Na podstawie przeprowadzonego przeglądu literatury empirycznej w opracowa-niu zostanie zweryfikowana wrażliwość ryzyka/stabilności, wyników i wartości ryn-kowej banków komercyjnych na zmiany, zachodzące w stosowanych w zarządach praktyk corporate governance. W tym celu zdefiniowano ryzyko/stabilność banku mierzoną udziałem kapitału własnego w sumie bilansowej – CAP_TA. Wskazana miara może stymulować proces przenoszenia i potęgowania niestabilności w indy-widualnym banku i całym systemie finansowym. Wynik finansowy banków został zdefiniowany wskaźnikiem ROE jako relacji zysku do kapitału własnego banku.
Natomiast wskaźnik q Tobina posłużył do określenia zmiany wartości rynkowej w stosunku do wartości księgowej banku.
Dobre praktyki korporacyjne punktują obszary, na które zarząd powinien zwra-cać szczególną uwagę, w tym realizację celów strategicznych, kontrolę wewnętrz-ną czy zarządzanie ryzykiem. Ocena tych funkcji w banku wymaga specjalistycznej wiedzy, dlatego potrzeba rekrutacji na członków zarządu osób z należytymi
kwali-VII. Renata Karkowska – Wpływ praktyk corporate governance na wyniki banków 91
fikacjami, posiadającymi umiejętności współpracy z radą nadzorczą, jej komitetami i biegłym rewidentem. Stąd pod ocenę została wybrana zmienna (BOARD_SKILLS) określająca udział członków zarządu posiadających specjalistyczne doświadczenie.
Kształtowanie wartości i zmienności tego wskaźnika zostało zaprezentowane na rysunku 1. Należy zauważyć, że po roku 2004 doszło do silnego zróżnicowania tego wskaźnika w krajach europejskich, ale i jego przeciętna wartość wzrosła do ok. 40%.
R y s u n e k 1. Zmiany wskaźnika BOARD_SKILLS – udziału członków zarządu, posiadających specjalistyczne doświadczenie w latach 2000–2014
1020304050 median_board_skills
010203040sd_board_skills
2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 rok
sd_board_skills median_board_skills
Objaśnienia:
sd_board_skills – odchylenie standardowe wskaźnika board_skills, median_board_skills – mediana wskaźnika.
Źródło: opracowanie własne.
Kolejną miarą stosowania praktyk corporate governance jest wskaźnik udziału kobiet w zarządach banków (por. rys. 2). W tym przypadku banki europejskie dążą do dywersyfikacji, osiągając w 2014 roku aż 70% udział. Jest to tendencja cechująca się malejącym zróżnicowaniem.
I ostatni wskaźnik BOARD_MONITOR, prezentujący stopień monitorowania zarządów banków (por. rys. 3), pokazuje, że okres kryzysu 2008–2009 przyniósł istot-ny spadek kontroli wypełniania swoich funkcji przez członków zarządów. Natomiast najwyraźniej negatywne doświadczenia skłoniły banki europejskie do większego nacisku w tym obszarze. Niepokojące może być jednak to, że rośnie zmienność tego wskaźnika w analizowanych krajach.
Badania zostały wykonane na danych indywidualnych banków z 20 krajów euro-pejskich: Austrii, Belgii, Czech, Estonii, Grecji, Finlandii, Francji, Danii, Niemiec, Hiszpanii, Irlandii, Norwegii, Polski, Portugalii, Szwecji, Szwajcarii, Węgier, Wielkiej
R y s u n e k 2. Zmiany wskaźnika BOARD_DIVERSITY – udziału kobiet w zarządach banków w latach 2000–2014
2014
sd_board_diversity median_board_diversity
3040506070 median_board_diversity
2426283032
sd_board_diversity
rok
2002 2004 2006 2008 2010 2012
Objaśnienia:
sd_board_diversity – odchylenie standardowe wskaźnika board_skills, median_board_diversity – mediana wskaźnika.
Źródło: opracowanie własne.
R y s u n e k 3. Zmiany wskaźnika BOARD_MONITOR – w jakim zakresie monitorowane jest wypełnianie funkcji zarządu w latach 2000–2014
rok
median_board_monitor
sd_board_monitor 1718192021
101520253035
2014
sd_board_monitor median_board_monitor
2002 2004 2006 2008 2010 2012
Objaśnienia:
sd_board_monitor – odchylenie standardowe wskaźnika board_skills, median_board_monitor – mediana wskaźnika.
