona w ten sposób myśl argumentuje fakt określenia Maryi wzorem apostolskiego posłannictwa Kościoła, przez które to posłannictwo „Chrystus ma w sercach wiernych rodzić się i wzrastać”⁶⁴.

Wzorczość Maryi dotyczy również rzeczywistości eschatycznej, na co sobór zwraca uwagę w końcowej części Lumen gentium. W ostatnich dwóch punktach (68 i 69) widać wyraźne nawiązanie do dwóch dogmatów maryj-nych, które wyjaśnia się tutaj w kontekście eklezjologicznym: chodzi o Nie-pokalane Poczęcie i Wniebowzięcie, gdy sobór mówi o osiągnięciu przez Kościół w przyszłym wieku pełni i chwały co do ciała i duszy⁶⁵. Ta escha-tyczna wzorczość Maryi staje się więc „znakiem niezawodnej nadziei i pocie-chy dla pielgrzymującego Ludu Bożego”⁶⁶. Przedstawione więc w taki spo-sób dwa dogmaty maryjne jawią się nie tyle jako specjalne przywileje Maryi, ile bardziej jako wydarzenia powiązane z historią zbawienia (Niepokalane Poczęcie jako bezpośrednie przygotowanie Dziewicy do Jej roli w odkupie-niu, a Wniebowzięcie jako zapowiedź paruzji, a nawet antycypacja naszego uwielbienia)⁶⁷. Finałem tekstu maryjnego na Soborze Watykańskim II stała się nowa myśl teologiczna mówiąca o ciągłym wstawiennictwie Maryi za

„wszystkimi rodzinami ludów”: zarówno za chrześcijanami, jak i tymi, którzy nie znają jeszcze Zbawiciela. Owo wstawiennictwo trwać będzie dopóty, do-póki wszyscy ludzie „nie zespolą się szczęśliwie w pokoju i zgodzie w jeden Lud Boży na chwałę Przenajświętszej i nierozdzielnej Trójcy”⁶⁸.