Źródło: opracowanie własne.
VII. Renata Karkowska – Wpływ praktyk corporate governance na wyniki banków 93
Brytanii, Włoch. Dobór krajów został podyktowany dostępnością dostatecznie dłu-gich szeregów czasowych obserwacji. Okres analizy 2000–2014 podzielono na dwa podokresy 2000–2006 przed kryzysem finansowym oraz 2009–2014 po kryzysie finan-sowym. Zabieg ten wprowadzono w celu uchwycenia zmian w sile oddziaływania corporate governance w zarządach banków.
W tabeli 1 została zaprezentowana statystyka opisowa wykorzystanych zmien-nych. Należy zauważyć, że badanie zostało oparte na 537 obserwacjach, a zmienne cechowało istotne zróżnicowanie (największe dla rentowności banków ROE – 201.28, najmniejsze, wskaźnik q_TOBINA – 0.85). Średnia wartość wskaźnika kapi-tałowego kształtowała się w granicach 24%, natomiast zmienne z zakresu CG miały średnie wartości w przedziale 40–55%.
Ta b e l a 1. Statystyka opisowa zmiennych
Liczba obs. Średnia Odch.
stand. Min. Max
BANK_SIZE 537 19.11 1.87 13.31 23.62
ROE 537 –7.99 201.28 –429.47 42.59
CAP_TA 537 23.96 16.42 –2.42 99.23
q_TOBIN 537 1.23 0.85 –2.35 5.56
LOANS_TA 537 64.46 16.89 0.00 104.49
BOARD_MONITOR 537 41.34 32.16 16.75 89.21
BOARD_SKILLS 537 40.09 28.82 0.42 96.62
BOARD_DIVERSITY 537 55.54 27.78 13.69 100.00
Źródło: opracowanie własne.
Ze względu na połączenie wymiaru czasowego i przekrojowego otrzyma-no dane panelowe. Parametry modelu zostały oszacowane uogólnioną metodą momentów GMM (Generalised Method of Moments) za pomocą estymatora Arel-lano i Bonda (1991). Zastosowanie wskazanej metody ograniczyło istotne proble-my związane z obecnością nieobserwowalnych efektów specyficznych dla banków.
Szacowanie parametrów modelu zostało poprzedzone testami: na obecność auto-korelacji reszt rzędu pierwszego i drugiego – AR(1) i AR(2) oraz testem Hanse-na kontrolującym poprawność zastosowanych instrumentów. W celu weryfikacji postawionych hipotez zostały oszacowane trzy modele wrażliwości banku na zmiany corporate governance w zakresie w zakresie struktury, doświadczenia i monitoringu zarządu:
I. Model wrażliwości ryzyka/stabilności banku:
_ _
II. Model wrażliwości wyników finansowych banku:
III. Model wrażliwości wartości rynkowej banku:
_ _
CAP_TAn,j,t – współczynnik kapitałowy w banku n, w j-tym kraju, zaobserwowaną w okresie t;
t – 1 – rząd opóźniania zmiennej; odpowiednio ROEn,j,t – wskaźnik zysku do kapitału banku;
q_TOBINn,j,t – wartość rynkowa w stosunku do wartości księgowej banku1 (Nita, 2013);
xn,j,t – oznacza wektor zmiennych niezależnych specyficznych dla banku, tj.:
x = [BANK_SIZE, LOANS_TA], gdzie: BANK_SIZE– zlogarytmowana wielkość aktywów banku; LOANS_TA – roczna zmiana wielkości udzielo-nych kredytów w stosunku do wielkości aktywów banku;
zn,j,t – oznacza wektor zmiennych dotyczących nadzoru korporacyjnego,
a w szczególności struktury, doświadczenia i monitoringu rad nadzorczych z = [BOARD_SKILLS, BOARD_DIVERSITY, BOARD_MONITOR], gdzie:
BOARD_SKILLS – wskaźnik informujący o tym, jaki jest udział członków zarządu, posiadających specjalistyczne doświadczenie finansowe;
BOARD_DIVERSITY – udział kobiet w zarządzie;
BOARD_MONITOR – wskaźnik informującym o tym, w jakim zakresie monitoro-wane jest wypełnianie funkcji zarządu;
wskaźniki zostały ujęte w skali 0–100%; im wyższy wskaźnik, tym lepszy standard praktyk corporate governance w banku;
μj,i – efekt grupowy;
εi,t – składnik losowy2.